Στους παράγοντες που εμπλέκονται στην ακμή περιλαμβάνεται η ηλικία, η διατροφή, το κλίμα, το περιβάλλον, το stress και ο αποικισμός των σμηγματογόνων αδένων από το κορυνοβακτηρίδιο τηςακμής. Η γενετική (κληρονομική) προδιάθεση και ενδοκρινικοί παράγοντες είναι επίσης σημαντικά. Ακμή επίσης μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (Pcos) και άλλες ενδοκρινολογικές διαταραχές.

Η ακμή μπορεί να επηρεαστεί από τους εξής παράγοντες:

• Καλλυντικά εφαρμοζόμενα στο δέρμα του προσώπου, σώματος ή τριχωτού κεφαλής.
• Τοπικά ή συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα όπως: κορτικοστεροειδή, λίθιο, αντιβιοτικά, αντιεπιληπτικά, κ.α.
• Ορμονικές μεταβολές: συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, εγκυμοσύνη.
• Ο ήλιος μπορεί να βελτιώσει αλλά και να επιδεινώσει την ακμή.
• Προκαλούμενη ακμή.

Η ακμή εμφανίζεται συχνότερα στους άρρενες κατά την εφηβεία και στις γυναίκες κατά την ενήλικη ζωή. Μπορεί όμως να εκδηλωθεί για πρώτη φορά τις πρώτες εβδομάδες ή μήνες της ζωής ενός ανθρώπου (νεογνική ακμή) ή και αργότερα (παιδική ακμή).

Η έναρξη της ακμής συμβαίνει στην πλειονότητα των περιπτώσεων κατά την εφηβική ηλικία αλλά μπορεί να εκδηλωθεί για πρώτη φορά μέχρι την ηλικία των 40 ετών περίπου. Θεωρείται ότι εμφανίζεται περίπου στο 80% των ανθρώπων.

Η ακμή διαρκεί κατά μέσο όρο 12-15 χρόνια. Οι πιο ήπιες μορφές, που συχνά εκδηλώνονται σε εφήβους διαρκούν για 4-5 χρόνια. Άλλες μορφές ακμής όμως μπορεί να διαρκέσουν για 12 ή ακόμα 40 ή 50 χρόνια.

Βάσει λοιπόν αυτών των απόψεων η ακμή δεν θεωρείται πια ως νόσος της εφηβικής ηλικίας που υποχωρεί κατά την ενηλικίωση αλλά ως χρόνια νόσος που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ψυχικές διαταραχές ανάλογα με την βαρύτητα και να εγκαταλείψει ουλωτικές βλάβες στο δέρμα.

Η ακμή διακρίνεται σε ήπια, μέτρια, σοβαρή και πολύ σοβαρή, ανάλογα με την έκταση των βλαβών, οι οποίες είναι:

1. Μη-φλεγμονώδεις βλάβες ακμής
   • Μικροί φαγέσωρες
     • Ανοικτοί («μαύρα» στίγματα)
     • Κλειστοί («λευκά» στίγματα)
   • Μεγάλοι φαγέσωρες
2. Φλεγμονώδεις βλάβες ακμής
   • Επιφανειακές
     • Βλατίδες
     • Φλύκταινες
   • Βαθιές
     • Οζίδια
     • Κύστες ακμής

Ανάλογα με τη μορφή και την βαρύτητα της φλεγμονής διακρίνονται πέντε βασικοί κλινικοί τύποι ακμής:

• Φαγεσωρική ακμή:Χαρακτηρίζεται από την παρουσία φαγεσώρων, οι οποίοι μπορεί να είτε «ανοικτοί» (μαύρα στίγματα που αποτελούνται από σμήγμα, κερατίνη, τμήμα τριχών και υπολείμματα σμηγματογόνων αδένων), είτε «κλειστοί» (μικρά λευκά κεράτινα στίγματα).
• Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή: Εκδηλώνεται με την εμφάνιση βλατίδων ή φλύκταινων (κόκκινα σπυράκια που συνήθως συνοδεύονται από πύον).
• Βλατιδοοζώδης ακμή: Χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό βλατίδων και οζιδίων ( ογκώδη σπυράκια κάτω από το δέρμα , τα οποία συνήθως προκαλούν πόνο).
• Κυστική ακμή: Εκδηλώνεται με την εμφάνιση κύστεων, οι οποίες είναι σπυράκια μεγαλύτερων διαστάσεων σε σχέση με τα οζίδια και εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο (μέτωπο και γύρω από το στόμα), τη ράχη και το στήθος.
• Ουλωτική ακμη: Εκδηλώνεται στη φάση αποδρομής των φλεγμονωδών βλαβών, όταν και σχηματίζονται πολλές ουλές, άλλοτε ατροφικές (κυρίως στο πρόσωπο) και άλλοτε υπερτροφικές (κυρίως στη ράχη, το στήθος και τους ώμους).

Παρά το γεγονός ότι η ακμή εκδηλώνεται κυρίως στην εφηβική ηλικία, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που εμφανίζεται και σε ενήλικες άνδρες ή γυναίκες. Η συχνότητα της ακμής που εμφανίζεται μετά την εφηβεία βαίνει αυξημένη τα τελευταία χρόνια έχοντας ως κυριότερα αίτια τις ενδοκρινολογικές διαταραχές , το stress και το κάπνισμα. Πέρα, λοιπόν, από την κοινή ακμή, που είναι η πιο διαδεδομένη μορφή, συναντούμε και άλλες κατηγορίες της συγκεκριμένης νόσου, με κυριότερες τις εξής:

• Μετεφηβική ακμή: Εμφανίζεται συνήθως στην ηλικία 20 – 30 ετών σε γυναίκες που δεν είχαν ιδιαίτερα προβλήματα ακμής στην εφηβεία. Εντοπίζεται στο πιγούνι και καταλήγει στη δημιουργία επώδυνων οζιδίων που επιδεινώνονται πριν την εμμηνορρυσία. Υποχωρεί στην ηλικία 30 – 40 ετών.
• Ορμονική ακμή: Η εμφάνισή της επηρεάζεται άμεσα από κάθε ορμονική διακύμανση, όπως προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, κλιμακτήριος, διακοπή αντισυλληπτικού χαπιού, εγκυμοσύνη. Τα συμπτώματα υποχωρούν συνήθως κατά την ομαλοποίηση του επιπέδου ορμονών.
• Ιατροφαρμακευτική ακμή: Εκδηλώνεται έπειτα από χορήγηση φαρμάκων, όπως τα ανδρογόνα, τα αναβολικά, η κορτιζόνη και τα αντιεπιληπτικά.
• Ακμή από τη χρήση καλλυντικών: Εντοπίζεται σε ενήλικες γυναίκες και οφείλεται στη χρήση καλλυντικών που περιέχουν φαγεσωρογόνα υλικά, όπως βαζελίνη και λανολίνη.
• Ακμή από το στρες: Οι ορμόνες του στρες, σε συνδυασμό με την τεστοστερόνη, προκαλούν αύξηση της παραγωγής σμήγματος από τους σμηγματογόνους αδένες.
• Τροπική ακμή: Εμφανίζεται κυρίως σε ναυτικούς που εργάζονται σε ζεστούς και υγρούς χώρους, όπως είναι τα μηχανοστάσια και σε άτομα που ζούν μόνιμα η περιστασιακά ( τουρισμός ) σε θερμά και υγρά περιβάλλοντα. Εντοπίζεται στη ράχη, το στέρνο και τον κορμό.
• Επαγγελματική ακμή: Εμφανίζεται σε άτομα που έρχονται σε επαφή με ορυκτέλαια. Εντοπίζεται σε μηρούς και βραχίονες.

Οι μύθοι γύρω από την ακμή είναι τόσο κοινοί όσο και το νόσημα.

Ένας συχνός Μύθος είναι ότι δε χρειάζεται θεραπεία ακμής, η ακμή θα περάσει σιγά σιγά μετά την εφηβεία αφού κάνει τον κύκλο της!

Ο δερματολόγος ξέρει ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι πάντα η καλύτερη γιατί:

• Χωρίς θεραπεία ακμής τα μαύρα σημάδια και οι μόνιμες ούλές μπορεί να εμφανιστούν καθώς το δέρμα «καθαρίζει»
• Η θεραπεία της ακμής συχνά ανεβάζει την αυτοπεποίθηση του ασθενούς
• Υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές θεραπείες ακμής
• Αν δεν γίνει θεραπεία ή δεν επιλεγεί η σωστή θεραπεία, η νόσος μπορεί να επιμένει για πολλά χρόνια

Η ακμή είναι νόσος, όχι ένα απλό αισθητικό πρόβλημα. Απαιτείται έγκαιρη αντιμετώπιση προκειμένου να μην υποτροπιάσει και να μην αφήσει ουλές. Επιπλέον, η επίσκεψη στο δερματολόγο με την έναρξη του προβλήματος, έστω κι αν θεωρείτε ότι το πρόβλημα δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρό, αποτελεί την πιο ασφαλή αντιμετώπιση. Το νόσημα της ακμής χρειάζεται συχνά ιατρική βοήθεια ,δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεστε για την ακμή σας.

Για τον καθορισμό της θεραπείας ακμής θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη: το φύλο, η ηλικία και το ιστορικό του ασθενούς, το είδος των βλαβών, η βαρύτητα της ακμής, προηγηθείσες θεραπείες, η προδιάθεση του ασθενούς για τη δημιουργία ουλών, η διάρκεια του αποτελέσματος, η ευκολία της εφαρμογής και το κόστος της θεραπείας ακμής.

Για παράδειγμα, ασθενείς με τάσεις εμφάνισης ουλών θα πρέπει να υποβληθούν σε συνδυασμό τοπικής και συστηματικής αντιβιοτικής θεραπείας για 2 μήνες και αν δεν παρατηρηθεί βελτίωση της κλινικής εικόνας, να οδηγηθούν σε συστηματικά χορηγούμενη ισοτρετινοΐνη.

Ανάλογα με τον βαθμό βαρύτητας της νόσου, η θεραπεία ακμής διακρίνεται σε:

Γενικά μέτρα υγιεινής: Συνίστανται στον σωστό καθαρισμό του δέρματος και τη χρήση κατάλληλων καλλυντικών προϊόντων για κάλυψη των ουλών και μακιγιάζ.

Τοπική θεραπεία ακμής: Πραγματοποιείται με ουσίες όπως το υπεροξείδιο του βενζοϋλίου και το ρετινοϊκό οξύ, οι οποίες εφαρμόζονται τοπικά στο δέρμα, σε μορφή κρέμας ή γέλης για να αντιμετωπίσουν τους φαγέσωρες και τις φλεγμονές. Η τοπική θεραπεία ακμής θα πρέπει να γίνεται σε όλο το πρόσωπο και όχι τοπικά σε κάθε βλάβη. Μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ξηρότητα, ερυθρότητα και απολέπιση του δέρματος, οι οποίες όμως είναι παροδικές και ελέγχονται με μείωση της συχνότητας εφαρμογής. Κατά την εφαρμογή τοπικής θεραπείας ακμής, ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται από τον γιατρό κάθε 1 – 1,5 μήνα.

Συστηματική θεραπεία ακμής: Πραγματοποιείται με τη λήψη φαρμάκων από το στόμα και χορηγείται μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με τοπικά φάρμακα. Μπορεί να περιλαμβάνει:

• Αντιβιοτικά (π.χ. τετρακυκλίνες, μινοκυκλίνη, ερυθρομυκίνη): Χορηγούνται με στόχο να καταπολεμηθούν τα βακτηρίδια που προκαλούν τη φλεγμονή.
• Ορμονικά σκευάσματα (π.χ. οιστρογόνα και αντιανδρογόνα): Ρυθμίζουν τις ορμόνες που προκαλούν αυξημένη σμηγματόρροια.
• Ισοτρετινοΐνη: Μειώνει την παραγωγή σμήγματος και κερατίνης, ενώ παράλληλα καταπολεμά τα βακτηρίδια που συνδέονται με την ακμή.Πρόκειται για αποτελεσματική και ασφαλήθεραπεία ακμής εδραιωμένη για δεκαετίες στην κλινική πράξη.
• Φωτοδυναμική θεραπεία ακμής

Αν η ακμή αντιμετωπιστεί σωστά, αφήνει ελάχιστα έως και καθόλου σημάδια. Σε περίπτωση πάντως που αφήσει ουλές , οι σημερινές δυνατότητες της επιστήμης μπορούν πραγματικά να κάνουν θαύματα. Κυριότερες μέθοδοι εξαφάνισης των σημαδιών της ακμής είναι οι εξής:

• Χημικά peeling: Πραγματοποιούνται κυρίως με τη χρήση τριχλωροτοξικού οξέος (TCA) και άλφα – υδροξυοξέος (ΑΗΑ). Προκαλούν «ξεφλούδισμα» – απολέπιση της σημαδεμένης επιδερμίδας, συντελώντας στην εμφάνιση νέου, υγιέστερου και πιο λείου δέρματος. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 25’ , ωστόσο μπορεί να χρειαστούν περισσότερες από μία εφαρμογές για να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μετά το peeling, απαιτείται η χρήση αντιηλιακού, καθώς το δέρμα γίνεται ευαίσθητο στον ήλιο. Συνεπώς, η καλύτερη εποχή για την εφαρμογή του είναι από το φθινόπωρο εώς αρχές της άνοιξης .
• Εμφυτεύματα (π.χ. κολλαγόνου): Γεμίζουν το κενό που αφήνουν οι ουλές ακμής, χρειάζονται επανειλημμένες επισκέψεις στον δερματολόγο.
• Δερμοαπόξεση: Εφαρμόζεται σε μέτριες και βαθιές ουλές με σκοπό να τις εξαφανίσουν και κάνουν το δέρμα επίπεδο. Απαιτούν τοπική ή γενική αναισθησία, γι’ αυτό και πραγματοποιούνται μόνο από εξειδικευμένους δερματολόγους. Το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται από 30% έως 75%, συνεπώς προτείνεται μόνο για σοβαρές δερματικές βλάβες.

Fractional CO2 Laser: αποτελεσματική μέθοδος βελτίωσης της υφής του δέρματος και των υπολειματικών ουλών με χρήση επεμβατικών laser τελευταίας τεχνολογίας. ( laser dermabration ). Η επέμβαση γίνεται συνήθως υπο τοπική αναίσθησία. Μετά την θεραπεία της ακμής και για χρονικό διάστημα μερικών ημερών, 3 έως 7, υπάρχει ερύθημα ( κοκκίνισμα) στη περιοχή που έχει γίνει θεραπεία. Μετά τη θεραπεία της ακμής, η έκθεση στο ήλιο πρέπει να αποφεύγεται για το χρονικό διάστημα που θα σας συστήσει ο γιατρός σας.

Παραμένει πρόκληση για την δερματολογία η ανεύρεση αποτελεσματικής θεραπείας για την ακμή, καθώς αναπτύσσεται η αντίσταση στα φάρμακα ενώ παράλληλα είναι ανάγκη να ελαχιστοποιηθούν οι παρενέργειες τους.

Με τη φυσική μέθοδο της Φωτοδυναμικής θεραπείας ακμής, φως που δεν περιέχει UVA & UVB ακτινοβολία, στοχεύει στο προπιονοβακτηρίδιο της ακμής και στην φλεγμονή που είναι υπεύθυνη για τις βλάβες της ακμής.

Η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της θερμικής ενέργειας του φωτός , προκαλεί καταστροφή των βακτηριδίων τα οποία περιέχουν ένα φυσικό συστατικό την κοπροπορφυρίνη ΙΙΙ, η οποία αντιδρά με το φως και παράγει ρίζες ελεύθερου οξυγόνου, με αποτέλεσμα να εξολοθρεύει τα βακτήρια του σμηγματογόνου αδένα.

Ανεξάρτητες μελέτες έχουν δείξει ότι η Φωτοδυναμική Θεραπεία ακμής, έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της φλεγμονής κατά 73%.

Η συνολική αγωγή απαιτεί δύο συνεδρίες την εβδομάδα, για 4 συνολικά εβδομάδες, δηλαδή 8 συνεδρίες συνολικά.

Βασικά πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης θεραπείας ακμής:

• δεν παρεμποδίζει την καθημερινή δραστηριότητα
• δεν παρατηρείται πόνος
• η μείωση της φλεγμονής ολοκληρώνεται εως και 16 βδομάδες μετά το τέλος της θεραπείας
• περισσότερο από το 70% των ασθενών ανταποκρίνονται στη θεραπεία ακμής
• πρόκειται για μια μή επεμβατική τεχνική

Στην περίπτωση της κυστικής ακμής, η φωτοδυναμική θεραπεία της ακμής πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με έναν φωτοευαισθητοποιητή , ώστε να επαυξηθεί το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Οι περισσότερες θεραπείες ακμής είναι μακροχρόνιες και οι ασθενείς θα πρέπει να είναι υπομονετικοί και να γνωρίζουν ότι χρειάζονται για παράδειγμα τουλάχιστον 2 μήνες θεραπείας για να φανούν τα αποτελέσματα.

Με την έναρξη των τοπικών σκευασμάτων για την ακμή συχνά μπορεί να παρατηρηθεί ερεθιστική εξ’ επαφής δερματίτις και ο ασθενής θα πρέπει να ενημερωθεί σχετικά ώστε να μην διακόψει πρώιμα τηθεραπεία ακμής. Σε περίπτωση έντονου ερεθισμού είναι καλό να έρχεται σε επαφή με τον θεράποντα ιατρό.