Βραχύς χαλινός γλώσσας και διαταραχές θηλασμού στα νεογνά!
Συγγραφέας Στέλιος Ρουπακιάς Γράφτηκε στις ,
O χαλινός της γλώσσας αποτελεί ένα εμβρυολογικό υπόλειμμα, και ως ανατομική οντότητα απαρτίζεται από μια λεπτή χαλαρή ελαστική μεμβρανώδη πτυχή βλεννογόνου που εκτείνεται περίπου από τη μέση της ελεύθερης κάτω επιφάνειας της γλώσσας ως το έδαφος της στοματικής κοιλότητας όπισθεν των έσω ούλων της κάτω γνάθου, με επιμήκη/οβελιαία φορά επί της μέσης γραμμής (Εικόνα 1).
Ως βραχύς χαλινός της γλώσσας ορίζεται η συγγενής ανωμαλία κατά την οποία ο χαλινός είναι κοντός και/ή παχύς με ελαττωμένη ελαστικότητα, μπορεί να εκτείνεται υπό τάση ως την κορυφή της γλώσσας και την έσω επιφάνεια των κάτω ούλων εμποδίζοντας έτσι την πλήρη και ελεύθερη κίνηση της γλώσσας προς όλες τις κατευθύνσεις (Εικόνα 2).
Σε βαριές μορφές η κορυφή της γλώσσας προβάλλει με το χαρακτηριστικό σχήμα καρδιάς (Εικόνα 3).
Ο βραχύς χαλινός της γλώσσας παρουσιάζεται σε ένα ποσοστό που μπορεί να φτάνει ως και το 10% των νεογνών, και όχι σπάνια με σημαντικές επιπτώσεις στη διαδικασία του θηλασμού. Έτσι περίπου το 50% των νεογνών που θηλάζουν και εμφανίζουν βραχύ χαλινό θα έχουν δυσκολίες/αδυναμίες στο θηλασμό που πολλές φορές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την μη λήψη ικανοποιητικού βάρους λόγω ελαττωμένης πρόσληψης γάλακτος από το παιδί αλλά και/ή λόγω της παραγωγής μη ικανοποιητικής ποσότητας γάλακτος από την μητέρα, και συνήθως οδηγούν στην πρόωρη διακοπή του θηλασμού. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας αν αναλογιστεί κανείς τις ευεργετικές επιδράσεις του θηλασμού στην υγεία τόσο του παιδιού όσο και της μητέρας καθώς και στην μεταξύ τους σχέση, κάτι που φαίνεται από τις τελευταίες συστάσεις της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας για παράταση του θηλασμού ως το τέλος του πρώτου έτους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το αποτέλεσμα μιας έρευνας που αναδεικνύει ότι τα νεογνά με βραχύ χαλινό γλώσσας που θηλάζουν έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να τρέφονται αποκλειστικά με μπιμπερό στο τέλος της πρώτης εβδομάδας της ζωής τους συγκριτικά με τα νεογνά χωρίς βραχύ χαλινό. Ο πόνος στην θηλή των θηλαζουσών γυναικών κατά την πρώιμη περίοδο μετά τον τοκετό είναι ένα πρόσκαιρο παροδικό φαινόμενο που εντείνεται κατά την 3η περίπου ημέρα, διαρκεί 1-2 λεπτά στην αρχή του θηλασμού, και υποχωρεί εντός μίας εβδομάδας, όταν τα επίπεδα της προλακτίνης πέφτουν στο μισό. Η παραμονή των συμπτωμάτων στις μητέρες νεογνών με βραχύ χαλινό που θηλάζουν εμφανίζεται σε ποσοστό 40-80% και αποτελεί βασικό αίτιο πρόωρης διακοπής του θηλασμού.Πιο σπάνια μια βαριά μορφή βραχύ χαλινού μπορεί να δημιουργεί προβλήματα σίτισης του νεογνού ακόμα και με το μπιμπερό.
Κάθε μητέρα και κάθε νεογνό έχουν μοναδικά ανατομικά χαρακτηριστικά μαστού-θηλής και στοματικής κοιλότητας αντίστοιχα, που θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία επιτυχούς θηλασμού. Ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει κατά τον θηλασμό η λειτουργικότητα της γλώσσας του νεογνού, με τις βασικές κινήσεις που απαιτείται να εκτελεί: α) να προβάλλει άνωθεν των κάτω ούλων ώστε να αναστέλλει το αντανακλαστικό του δαγκώματος, και να εφαρμόζει αεροστεγώς στην θηλαία άλω για την ανάπτυξη αρνητικής ενδοστοματικής πίεσης, β) να συλλαμβάνει και να χειρίζεται-συμπιέζει την θηλή και τους υποθηλαίους ιστούς ανάμεσα σάυτήν και την υπερώα πάντα σε συγχρονισμό με τις γενικότερες καταποτικές/αναπνευστικές λειτουργίες, γ) να παράγει περισταλτισμό και αρνητική πίεση εισρόφησης που θα εξασφαλίζει την ροή του γάλακτος. Έτσι ο βραχύς χαλινός με τον περιορισμό που προκαλεί στην κινητικότητα της γλώσσας τόσο στην προβολή της εκτός των ούλων όσο και στην ανύψωσή της στην υπερώα αποτελεί αιτία ανεπαρκών μηχανισμών θηλασμού, οδηγώντας σε ανεπαρκή ροή γάλακτος και/ή τραύμα των θηλών (Εικόνα 4).
Τα σημεία και συμπτώματα που προκαλούνται από τους ανεπαρκείς μηχανισμούς του θηλασμού αφορούν τόσο το νεογνό όσο και την μητέρα : αδυναμία ή έλλειψη διάθεσης για σύλληψη της θηλής, ευερεθιστότητα/ κόπωση του νεογνού, έντονοι ήχοι κατά τον θηλασμό (σαν πώμα που αφαιρείται), σταδιακή απόρριψη/αδυναμία συγκράτησης της θηλής (σαν να γλυστρά), κινήσεις μάσησης, αποτυχία του νεογνού να αποκοιμηθεί με την θηλή στο στόμα του, τραύμα και αιμορραγία της θηλή, επώδυνη διόγκωση πόρων και/ή ολόκληρου του μαστού, μαστίτιδα, απογοήτευση και ψυχολογικό μητρικό στρες, αποδοκιμασία του θηλασμού. Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε ελαττωμένη πρόσληψη βάρους και αφυδάτωση του νεογνού σε βαριές καταστάσεις, ελαττωμένη παραγωγή γάλακτος, και πρόωρο απογαλακτισμό. Η αναγκαιότητα της συμβουλευτικής για τον θηλασμό έγκειται εκτός των άλλων στο γεγονός ότι έρχεται να ενημερώσει την μητέρα για την πιθανή παρουσία τέτοιων σημείων και συμπτωμάτων ώστε αυτή με την σειρά της έγκαιρα να απευθυνθεί στον σύμβουλο γαλουχίας για αναγνώριση και αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σε συνδυασμό με την παρουσία των παραπάνω σημείων/συμπτωμάτων η διάγνωση του βραχύ χαλινού θα στηριχθεί στην κλινική εξέταση των ανατομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών της γλώσσας του νεογνού. Η κλινική εξέταση μπορεί να αναδείξει την ύπαρξη μιας λεπτής πρόσθιας σχεδόν διαφανούς μεμβράνης ή μιας οπίσθιας ταινίας παχύ ινώδους ιστού μεταξύ της κάτω επιφάνειας της γλώσσας και του εδάφους του στόματος, που εμποδίζουν την υποβοηθούμενη ανύψωση της γλώσσας και μπορεί να προκαλούν ελαφρύ διχασμό της κορυφής της. Είναι πιθανό σε κάποιο ποσοστό τα συμπτώματα και οι δυσκολίες θηλασμού να υποχωρήσουν σταδιακά ή αυτόματα μετά την απαραίτητη καθοδήγηση της μητέρας από ειδικό σύμβουλο γαλουχίας. Οι προσπάθειες αυτές απαιτείται να είναι εξατομικευμένες μια και πολλές φορές η παρατεινόμενη διάρκεια προσμονής με την παρουσία συμπτωμάτων επιφέρει ιδιαίτερο άγχος και πίεση στην μητέρα και το παιδί και μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη διακοπή του θηλασμού.
Η χειρουργική διατομή του βραχύ χαλινού ενδείκνυται ως κατάλληλη και αποτελεσματική θεραπεία για τα νεογνά με δυσκολίες στον θηλασμό, χωρίς αξιοσημείωτη βελτίωση μετά από σύντομο και εύλογο διάστημα από την συνδρομή και την εκπαίδευση της μητέρας από τον ειδικό γαλουχίας. Η διατομή του χαλινού στο νεογνό αποτελεί μια ασφαλή και χαμηλής επικινδυνότητας επέμβαση όταν αυτή διενεργείται από ειδικό. Είναι μια ανώδυνη διαδικασία που εκτελείται στο ιατρείο και προκαλεί ελάχιστη αιμορραγία και κλάμα του νεογνού λόγω δυσχέρειας και όχι πόνου, που σταματούν αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της. Χαρακτηριστικά το νεογνό μπορεί να σιτισθεί χωρίς κανένα περιορισμό άμεσα μετά την μικροεπέμβαση. Το 95% των νεογνών που υποβάλλονται σε διατομή βραχύ χαλινού θα παρουσιάσουν βελτίωση στον θηλασμό, ενώ είναι χαρακτηριστική η αναφερόμενη άμεση βελτίωση των συμπτωμάτων της μητέρας εντός των δύο πρώτων εικοσιτετραώρων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το αποτέλεσμα μιας έρευνας που αναδεικνύει ότι τα νεογνά θα ωφεληθούν περισσότερο όταν η επέμβαση γίνει κατά την πρώτη εβδομάδα της ζωής.
Πολλές φορές σε συνδυασμό με τον βραχύ χαλινό της γλώσσας μπορεί να συνυπάρχει
ιδιαίτερα ανεπτυγμένος (υπερτροφικός) βραχύς χαλινός του άνω χείλους (Εικόνα 5). Λόγω ελαττωμένης κινητικότητας, το άνω χείλος δεν εφαρμόζει στενά στην θηλαία άλω με αποτέλεσμα την μη αεροστεγή σύλληψη της θηλής. Έτσι συνιστάται ταυτόχρονα με την διατομή του χαλινού της γλώσσας να διενεργείται και διατομή του χαλινού του άνω χείλους.
