Οι σωματικές κακώσεις και τα ατυχήματα, σε όλες τις ηλικίες, αποτελούν ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας, αναγνωρισμένο διεθνώς. Πόσο σημαντικό είναι στη χώρα μας;

Το εθνικό μωσαϊκό της καταγραφόμενης θνησιμότητας από ακούσιους και εκούσιους τραυματισμούς αντανακλά την οικονομική ανάπτυξη και τις συνακόλουθες μεταβολές στην οικογενειακή και κοινωνική συνοχή που παρατηρήθηκαν στη χώρα μας τον τελευταίο αιώνα. Για παράδειγμα, την καθιέρωση των μηχανοκίνητων οχημάτων ακολούθησε μια κατακόρυφη αύξηση των τροχαίων, τη βιομηχανική επανάσταση η αύξηση των επαγγελματικών ατυχημάτων και τη συνήθεια της κολύμβησης στις καλοκαιρινές διακοπές, η αύξηση των πνιγμών. Στη διάρκεια όμως των τριών τελευταίων δεκαετιών, με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την ευαισθητοποίηση του κοινού, το Κέντρο Ερευνας και Πρόληψης Ατυχημάτων (ΚΕΠΑ) διαπιστώνει μια αξιοσημείωτη (60%) μείωση των προτυπωμένων δεικτών θνησιμότητας από ακούσιους τραυματισμούς. Παρόλα αυτά, για πολλούς τύπους ατυχημάτων, όπως για παράδειγμα τα τροχαία και οι πνιγμοί, η Ελλάδα κατέχει μια από τις χειρότερες θέσεις συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χωρίς ενδείξεις διαχρονικής βελτίωσης. Τα τροχαία ατυχήματα είναι ο πιο θανατηφόρος τύπος ατυχημάτων, τα οικιακά και ατυχήματα ελεύθερου χρόνου είναι τα συχνότερα, ενώ σημαντική μείωση  παρουσίασαν μετά από συντονισμένες δράσεις τα επαγγελματικά ατυχήματα, που έφθασαν να αποτελούν λιγότερο από το 5% του συνόλου.

Αντίθετα, οι δείκτες θνησιμότητας από εκούσιους τραυματισμούς (αυτοκτονίες και βία) παραμένουν ακόμη εξαιρετικά χαμηλοί στις περισσότερες χώρες της Ν. Ευρώπης, παρά τη σχετική έξαρση που σημειώθηκε στη χώρα μας εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης.

 

Ποιες είναι οι διαστάσεις του προβλήματος. Είναι αλήθεια πως είναι ιδιαίτερα οξύ για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους;

Oι θάνατοι από τραυματισμούς αποτελούν το 5% του συνόλου. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΚΕΠΑ, κάθε χρόνο περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ελληνες τραυματίζονται τόσο σοβαρά ώστε να αναζητήσουν βοήθεια στα εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείων για κάποιο είδος σωματικής κάκωσης, ενώ τα ατυχήματα αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες δια βίου αναπηρίας. Ειδικότερα, οι ακούσιοι τραυματισμοί αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου τις πρώτες δεκαετίες της ζωής με συνέπεια να ευθύνονται για τα περισσότερα χαμένα χρόνια αναμενόμενης ζωής από κάθε άλλη νοσολογική οντότητα.

Λόγω της σπανιότητας άλλων θανατηφόρων αιτίων μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής, στην παιδική και εφηβική ηλικία οι σωματικές κακώσεις αποτελούν τη συχνότερη αιτία θανάτου, με σαφή υπεροχή των αγοριών, κυρίως εφηβικής ηλικίας, όπου η αναλογία έναντι των κοριτσιών φθάνει το 9:1. Τα τροχαία υπερεκπροσωπούνται έναντι άλλων τύπων ατυχημάτων και τα νεαρά άτομα χάνουν τη ζωή τους στην πλειοψηφία ως πεζοί ή επιβάτες δικύκλων. Η ομάδα των ηλικιωμένων, σε απόλυτους αριθμούς, ευθύνεται για σαφώς μεγαλύτερη επιβάρυνση των υπηρεσιών υγείας από σωματικές κακώσεις, κυρίως πτώσεις, τροχαία και πνιγμοί, έναντι οποιασδήποτε άλλης ηλικιακής ομάδας. Η πρόληψη των ακούσιων τραυματισμών στις ομάδες των ηλικιωμένων ιεραρχείται υψηλά στα προγράμματα πρόληψης, καθώς οι σωματικές κακώσεις στους ηλικιωμένους παρουσιάζουν επίσης εξαιρετικά υψηλή θνητότητα, με έως 2.6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με το σύνολο των υπολοίπων ηλικιακών ομάδων. Η χώρα μας κατέχει μια από τις δυσμενέστερες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση αναφορικά με τους πνιγμούς ηλικιωμένων, πιθανότητα λόγω κλιματολογικών και κοινωνικών συνθηκών ή/και συννοσηρότητας σε ηλικιωμένους που συνηθίζουν να κολυμπούν. Το αισιόδοξο μήνυμα όμως είναι οι νοτιοευρωπαϊκές χώρες λόγω των καλών κλιματολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων απολαμβάνουν τους πιο ευνοϊκούς δείκτες θνησιμότητας ηλικιωμένων από πτώσεις και, τουλάχιστον μέχρι το 2010, παρουσιάζουν αισθητή μείωση της θνησιμότητας από τον τύπο αυτό των κακώσεων, που είναι μάλιστα μεγαλύτερου μεγέθους από την παρατηρούμενη στο μέσο όρο της ΕΕ-27.

 

Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι ενδεδειγμένες μέθοδοι πρόληψης για μια τόσο ετερογενή ομάδα κινδύνων;

Οι περισσότεροι τύποι κακώσεων μοιράζονται κοινούς αιτιολογικούς παράγοντες, όπως είναι η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, αλλά διέπονται και από κοινές αρχές πρόληψης, που περιλαμβάνουν νομοθετικές ρυθμίσεις με συνακόλουθη παρακολούθηση της εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας, εκπαίδευση σε διάφορα επίπεδα κυρίως σε τεχνικές μείωσης των συμπεριφορών αυξημένου κινδύνου, άλλες πρακτικές ενεργητικής ασφάλειας, αλλά και γενικευμένη χρήση νέων τεχνολογιών στο πλαίσιο της αποτελεσματικότερης εφαρμογής μέτρων παθητικής ασφάλειας. Οι αρχές αυτές  βρίσκουν εφαρμογή στο σύνολο των προληπτικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στην αποφυγή των κακώσεων ή την καλύτερη δυνατή έκβαση σε περίπτωση ατυχήματος. Οι επιμέρους παρεμβάσεις απαιτούν εφαρμογή ενός πλαισίου πολιτικών υγείας του πληθυσμού, που περιλαμβάνει τέσσερα στάδια και συγκεκριμένα τον καθορισμό του προβλήματος, την αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου, την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και στη συνέχεια την εφαρμογή και αξιολόγηση των προγραμμάτων πρόληψης. Για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, όταν διαπίστωσαν συγκριτικά υψηλότερη συχνότητα θανάτων παιδιών μικρής ηλικίας οφειλόμενων σε πτώσεις από ύψος, αναχαίτισαν άμεσα την «επιδημία» με καθολική τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων στα παράθυρα των υψηλών συνήθως κτιρίων.

Οι αρχές πρόληψης χρειάζεται να εξατομικεύονται και να προσαρμόζονται ανάλογα με το φάσμα των αιτιολογικών παραγόντων πρόκλησης ατυχημάτων σε κάθε χώρα, χωρίς απλή μεταφορά της εμπειρίας άλλων χωρών. Τα επιτυχή προγράμματα πρόληψης λαμβάνουν επίσης υπόψη παραμέτρους του ψυχισμού και στερεότυπα της συμπεριφοράς των κατοίκων της χώρας εφαρμογής, καθότι συμφείρονται στενά  με το βαθμό υιοθέτησης προληπτικών μέτρων.

Το κυριότερο εμπόδιο στην ανάληψη και εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης είναι όντως η ετερογένεια των διαφόρων τύπων ατυχημάτων, που δυσχεραίνει τη συγκρότηση ομάδων κοινωνικής πίεσης. Το δεύτερο σημαντικό εμπόδιο είναι η δυσκολία αναγνώρισης της προσωπικής ευθύνης στην πρόκληση του ατυχήματος σε συνδυασμό με την αυταπάτη της αθανασίας, αφού  το ατύχημα αφορά για τους περισσότερους ένα συμβάν που θα συμβεί σε κάποιον άλλον. Ενα επιπλέον εμπόδιο για τη χώρα μας είναι η δυσκολία συνεργασίας των διαφόρων «εταίρων» στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος που απαιτεί κατ’ εξοχήν διεπιστημονική συνεργασία και πολυεπίπεδες δράσεις. Το Εθνικό Δίκτυο Πρόληψης Ατυχημάτων και Βίας (ΕΔΙΠΑΒ) αποτέλεσε μια πρώτη απόπειρα συνδυασμού δράσεων και συγκερασμού απόψεων, χωρίς η μέχρι τώρα εμπειρία να σηματοδοτεί αισιόδοξες προοπτικές.

Η οδική ασφάλεια αποτελεί τον πιο «δημοφιλή» τομέα και συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα εθνικών, περιφερειακών και τοπικών παρεμβάσεων με στόχο τόσο την εφαρμογή μέτρων παθητικής πρόληψης σε συλλογικό επίπεδο, όπως η βελτίωση των χαρακτηριστικών ασφάλειας των οχημάτων και πιο πρόσφατα η ανάπτυξη  οδικών συστημάτων που μπορούν να αντισταθμίσουν την απρόσεκτη συμπεριφορά των οδηγών, όσο και ενεργητικής πρόληψης με αποδεδειγμένα αποτελεσματικά μέτρα, όπως η χρήση ζώνης ασφαλείας/κράνους και η υποχωρητική οδήγηση. Είναι θεαματικό ότι 500 στους 2500 ετήσιους θανάτους από τροχαία στη χώρα μας θα είχαν αποφευχθεί αν μπορούσαμε να πείσουμε όλους τους χρήστες της οδού να χρησιμοποιούν σε κάθε περίπτωση κράνος και ζώνη. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα μέτρων ενεργητικής ασφάλειας εξαιρετικής αποτελεσματικότητας για άλλους τύπους ατυχημάτων, όπως η μείωση των δηλητηριάσεων στα παιδιά μετά την εφαρμογή ασφαλών πωμάτων σε φάρμακα/υλικά καθαρισμού ή η τοποθέτηση ανιχνευτών καπνού για πρόληψη ατυχημάτων από φωτιά στο σπίτι. Οι απλές αυτές πρακτικές έχουν κωδικοποιηθεί με πρωτοβουλία του ΚΕΠΑ στον Ευρωπαϊκό Κώδικα κατά των Ατυχημάτων, που αποτελεί κύριο εργαλείο δουλειάς για όσους θέλουν να αντιμετωπίσουν συνολικά το θέμα της πρόληψης σωματικών κακώσεων από διάφορους τύπους ατυχημάτων.

Κανένα όμως μέτρο δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό αν δεν εφαρμοστεί σε μαζική κλίμακα με συνέπεια και συνέχεια και αν δεν ληφθούν υπόψη οι αναγκαίες εκείνες συνθήκες που θα το κάνουν αποδεκτό και προσιτό στο ευρύ κοινό, όπως πχ η μείωση της φορολογίας σε προϊόντα καταναλωτή που προορίζονται για ενίσχυση της ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας.

 

Θα μπορούσαν αυτές οι στρατηγικές πρόληψης να ενταχθούν σε ένα γενικότερο πλαίσιο πολιτικής δημόσιας υγείας;

Οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν εκπονήσει και ακολουθούν με αρκετό βαθμό συνέπειας πενταετείς εθνικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς και προγράμματα πρόληψης διαφόρων τύπων σωματικών κακώσεων, ανάλογα με τις προτεραιότητές τους. Αντιστοίχως, στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το TACTICS, γίνονται συγκριτικές αξιολογήσεις του βαθμού συμμόρφωσης των ευρωπαϊκών χωρών με καλές πρακτικές σε θέματα προστασίας της ασφάλειας των παιδιών και εφήβων, όπως προκύπτουν από βαθμονόμηση δράσεων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Η πρακτική στοχοθεσίας έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε συλλογικό επίπεδο. Η καταγραφή των δραστηριοτήτων αρκετών επαινετών επιμέρους δράσεων που αναπτύσσονται αυτόβουλα στη χώρα μας και ακόμη καλύτερα η στοιχειώδης αξιολόγησή τους από ένα κεντρικό φορέα χάραξης πολιτικής δημόσιας υγείας θα ήταν ιδιαιτέρως σημαντική για τη χώρα μας, καθώς θα βοηθούσε όχι μόνον στο σχεδιασμό πολιτικών δημόσιας υγείας όσο και στην προβολή του έργου τους και στην πιθανή προσέλκυση ιδιωτικών πόρων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.

Το ΚΕΕΛΠΝΟ και άλλοι φορείς δημόσιας υγείας, πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσαν να συμβάλουν στον περιορισμό του φαινομένου;

Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει αναπτύξει αξιοσημείωτα επιτεύγματα στον τομέα της επιδημιολογικής επιτήρησης των λοιμωδών νοσημάτων, της αξιολόγησης των δεδομένων σε συνεργασία με το ΕCDC. Παρομοίως, είναι βασικό να προχωρήσει η καταγραφή των χρονίων νοσημάτων όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος, αλλά και οι σωματικές κακώσεις μέσα από κοινά προγράμματα καταγραφής με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στο ΚΕΠΑ υπάρχει η τεχνογνωσία και η εμπειρία από το Σύστημα Καταγραφής Ατυχημάτων Εξωτερικών Ιατρείων (Emergency Department Injury Surveillance System, EDISS) που λειτούργησε την περίοδο 1996-2004 και άλλα συστήματα καταγραφής ελαχίστων δεδομένων. Οι βάσεις αυτές έδωσαν τη δυνατότητα αποτύπωσης του μεγέθους και κατανόησης των συνθηκών υπό τις οποίες προκαλούνται οι σωματικές κακώσεις στη χώρα μας. Με κεντρικό στρατηγικό ρόλο, το ΚΕΕΛΠΝΟ θα μπορέσει να διασυνδέσει τα δεδομένα επιμέρους υγειονομικών πηγών καταγραφής με άλλες υπηρεσίες που διαθέτουν βάσεις καταγραφής ειδικών τύπων ατυχημάτων, όπως τροχαία, εγκαύματα, πνιγμοί και δηλητηριάσεις, να προχωρήσει σε κατάρτιση προτεραιοτήτων, καταγραφή των φορέων που υλοποιούν προγράμματα πρόληψης και ελάχιστων κριτηρίων αυτοαξιολόγησης του έργου δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, που δραστηριοποιούνται στην πρόληψη σωματικών κακώσεων. Ιδεατή είναι η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής σε διατομεακό επίπεδο, η οποία εκτός από την κεντρική βάση συντονισμού δεδομένων θα παρέχει στις ακρεμόνες μονάδες καταγραφής έγκυρης πληροφορίας τη δυνατότητα χρήσης των δεδομένων σε τοπικό επίπεδο και προσωπικής ταύτισης των κατοίκων με δραστηριότητες πρόληψης. Απτό είναι το παράδειγμα της Κύπρου, όπου η ευαισθητοποιημένη κοινωνία στην πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων  παρακολουθούσε στο εβδομαδιαίο δελτίο της τροχαίας αν μειώθηκε ο αριθμός των θυμάτων και με ποιο τρόπο θα μπορούσαν οι ίδιοι οι κάτοικοι να συμβάλουν στην περαιτέρω μείωση τους.

 

Στην εποχή του περιορισμού των οικονομικών πόρων που βιώνουμε, ποια είναι η σημασία της επιδημιολογίας και της προληπτικής ιατρικής στη διατήρηση και βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού;

Φίλος παιδο-ορθοπεδικός στην Αγγλία, στη διάρκεια της καθημερινής ενημέρωσής του για τα νέα περιστατικά της κλινικής αναζητούσε επίμονα την ακριβή αιτία πρόκλησης του ατυχήματος και απαιτούσε να γίνει κατ’ οίκον επίσκεψη για περαιτέρω διερεύνηση. Η ατράνταχτη λογική του ήταν ότι για μείωση της συχνότητας εισαγωγών και του κόστους έπρεπε να γίνεται κάθε ανθρωπίνως δυνατό σε επίπεδο πρόληψης ώστε να προληφθεί επανάληψη του συμβάματος στο ίδιο άτομο ή σε οικείους του. Ο απλός αυτός  συλλογισμός χρειάζεται να καθοδηγεί τη σκέψη και τις προσπάθειές μας την περίοδο της κρίσης με στόχο την αποφόρτιση των δευτεροβάθμιων μονάδων, που λειτουργούν ήδη με μειωμένο προσωπικό και πόρους. Εύκολη είναι η επίκληση εμπειριών άλλων, δύσκολη η εφαρμογή τους, αλλά το υγειονομικό σύστημα θα βρεί το σημείο ισορροπίας του, χάρις κυρίως στις προσπάθειες των αφοσιωμένων λειτουργών υγείας στον τόπο μας.

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι επαγγελματίες υγείας και ειδικότερα οι λειτουργοί Δημόσιας Υγείας στην εποχή της κρίσης;

Η Δημόσια Υγεία υπήρξε πάντα ο φτωχός συγγενής της Κλινικής και Εργαστηριακής Ιατρικής. Οι δαπάνες για προγράμματα μείωσης του νοσολογικού φορτίου, κυρίως όσες αφορούν περιορισμό παραγόντων κινδύνου, ωχριούν σε σύγκριση με εκείνες που καταναλώνονται για διαγνωστικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις, καθώς οι δεύτερες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη βιομηχανική παραγωγή με συνακόλουθες πιέσεις για υπερκατανάλωση υπηρεσιών στα όρια των ιατρικών ενδείξεων. Σε κάποιες περιπτώσεις οι υπερβάσεις μπορεί να συμπεριλαμβάνουν διαδικασίες δευτερογενούς πρόληψης, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τον αριθμό των υπερηχογραφημάτων για παρακολούθηση ακόμη και της φυσιολογικής εγκυμοσύνης. Αντιθέτως, μέχρι πρόσφατα ιατρικές πρακτικές πρωτογενούς πρόληψης, δεν αναγνωρίζονταν επισήμως στις προς αποζημίωση ιατρικές πράξεις, ενώ ελάχιστα είναι τα παραδείγματα όπου οι ίδιοι οι καταναλωτές υπηρεσιών υγείας αισθάνθηκαν ότι υπήρξαν υπερβολές σε θέματα πρόληψης και προστασίας της δημόσιας υγείας.

Η μείωση των πόρων και του προσωπικού αναντίρρητα έχει επιβαρύνει τους επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών υγείας της πρώτης γραμμής αλλά και της δευτερο-τριτοβάθμιας φροντίδας και η συνήθης πρακτική είναι η περαιτέρω συρρίκνωση του ήδη ισχνού τμήματος της δημόσιας πρωτοβάθμιας φροντίδας για διατήρηση των νοσοκομειακών δομών. Ηδη όμως έκαναν την εμφάνισή τους πρωτόβουλες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, ενώ πολλοί ιδιώτες ιατροί συμβάλλουν με παροχή μιας ατύπως ελεύθερης παροχής ιατρικής φροντίδας. Οι προσπάθειες αυτές, με παράδειγμα τη βασική υποχρέωση του κράτους για εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, που αναλαμβάνουν να κάνουν σε εθελοντική βάση συνεργεία ΜΚΟ στην κοινότητα χρειάζονται συντονισμό, συστηματοποίηση, επικέντρωση στα προέχοντα προβλήματα δημόσιας υγείας και κάποια μορφή επιτήρησης. Αστάθμητος παράγοντας στον αδρό έστω προγραμματισμό αναγκών δημόσιας υγείας στο νέο υγειονομικό χάρτη είναι η στάση του ίδιου του ελληνικού πληθυσμού με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση και αντιδράσεις, που ευχόμαστε να κινητοποιηθεί θετικά για προστασία της προσωπικής και δημόσιας υγείας.

Επιτρέψτε μας και κάποιες πιο προσωπικές ερωτήσεις. Γιατί και με ποιες αφορμές αποφασίσατε να αφιερώσετε την καριέρα σας στους τομείς της επιδημιολογίας και της πρόληψης;

Η τύχη, με ό,τι ο όρος αυτός περιλαμβάνει, παίζει συχνά καταλυτικό ρόλο στις επιλογές ζωής. Προσωπικά, εκτός από την επιλογή της παιδιατρικής, μιας ειδικότητας με σημαντικό προληπτικό περιεχόμενο και ρόλο, είχα την καλή τύχη να μαθητεύσω στο μεγάλο δάσκαλο επιδημιολογίας, προληπτικής ιατρικής και Δημόσιας Υγείας Καθηγητή κο Τριχόπουλο. Με δική του προτροπή έκανα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard, ενώ οι γονείς μου με στήριξαν αναλαμβάνοντας το δικό μου ρόλο στη φροντίδα των παιδιών μου. Η εμπειρία ήταν μοναδική, μου άνοιξε νέους επιστημονικούς ορίζοντες, με μύησε στη γοητεία της επικεντρωμένης σε θέματα αιτιολογίας και πρόληψης της ανθρώπινης νοσολογίας έρευνα, αλλά και τις εφαρμογές της σε πληθυσμιακό επίπεδο. Εκεί ήταν που συνειδητοποίησα το σημαντικό φορτίο της άκαιρης θνησιμότητας παιδιών και εφήβων εξ αιτίας των σωματικών κακώσεων αλλά και τις μεγάλες δυνατότητες πρόληψης με συντονισμένα προγράμματα δράσης.

Αισθάνεστε, μέσα από αυτήν τη μακρά και πολύ επιτυχημένη επιστημονική σας πορεία, δικαιωμένη από την ενασχόλησή σας με τη δημόσια υγεία;

Με την επιστροφή μου στην Ελλάδα είχα την ευκαιρία ως μέλος ΔΕΠ του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής και Υπεύθυνη Λειτουργίας στο ΚΕΠΑ να εργασθούμε με αφοσιωμένους λειτουργούς υγείας σε έναν τομέα που συνδύαζε την παιδιατρική ειδικότητα με τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ιατρική και να γευθώ προσωπικά την ικανοποίηση προσφοράς σε ένα παραδοσιακά «άγονο πεδίο» μετά από πολύ κόπο και επίμονη προσπάθεια. Η εμμονή μου να ασχοληθώ αποκλειστικά με τη δημόσια υγεία και να απαρνηθώ την κλινική ιατρική με τις χαρές του άμεσου και απτού αποτελέσματος και της προσωποποιημένης προσφοράς, φαίνεται ότι πηγάζει από το χαρακτήρα και τις προσωπικές μου ανάγκες. Η έρευνα γινόταν σε ένα τομέα παρθένο, απαιτητικό, με ιδιαίτερες προκλήσεις. Οι συνάδελφοί μου στην Αμερική, Ευρώπη, Ν. Αφρική και Αυστραλία με βοήθησαν να στήσουμε και να αξιοποιήσουμε βάσεις δεδομένων, να χρησιμοποιήσουμε την οριζόντια μάθηση, διατομεακή συνεργασία και εμπειρία από διαφορετικά συστήματα υγείας προκειμένου να προτείνουμε πολιτικές και να εφαρμόσουμε προγράμματα πεδίου και να συνειδητοποιήσουμε πόσο αναγκαία είναι συνεργασία με τους νεότερους συναδέλφους και η μεταλαμπάδευση της γνώσης μέσα από το επίσημο και κυρίως ανεπίσημο curriculum.

Η προσωπική μου ικανοποίηση είναι ότι έχουν πολλαπλασιαστεί σήμερα οι φορείς που ασχολούνται μερικά ή αποκλειστικά με τη μείωση των σωματικών κακώσεων στη χώρα μας και η διαχρονική εξέλιξη της ειδικής τους θνησιμότητας την περίοδο αυτή δείχνει μείωση πάνω από 50%. Εύχομαι οι σπόροι της ελπίδας περαιτέρω βελτίωσης να μη ξεραθούν εξ αιτίας της κρίσης.

Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους νέους επαγγελματίες υγείας που αποφασίζουν να ασχοληθούν με την επιδημιολογία και την πρόληψη των νοσημάτων;

Δημόσια υγεία και προσωπική οικονομική ευμάρεια δεν συμβαδίζουν. Στην καθημερινή πράξη, η έρευνα και οι παρεχόμενες υπηρεσίες διέπονται από στενότητα πόρων, χωρίς δυνατότητα να ανταγωνιστούμε την επαγγελματική διαφήμιση για προώθηση βιομηχανικών ή άλλων προϊόντων (παράδειγμα τα προϊόντα καπνού), που συχνά ανταγωνίζονται τους δικούς μας στόχους αναφορικά με την προάσπιση και την προστασία της δημόσιας υγείας.

Παρόλα αυτά, στην προληπτική ιατρική σημειώνονται ουσιώδεις εξελίξεις, καθώς η ιατρική βιομηχανία επεκτείνει τους τομείς ενδιαφέροντός της σε φαρμακευτικά προϊόντα και διαγνωστική τεχνολογία που στοχεύουν στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση της νοσολογίας. Εξ άλλου, αρκετοί νέοι συνάδελφοι ενδέχεται να ασχοληθούν ως σύμβουλοι ιατροί στο πεδίο παραγωγής νέων προϊόντων, όπου είναι ουσιώδες να ενσωματωθεί η αξία της ασφάλειας του νέου προϊόντος. Χρειάζεται επίσης η συνεργασία με τη βιομηχανία για τη βελτίωση της ασφάλειας ήδη κυκλοφορούντων καταναλωτικών προϊόντων, όπως συνέβη για παράδειγμα με τους βρεφοβαδιστές (παιδικές στράτες, περπατούρες), όταν διαπιστώθηκε από τις βάσεις πρόληψης ατυχημάτων ότι ευθύνονταν για σοβαρά παιδικά ατυχήματα. Τέλος είναι υποχρέωση του ιατρικού σώματος ο έλεγχος για απομάκρυνση μη ασφαλών υλικών που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ιατρική πράξη, σύμφωνα με πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας ενώ παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον η διερεύνηση της ασφάλειας ιατρικών πράξεων. Για παράδειγμα, υπάρχει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον και η ομάδα μας συμμετέχει ουσιαστικά στη διερεύνηση των επιπτώσεων της εξωσωματικής γονιμοποίησης στην υγεία της μητέρας και του παιδιού. Το ερευνητικό ερώτημα στην περίπτωση αυτή είναι κατά πόσο μπορεί κανείς να αποδώσει τις επιπτώσεις στην ίδια την υπογονιμότητα για την οποία άλλωστε προσφεύγει το ζευγάρι σε εξωσωματική ή στη διαδικασία καθεαυτή και τις ουσίες που χρησιμοποιούνται προς επίτευξη και διατήρηση της εγκυμοσύνης. Αυτό είναι ένα μόνον παράδειγμα όπου μπορεί κανείς να διακρίνει τις διανοητικές προκλήσεις που έχει η έρευνα στον τομέα και τις οριακές καταστάσεις που αντιμετωπίζονται όταν θα πρέπει να αποφασιστεί για παράδειγμα κατά πόσο μπορεί να υπερβαίνει κανείς τα όρια  της φύσης προκειμένου να ικανοποιήσει την επιθυμία του ατόμου για διαιώνιση του εαυτού του και ποιος είναι ο ρόλος μας ως συμβούλων στην απόφαση που θα πάρει το ζευγάρι. Μια σειρά από παρόμοιες προκλήσεις αναφύονται για άλλες προληπτικές πρακτικές, την αξία των οποίων θεωρούσαμε πια τεκμηριωμένη όπως είναι η μαστογραφία, που επαναξιολογούνται σήμερα, ιδιαιτέρως κάτω από την πίεση της οικονομικής κρίσης ή για άλλες που βρίσκονται στο στάδιο της διερεύνησης, ξεπερνούν τα όρια της χώρας και στην αξιολόγηση των οποίων οι Ελληνες ερευνητές με τη φαντασία, την περιέργεια και την αφοσίωση που διαθέτουν, αναμένονται να παίξουν ουσιαστικό ρόλο.

Ευχαριστούμε θερμα

Επιμέλεια: Φίλιππος Κουκουριτάκης

http://www2.keelpno.gr