Η καισαρική ίσως ευθύνεται για διάφορες ασθένειες!
Συγγραφείς: Ελένη Πετρίδου, Ρωμηλία Λελούδα-Αντρέασον, Αγγελική Κλήμου, Γεώργιος Χρούσος & Άλκηστη Σκαλκίδου Γράφτηκε στις ,
H καισαρική τομή αποτελεί μία από τις συχνότερες χειρουργικές επεμβάσεις στον κόσμο που διενεργείται με όλο και μεγαλύτερο ρυθμό σε χώρες με υψηλά και μεσαία εισοδήματα. Το 30% των τοκετών στις ΗΠΑ, πάνω από το 35% στην Ελλάδα και πάνω από το 50% σε κάποιες περιοχές της Λατινικής Αμερικής, γίνονται με καισαρική. Παράλληλα, αυξάνονται και οι ενδείξεις ότι αυτές συνοδεύονται, όχι μόνο από βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στη μητέρα και στο βρέφος, αλλά και από μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή του παιδιού. Μια νέα έρευνα Ελλήνων επιστημόνων από Αθήνα και Σουηδία δείχνει ότι οι προγραμματισμένες καισαρικές αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του πιο κοινού τύπου λευχαιμίας σε παιδιά.
Από το 1985 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει προειδοποιήσει ότι το ιδεατό ποσοστό διενέργειας καισαρικής τομής είναι μεταξύ 10% και 15%. Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν αυτά τα ποσοστά, δείχνοντας ότι ενώ ένας ρυθμός διενέργειας καισαρικής τομής που ανέρχεται στο 10% μειώνει τους θανάτους μητέρων και νεογέννητων, όταν το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 10% παύει να παρατηρείται περαιτέρω μείωση στη θνησιμότητα. Παρόλα αυτά, σε πάνω από τις μισές χώρες του κόσμου οι καισαρικές ξεπερνούν κατά πολύ το 15% του συνόλου των τοκετών. Ο ΠΟΥ, σε εκτίμηση που έκανε το 2008, υπολόγισε ότι κάθε χρόνο γίνονται παγκοσμίως 6,2 εκατ. περιττές καισαρικές τομές, το κόστος των οποίων ανέρχεται στα 2,32 δισ. δολάρια.
Εκτός από τα αυξημένα έξοδα, όλο και περισσότερες επιστημονικές έρευνες κατατείνουν στο ότι η καισαρική τομή στερεί από το παιδί την «ένεση» υγείας που χαρίζει ο φυσιολογικός τοκετός. «Η λευχαιμία είναι η κορυφή του παγόβουνου», λέει στην «Κ» η επικεφαλής της ελληνοσουηδικής έρευνας Ελένη Πετρίδου, Καθηγήτρια του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών.
Επιστημονικές έρευνες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι παιδιά που γεννήθηκαν με καισαρική έχουν 23% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αργότερα στη ζωή τους νεανικό σακχαρώδη διαβήτη, 22% πιο πιθανό να παρουσιάσουν άσθμα, 37% πιο συχνό να εμφανίσουν αλλεργίες και 80% μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από κοιλιοκάκη, δηλαδή εντεροπάθεια από γλουτένη.
Οσο αυξάνονται οι καισαρικές παγκοσμίως, οι επιστήμονες διερευνούν τη συσχέτισή τους με την καρκινογένεση. Στην πρόσφατη έρευνά της όμως η ελληνική επιστημονική ομάδα έκανε έναν χρήσιμο διαχωρισμό μεταξύ προγραμματισμένης και επείγουσας καισαρικής τομής. Η εν λόγω μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο επιστημονικό περιοδικό European Journal of Cancer Prevention, έδειξε ότι παιδιά 0-3 ετών που γεννήθηκαν με προγραμματισμένη καισαρική τομή διατρέχουν 60% μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, δηλαδή τον συχνότερο τύπο λευχαιμίας στην ηλικία αυτή, σε σχέση με όσα γεννήθηκαν με φυσιολογικό τοκετό ή επείγουσα καισαρική.
Ενεργοποίηση μηχανισμού
«Στην επείγουσα καισαρική το παιδί έχει προλάβει ήδη να προετοιμαστεί για τη δύσκολη διαδικασία του φυσιολογικού τοκετού» λέει η κ. Πετρίδου, διευκρινίζοντας ότι η επείγουσα καισαρική πραγματοποιείται αφού έχουν ξεκινήσει οι πόνοι της γέννας ή έχουν σπάσει τα νερά. Κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, αλλά και πριν από την επείγουσα καισαρική τομή, ενεργοποιείται ένας πολύτιμος και αναντικατάστατος μηχανισμός: «αυξάνονται πολύ τα επίπεδα του στρες που βιώνει το νεογνό, και κατΆ επέκταση οι ορμόνες που σχετίζονται με το στρες, όπως η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη» εξηγεί ο κ. Θωμάς Θωμόπουλος, υποψήφιος διδάκτορας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα των νεογέννητων, τόσο κατά τον τοκετό όσο και για τουλάχιστον δύο εβδομάδες μετά τη γέννησή τους, είναι πολύ υψηλότερα από τη δόση κορτιζόλης που χρησιμοποιούν οι ογκολόγοι κατά την έναρξη της θεραπείας της λευχαιμίας σε παιδιά», λέει ο ίδιος. Οι ισχυρές αυτές ενδείξεις έκαναν τους ερευνητές, και συγκεκριμένα τη γυναικολόγο Αλκηστι Σκαλκίδου, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, σύμβουλο σε αυτή την έρευνα, να προτείνει να διερευνηθεί το κατά πόσο η πρόκληση τοκετού, ακόμη και στις προγραμματισμένες καισαρικές, μπορεί να αποτρέψει τις παραπάνω δυσμενείς επιπτώσεις.
«Με την απελευθέρωση των ορμονών αυτών πυροδοτείται η αντίδραση “μάχης ή φυγής”, που δίνει στο νεογνό τη δύναμη να επιβιώσει στο καινούργιο περιβάλλον» λέει στην «Κ» η Ρωμηλία Λελούδα-Αντρέασον, γυναικολόγος και υπεύθυνη του τμήματος μαιευτικής στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Χάλμσταντ στη Σουηδία. «Από ένα υδάτινο και αντισηπτικό περιβάλλον, το μωρό πρέπει να αντεπεξέλθει γρήγορα σε ένα καινούργιο περιβάλλον, με αέρα και όλα τα μικρόβια» προσθέτει.
Το στρες του τοκετού έχει και άλλες ευεργετικές δράσεις, καθώς «βελτιώνει την αναπνοή του βρέφους, προστατεύει την καρδιά και τον εγκέφαλο, αυξάνοντας τη ροή του αίματος στα ζωτικά αυτά όργανα, ενώ αυξάνει και την εγρήγορση του νεογνού» λέει η παιδίατρος Μαρία Καραλέξη, μέλος επίσης της παραπάνω ερευνητικής ομάδας από την Ιατρική Σχολή Αθηνών.
Ιατρικοποίηση της τεκνοποίησης
Στην έρευνα οι επιστήμονες διερεύνησαν τις συνθήκες γέννησης 1.099 παιδιών που ζουν στην Ελλάδα και τα οποία εμφάνισαν οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία μέσα στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής τους, συγκρίνοντας τα ευρήματά τους με τον αντίστοιχο αριθμό υγιών παιδιών. Διενεργώντας έρευνα με ερωτηματολόγια στις μητέρες των παιδιών, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι οι τέσσερις στις πέντε καισαρικές ήταν προγραμματισμένες, κυρίως, εξαιτίας μιας προηγούμενης καισαρικής της μητέρας.
Πριν από χρόνια, η καισαρική τομή μπορούσε να διαγράψει κάθε ελπίδα μιας μελλοντικής φυσιολογικής γέννας. Σήμερα όμως, χάρις στις αλλαγές στη χειρουργική πρακτική, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι δυνατόν να γίνει φυσιολογικός τοκετός ύστερα από καισαρική τομή. Συγκεκριμένα, από τις γυναίκες που το επιχειρούν, οι τρεις στις τέσσερις καταφέρνουν να γεννήσουν φυσιολογικά.
«Μετά από μία καισαρική υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος, που αγγίζει το 0,5%, να γίνει ρήξη μήτρας, δηλαδή να ανοίξει η προηγούμενη καισαρική τομή εξαιτίας των συσπάσεων του φυσιολογικού τοκετού» λέει η γυναικολόγος κ. Λελούδα-Αντρέασον. Με μια όμως καλή παρακολούθηση του τοκετού, που παρέχεται σε όλα τα νοσοκομεία, αυτός ο μικρός κίνδυνος μπορεί να εντοπισθεί εγκαίρως και να πραγματοποιηθεί επείγουσα καισαρική τομή. «Στη Σουηδία οι περισσότερες γέννες μετά από καισαρική γίνονται φυσιολογικά. Στο νοσοκομείο μας, στο οποίο γίνονται περίπου 2.000 γέννες τον χρόνο, ένα περιστατικό ρήξης μήτρας συμβαίνει μία φορά στα δέκα με δώδεκα χρόνια», λέει η ίδια.
Το ελληνικό φαινόμενο
«Ενας από τους σημαντικότερους λόγους που στην Ελλάδα οι καισαρικές είναι τόσες πολλές είναι η ιατρικοποίηση της όλης διαδικασίας της τεκνοποίησης» λέει η μαία Αγγελική Κλήμου, με μετεκπαίδευση στη Φινλανδία, η οποία συνεργάζεται με Ελληνα γυναικολόγο με εξειδίκευση στον φυσιολογικό τοκετό ύστερα από καισαρική. Στην Ελλάδα, γίνονται 10 με 15 υπέρηχοι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ στην Σουηδία γίνονται δύο, εκ των οποίων ο ένας είναι προαιρετικός, τονίζει η κ. Λελούδα-Αντρέασον. «Μία τελείως φυσιολογική διαδικασία λοιπόν, μπαίνει σε ιατρικό προγραμματισμό, με αποτέλεσμα να γεννιούνται διάφοροι φόβοι που συχνά οδηγούν στην επιλογή μιας περιττής καισαρικής τομής» υπογραμμίζει η κ. Κλήμου. «Σε κάποια ιδιωτικά μαιευτήρια στην Ελλάδα το ποσοστό των καισαρικών τομών φτάνει και το 75% του συνόλου των τοκετών. Για λόγους πιθανώς εξυπηρέτησης, γίνονται πολλές καισαρικές χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες ενδείξεις» λέει ο καθηγητής ιατρικής και παιδίατρος, Γεώργιος Χρούσος, επίσης ένας από τους συγγραφείς της έρευνας.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η έλλειψη ενός διεθνούς τυποποιημένου συστήματος κατηγοριοποίησης για την καταγραφή και τη σύγκριση των ποσοστών διενέργειας καισαρικής τομής μεταξύ διαφορετικών κέντρων, χωρών και γεωγραφικών περιοχών εμποδίζει την καλύτερη κατανόηση της τάσης αυτής. Ο ΠΟΥ προτείνει την υιοθέτηση του συστήματος κατηγοριοποίησης Robson, το οποίο χωρίζει τις γυναίκες που κάνουν εισαγωγή για τοκετό σε δέκα ομάδες, με βάση εύκολα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά, όπως ο αριθμός προηγούμενων κυήσεων, ο τρόπος που «κατεβαίνει» το μωρό, οι εβδομάδες κύησης, οι προηγούμενες τομές της μήτρας, ο αριθμός των εμβρύων και ο τρόπος εκκίνησης του τοκετού.
«Δεν δαιμονοποιούμε τις καισαρικές. Μία στις επτά φορές, η φύση δεν καταφέρνει να οδηγήσει στη γέννηση του παιδιού με τη φυσιολογική οδό, και τότε η καισαρική είναι απαραίτητη και σωτήρια» καταλήγει η καθηγήτρια Ελένη Πετρίδου.
