Μάλιστα σε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις η περιεκτικότητα σε νερό βρίσκεται σε ποσοστό τέτοιο που μπορεί να σας εκπλήξει: για παράδειγμα, ένα μπισκότο, μια άκρως… στερεά τροφή, μπορεί να περιέχει εντός του ως και 40% νερό.

Ωστόσο αυτό φαίνεται να μην το γνωρίζουν αρκετοί άνθρωποι στη χώρα μας, όπως δεν φαίνεται να γνωρίζουν και πόσο νερό πρέπει να πίνουν ημερησίως προκειμένου να κρατούν τον οργανισμό τους καλά ενυδατωμένο. Αυτά και άλλα πολλά σε σχέση με τη… σχέση ζωής του πληθυσμού στη χώρα μας με το νερό έχουν έλθει στο φως μέσα από πολύτιμα στοιχεία του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών – τα πρώτα του είδους τους σε ό,τι αφορά την ενυδάτωση των Ελλήνων, καθώς μέχρι πρότινος στην Ελλάδα υπήρχε <<ανομβρία>> σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα.

Στοιχεία που συνεχώς εμπλουτίζονται… προς γνώση και συμμόρφωση όλων – τα τελευταία δεδομένα ανακοινώθηκαν μόλις την εβδομάδα που μας πέρασε στη Βοστώνη από την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ενυδάτωση (European Hydration Institute) κυρία Μαρία Καψοκεφάλου κατά τη διάρκεια του συνεδρίου Πειραματικής Βιολογίας (Experimental Biology Meeting). Τι έδειξαν τα νέα <<υδάτινα>> ευρήματα; Χτύπησαν, μεταξύ άλλων, <<καμπανάκι>> για τα ηλικιωμένα άτομα που θεωρούνται γενικώς ως μια άκρως ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού, μαρτυρώντας ότι δεν ενυδατώνονται επαρκώς. Εκρουσαν παράλληλα τον <<κώδωνα>> για όλους μας, καθώς από αυτά προέκυψε ότι τουλάχιστον ένας στους 10 ενηλίκους δεν καλύπτει κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου τις αυξημένες ανάγκες του οργανισμού του για νερό. Διαβάστε λοιπόν το κείμενο που ακολουθεί σαν… νεράκι, καθώς ξεκαθαρίζει τα

πράγματα, κυρίως τώρα που το καλοκαίρι είναι μπροστά μας. Για να μην πει το σώμα σας το… νερό νεράκι όταν θα έχει φθάσει να μοιάζει με την <<έρημο>>!

Οι ερευνητές από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας ήταν οι πρώτοι που από το 2011 πραγματοποίησαν επιστημονική μελέτη στη χώρα μας σχετικά με την ενυδάτωση του πληθυσμού. Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο επιστημονικό έντυπο <<Journal of Human Nutrition and Dietetics>> (συγγραφείς Ολγα Μαλισόβα, Βασιλική Μπουντζιούκα, Δημοσθένης Παναγιωτάκος, Αντώνης Ζαμπέλας και επικεφαλής Μαρία Καψοκεφάλου) και η οποία διεξήχθη με χρήση ερωτηματολογίου σε δείγμα περίπου 1.000 ατόμων (άνδρες και γυναίκες ηλικίας 16-65 ετών), έδειξε ότι μόλις το 10% των Ελλήνων γνωρίζει πως η επαρκής ημερήσια

ποσότητα νερού που πρέπει να λαμβάνεται απ’ όλες τις πηγές (συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και των ροφημάτων) είναι περίπου δύο λίτρα για τις γυναίκες και 2,5 λίτρα για τους άνδρες.

Η αντίληψη του αισθήματος της δίψας δεν είναι τόσο οξεία στα παιδιά και για τον λόγο αυτόν χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για την επαρκή ενυδάτωσή τους.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτή η σύσταση σχετικά με την καθημερινή πρόσληψη νερού; Οπως εξηγεί η κυρία Καψοκεφάλου, <<οι συστάσεις που ακούμε καθημερινά σχετικά με κατανάλωση 8 – 10 ποτηριών νερού την ημέρα δεν αφορούν μόνο το πόσιμο νερό αλλά και άλλες πηγές. Από τις μελέτες μας έχουμε δει ότι στον ελληνικό πληθυσμό περίπου το 80% της ημερήσιας πρόσληψης νερού προέρχεται από πόσιμο νερό, χυμούς, αναψυκτικά, καφέ, τσάι και άλλα ποτά, ενώ το 20% από στερεά τρόφιμα, κυρίως φρούτα και λαχανικά. Ωστόσο πολλοί δεν γνωρίζουν όλες τις πηγές από τις οποίες λαμβάνουν καθημερινά νερό. Πάντως τα συγκεκριμένα ποσοστά που αφορούν

την Ελλάδα συνάδουν προς εκείνα που παρέχει η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕFSA) σε ό,τι αφορά άλλους πληθυσμούς της Ευρώπης>>.

Βέβαια οι ανάγκες μας σε νερό αλλάζουν ακολουθώντας, όπως είναι προφανές, το… θερμόμετρο. <<Το καλοκαίρι χρειάζεται να προσλαμβάνουμε περισσότερο νερό, καθώς εμφανίζονται μεγαλύτερες απώλειες μέσω της εφίδρωσης. Οι απώλειες αυτές, όπως φαίνεται από τα στοιχεία μας, αναπληρώνονται από τον ελληνικό πληθυσμό κατά κύριο λόγο με πόσιμο νερό>>. Σύμφωνα με τα δεδομένα, το καλοκαίρι η πρόσληψη νερού στη χώρα μας καλύπτεται κατά 61% από πόσιμο νερό, κατά 24% από ροφήματα και κατά 15% από στερεά τρόφιμα. Τα αντίστοιχα ποσοστά τον χειμώνα είναι 50% σε ό,τι αφορά το πόσιμο νερό, 26% σε ό,τι αφορά τα ροφήματα και

24% τα στερεά τρόφιμα.

Μάλιστα μεταξύ των ροφημάτων τα <<πρωτεία>> σε ό,τι αφορά την πρόσληψη νερού κρατάει ο καφές, τόσο τον χειμώνα όσο και το καλοκαίρι (25% της ημερήσιας πρόσληψης τον χειμώνα και 34% το καλοκαίρι). Τους κρύους μήνες τον <<βασιλιά>> καφέ ακολουθούν τα αλκοολούχα ποτά (23%), τα αναψυκτικά (14%), το γάλα και οι χυμοί (13%). Τους <<καυτούς>> μήνες το σκηνικό αλλάζει, καθώς αυξάνεται σημαντικά η πρόσληψη νερού από το γάλα (22%), ενώ τα αλκοολούχα ποτά… καταποντίζονται (9%). Τα ποσοστά για τους χυμούς και τα αναψυκτικά παραμένουν στα ίδια περίπου επίπεδα και το καλοκαίρι (13% και 11% αντιστοίχως).

Στη Βοστώνη η κυρία Καψοκεφάλου παρουσίασε στοιχεία που πάνε την έρευνα στο συγκεκριμένο πεδίο ένα βήμα πιο μακριά, μετρώντας το νερό των ροφημάτων και επάνω στον… δείκτη της ζυγαριάς. Αυτό σημαίνει, όπως μας εξηγεί η ειδικός, ότι <<η ομάδα μας ανέλυσε όχι μόνο την πρόσληψη νερού από τα διάφορα ροφήματα αλλά και τις θερμίδες που “πάνε πακέτο” με την πρόσληψη του νερού. Είδαμε ότι μεγάλη μερίδα του πληθυσμού προσλαμβάνει νερό αλλά μαζί και ατελείωτες θερμίδες καταναλώνοντας πολλά ροφήματα καφέ που περιέχουν σιρόπι και σαντιγί, καθώς και αλκοολούχα ποτά. Αυτές οι πηγές φάνηκε να συνεισφέρουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη, σημαντικά περισσότερο σε σχέση με τα ροφήματα γάλακτος, τα αναψυκτικά και τους χυμούς. Αυτό δείχνει “κρυφές” πηγές θερμίδων οι οποίες συνδέονται με καθημερινές διατροφικές συνήθειες πολλών ατόμων>>.

Αναφερθήκαμε πριν στο ότι ο οργανισμός χρειάζεται επιπλέον νερό στη ζεστή κατά το καλοκαίρι Ελλάδα. Πόσο είναι αυτό; Η ερευνήτρια επισημαίνει ότι, όπως ανέφερε και στο συνέδριο, <<από την έρευνά μας βρήκαμε πως χρειαζόμαστε 1 επιπλέον λίτρο νερό την ημέρα. Ωστόσο περίπου 10% των ενηλίκων συχνά δεν καλύπτει επαρκώς αυτή την επιπλέον ανάγκη>>. Παράλληλα, από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη Βοστώνη προέκυψε επίσης ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί (και σε αυτόν τον τομέα, όπως και σε πολλούς άλλους) στα γενικώς ευαίσθητα ηλικιωμένα άτομα, τα οποία συχνά, και ανεξαρτήτως εποχής του χρόνου, δεν προσλαμβάνουν επαρκώς το νερό που χρειάζονται. <<Τα άτομα από 65 ως 80 ετών είναι σε γενικό πλαίσιο άτομα δραστήρια, τα οποία όμως λαμβάνουν λιγότερα υγρά μέσα στην ημέρα και είναι τελικώς πιο αφυδατωμένα. Στους 80 ετών και άνω δεν παρατηρήσαμε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα αφυδάτωσης, καθώς σε αυτές τις ηλικίες τα επίπεδα της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας πέφτουν – ιδιαίτερα αν τα άτομα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας είναι κλινήρη ή νοσηλευόμενα. Δεν έχουμε ακόμη καλή εικόνα σε ό,τι αφορά τους οίκους ευγηρίας όπου φιλοξενούνται άτομα με άνοια και άλλες παθήσεις που δεν επιτρέπουν την καλή αποτύπωση σχετικά με την ημερήσια πρόσληψη νερού. Γενικώς πάντως στην τρίτη ηλικία εμφανίζονται ιδιαίτερες ανάγκες σε ό,τι αφορά την πρόσληψη υγρών και πρέπει να δοθεί περισσότερο βάρος>> υπογραμμίζει η κυρία Καψοκεφάλου.

Κυρίως λοιπόν στην τρίτη ηλικία αλλά όχι μόνο – μεγαλύτερες ανάγκες για ενυδάτωση έχουν επίσης τα άτομα με αυξημένη φυσική δραστηριότητα, οι γυναίκες που θηλάζουν, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά ή όσοι εμφανίζουν νόσο που συνοδεύεται από πυρετό, διάρροιες ή εμέτους – η αφυδάτωση παραμονεύει και αποτελεί έναν <<ύπουλο εχθρό>>. Τι σημαίνει όμως αφυδάτωση; Αφορά την απώλεια νερού από το σώμα σε ποσότητα που αντιστοιχεί από 1% ως 10% του βάρους του σώματος.

Η ήπια αφυδάτωση – απώλεια νερού της τάξεως του 1%-2% του βάρους του σώματος – μπορεί να συμβαίνει αρκετές φορές μέσα στη διάρκεια της ημέρας και διορθώνεται εύκολα με πρόσληψη υγρών. <<Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν είμαστε ήπια αφυδατωμένοι;>> ρωτήσαμε την κυρία Καψοκεφάλου. Οι συμβουλές της, όπως θα διαβάσετε, είναι απλές αλλά ζωτικής σημασίας: <<Εχουμε ήπια αφυδάτωση όταν το χρώμα των ούρων μας είναι σκούρο κίτρινο ή καφέ, οπότε θα πρέπει να πιούμε νερό ή κάποιο υγρό. Το αίσθημα της δίψας μάς προστατεύει σε μεγάλο βαθμό από την αφυδάτωση, αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι όταν διψάσουμε είμαστε ήδη

αφυδατωμένοι. Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε ότι η αντίληψη του αισθήματος της δίψας είναι λιγότερο οξεία σε παιδιά και στα άτομα τρίτης ηλικίας, οπότε είναι σημαντικό οι συγκεκριμένες ομάδες, και όχι μόνο, να προσλαμβάνουν υγρά ανά τακτά χρονικά διαστήματα μέσα στην ημέρα και όχι μόνο όταν νιώσουν δίψα>>.

Η ήπια αφυδάτωση – όταν δεν είναι χρόνια – δεν έχει άμεσες επιπτώσεις στην υγεία, έχει όμως στη φυσική και νοητική λειτουργία. Μπορεί δηλαδή εξαιτίας της να νιώθουμε κουρασμένοι, να εμφανίζουμε απώλεια συγκέντρωσης ή πονοκέφαλο, καθώς και να μην είμαστε αποδοτικοί σε χειρωνακτικές εργασίες. Σε περίπτωση που είμαστε χρονίως έστω και ήπια αφυδατωμένοι, αν δηλαδή η αφυδάτωση συμβαίνει συστηματικά και εμείς δεν την αντιμετωπίζουμε μέσω της πρόσληψης υγρών κατά στη διάρκεια της ημέρας, τότε είναι πιθανό να παρουσιαστούν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των νεφρών και πιθανώς και άλλων οργάνων.

Η σοβαρή αφυδάτωση πάλι, όταν η απώλεια του νερού φθάνει το 8%-10% του βάρους του σώματος, μπορεί να συμβεί σε ακραίες συνθήκες άσκησης, υψηλής θερμοκρασίας ή νόσου και να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο.

Στον αντίποδα, η επιστήμη μελετά και τους πιθανούς επιβαρυντικούς για τον οργανισμό ρόλους της υπερυδάτωσης. Η υπερυδάτωση – η πρόσληψη δηλαδή πολύ μεγάλης ποσότητας νερού – μπορεί να οδηγήσει σε ανισορροπία των ηλεκτρολυτών του σώματος, ακόμη και στον θάνατο. <<Είναι πιθανό να συμβεί σε πολύ ακραίες συνθήκες υπερβολικής πρόσληψης υγρών, συνήθως από αθλητές στον μαραθώνιο ή από άτομα που νοσούν βαριά. Δεν είναι πιθανό να συμβεί επειδή κάποιος πίνει απλώς πολλά υγρά>> διευκρινίζει η κυρία Καψοκεφάλου. Σημειώνεται πάντως ότι επιστήμονες διερευνούν και άλλες πιθανές συνδέσεις της υπερυδάτωσης με

σοβαρά προβλήματα υγείας όπως τα εγκεφαλικά, καθώς η πολύ μεγάλη πρόσληψη νερού φαίνεται να αυξάνει την αρτηριακή πίεση – προς το παρόν πάντως δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο παρά μόνο για υποθέσεις.

Ποια είναι τελικώς η σωστή κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθούμε μέσα σε αυτό το <<ποτάμι>> πληροφοριών ώστε να μην… πνιγούμε; <<Πρέπει όλοι να θυμόμαστε ότι η πρόσληψη 2-2,5 λίτρων νερού την ημέρα αφορά όχι μόνο το πόσιμο νερό αλλά και όλες τις άλλες πηγές νερού, όπως είναι ο καφές, το τσάι, οι χυμοί, το γάλα, οι σούπες, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα στερεά τρόφιμα. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν πίνουν αρκετό νερό αλλά τρώνε φρούτα και λαχανικά και δεν παρουσιάζουν αφυδάτωση. Ο

καθένας μας ανάλογα με τις συνήθειές του πρέπει να προσαρμόζει τις επιλογές του για ενυδάτωση>> σημειώνει η καθηγήτρια.

Με δεδομένο όμως ότι, όπως δείχνουν και τα τελευταία στοιχεία που έρχονται από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, το νερό που προσλαμβάνουμε μπορεί να είναι και <<φορτωμένο>> με πολλές θερμίδες, ανάλογα με την πηγή από την οποία προέρχεται, δεν πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τις επιλογές μας; <<Μια ορθή συμβουλή είναι να ακολουθούμε σωστή διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, να πίνουμε νερό και διάφορα υγρά στη διάρκεια της ημέρας. Πρέπει να αυξάνουμε την πρόσληψη νερού αν παρατηρήσουμε ότι το χρώμα των ούρων μας είναι πιο σκούρο – κάτι που αποτελεί την πλέον σαφή ένδειξη για το επίπεδο ενυδάτωσης του

οργανισμού μας>> τονίζει η ειδικός.

Καταλήγοντας, η κυρία Καψοκεφάλου αναφέρει πως τα μέχρι στιγμής στοιχεία της ομάδας δεν παρουσιάζουν ενδείξεις σχετικά με το ότι η πλειονότητα των Ελλήνων εμφανίζει πρόβλημα ενυδάτωσης. <<Τα ευρήματά μας όμως δείχνουν ότι, ιδιαίτερα τις θερμές καλοκαιρινές περιόδους, θα πρέπει να φροντίζουμε να προσλαμβάνουμε αρκετό νερό απ’ όλες τις πηγές. Χρειάζεται προσοχή>>. Δεν μπορούμε να πούμε τίποτε άλλο από το (κυριολεκτικώς) <<στην υγειά σας (στο ποτήρι ή στο πιάτο σας)>>!