Επιλόχειος Κατάθλιψη και Ψύχωση: Αίτια και Θεραπευτική αντιμετώπιση
Συγγραφέας Τέσσα Χριστοδούλου Γράφτηκε στις ,
Γενικά
Η λοχεία είναι ίσως η πιο σημαντική περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας. Στη διάρκειά της θεμελιώνεται η σχέση ανάμεσα στην μητέρα και το βρέφος για αυτό βασική προϋπόθεση είναι η καλή της ψυχική διάθεση και υγεία. Είναι αναμενόμενο για την μητέρα να νιώθει συναισθηματικά φορτισμένα λόγω των προσδοκιών για το νεογέννητο αλλά συχνά μπορεί να αισθάνεται αγωνία, ανησυχία και διάχυτη σωματική εξάντληση.
Το «δέσιμο» μπορεί να μην είναι πάντα άμεσο καθώς η ήπια κατάθλιψη και οι μεταπτώσεις στη διάθεση είναι κοινά στις νέες μητέρες το πρώτο χρονικό διάστημα. Συμπτώματα όπως δυσκολία στον ύπνο, αλλαγές στην όρεξη, θλίψη και εκνευρισμός είναι ως έναν βαθμό φυσιολογικά λόγω και της διατάραξης των ορμονών.
Η Επιλόχειος Κατάθλιψη είναι μία συναισθηματική διαταραχή που θα εμφανιστεί περίπου στο 20-40% των λεχώνων. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο σύζυγος ή/ και η οικογένεια δεν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν, πώς να αντιδράσουν και να βοηθήσουν. Αν και αρχικά μπορεί να μοιάζουν με ήπια κατάθλιψη, διαφέρουν σε ένταση, συχνότητα και σοβαρότητα. Έτσι κι αλλιώς Οι περισσότερες νέες μητέρες κουράζονται τον πρώτο καιρό αλλά η κατάθλιψη δημιουργεί επιπρόσθετα αισθήματα κόπωσης ανάλογα με εκείνα κάποιας εποχιακής ιώσης. Η νέα μητέρα μπορεί να παρουσιάσει επίμονα συμπτώματα δυσαρέσκειας, θλίψης, άσχημης διάθεσης αλλά και έλλειψη ενδιαφέροντος για τον εαυτό ή το μωρό και να μην καταλάβει αρχικά τι της συμβαίνει. Τα συναισθήματα αναξιότητας και ενοχών είναι εμφανή το μεγαλύτερο μέρος της μέρας και συνοδεύονται από άγχος, ανησυχία, απελπισία, κοινωνική απομόνωση, αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, έλλειψη συγκέντρωσης, έμμονες και ανεξήγητες ιδεοληψίες, απαισιοδοξία, αυτοκτονικό ιδεασμό.
Η Επιλόχειος Ψύχωση είναι λιγότερο συχνή αλλά πολύ σοβαρότερη και επίσης αναπτύσσεται μετά τον τοκετό. Χαρακτηρίζεται από διαταραχή της σκέψης και της επαφής με την πραγματικότητα ενώ επείγει η άμεση θεραπευτική παρέμβαση λόγω του υψηλού κινδύνου αυτοκτονίας ή παιδοκτονίας. Συνήθως εμφανίζεται μέσα σε δύο βδομάδες μετά τον τοκετό και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: ψευδαισθήσεις, παρανοϊκές και παράλογες ιδέες, έντονο αγχος, αυτοκτονικό ιδεασμό, σύγχυση, μεταπτώσεις στην διάθεση, παράξενη συμπεριφορά και σκέψεις πρόκλησης βλάβης στο μωρό.
Αίτια
Τα αίτια της Επιλόχειας Κατάθλιψης και Ψύχωσης δεν είναι απολύτως γνωστά. Οι γυναίκες όμως με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό κάποιας ψυχικής διαταραχής ή ακόμα και Κατάθλιψης ή Ψύχωσης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επανεμφάνισης. Επίσης, η έλλειψη υποστήριξης από την οικογένεια ή τον σύντροφο, ο πρόωρος τοκετός, κάποιες διαταραχές στο μωρό και στρεσσογόνα γεγονότα όπως η απώλεια της μητέρας σε μικρή ηλικία και τα οικονομικά προβλήματα επιβαρύνουν την εμφάνιση τους.
Σημαντικό ρόλο στην πιθανή εμφάνιση της Επιλόχειας Κατάθλιψης ή Ψύχωσης παίζουν επίσης και οι ορμονικές αλλαγές που μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα κατάθλιψης και σπανιότερα ψύχωσης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνονται τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη που σχετίζονται με τη σύλληψη και τη γέννηση. Στις πρώτες 24 ώρες μετά από τον τοκετό, το ποσοστό αυτών των ορμονών μειώνεται γρήγορα, ενώ συμβαίνουν παράλληλες αλλαγές στην πίεση του αίματος, την λειτουργία του ανοσοποιητικού και του μεταβολισμού στα κανονικά προ εγκυμοσύνης επίπεδά κάτι το οποίο οδηγεί σε κόπωση και κατάθλιψη. Οι γυναίκες χρειάζονται χρόνο για να αναπληρώσουν τα αποθέματα σεροτονίνης, επινεφρίνης, νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης μετά από κάποιο έντονο στρες.
Η μητέρα μπορεί να βιώσει μετά τον τοκετό σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές λόγω της έντονης ενασχόλησης με την ταυτότητα, τον ρόλο, την απώλεια βάρους που αποκτήθηκε στην εγκυμοσύνη και το αίσθημα της ελκυστικότητας. Τέλος το στρες και το άγχος της φροντίδας του νεογέννητου είναι πρωτόγνωρο καθώς οι νέες μητέρες βιώνουν αλλαγές στην καθημερινότητα τους όπως στον ύπνο και την όρεξη. Οι προσαρμογές στα νέα δεδομένα μπορεί να είναι αρχικά δύσκολες και να οδηγούν σε κόπωση καθώς δεν υπάρχει ελεύθερος χρόνος για αποφόρτιση.
Για ποιο λόγο να ζητήσετε βοήθεια;
Αν υποψιάζεστε ότι υποφέρετε από Επιλόχειο Κατάθλιψη δεν χρειάζεται να νιώθετε ενοχές ή ντροπή. Τα συμπτώματα αυτά είναι φυσιολογικά και δεν σας καθιστούν αδύναμη ή κακή μητέρα. Είναι όμως σημαντικό να αναζητήσετε βοήθεια προκειμένου να αντιμετωπίσετε τις επιπτώσεις τόσο στον εαυτό όσο και το μωρό σας. Λόγω των συμπτωμάτων σας μπορεί να αισθάνεστε ανεπαρκής ή ότι δεν ανταποκρίνεστε στις απαιτήσεις του μωρού και για αυτό το μωρό σας είναι πιο ανήσυχο προσπαθώντας να σας αποσπάσει την προσοχή. Η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση θα σας βοηθήσει να δώσετε την μέγιστη φροντίδα στο μωρό και να αποτρέψετε την εμφάνιση προβλημάτων όπως: δυσκολίες προσαρμογής στις αλλαγές περιβάλλοντος και μειωμένη απόδοση στο σχολείο λόγω προβλημάτων συγκέντρωσης. Πιο συγκεκριμένα τα παιδιά είναι πιθανόν να αναπτύξουν προβλήματα συμπεριφοράς και διάθεσης εκδηλώνοντας εκρήξεις θυμού, επιθετικότητας, δυσκολίας στον ύπνο και προβλήματα στην όρεξη όπως επίσης υπερκινητικότητα και άγχος αποχωρισμού. Δυσκολίες επίσης μπορεί να παρουσιαστούν στην νοητική ανάπτυξη, την κοινωνικοποίηση και στην αυτοεκτίμηση των παιδιών.
Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι οι μητέρες που υποφέρουν από Επιλόχειο Κατάθλιψη δεν επικοινωνούν επαρκώς με τα παιδιά τους καθώς είναι λιγότερο πιθανό να τα θηλάσουν και να έχουν τις ψυχικές αντοχές να είναι συνεπείς στην φροντίδα τους καθώς οι μεταπτώσεις της διάθεσης δημιουργούν μεγάλη ασυνέπεια και διαταράσσουν την φυσιολογική διαδικασία προσκόλλησης.
Χρήσιμες συμβουλές για σας και τους άλλους
Είναι βασικό να κοιμάστε και να ξεκουράζεστε, όπως επίσης και να εκμεταλλεύστε τις ώρες που το μωρό κοιμάται για αποφόρτιση. Αν αισθάνεστε κόπωση και εξάντληση είναι καλό να ζητήσετε την βοήθεια και την υποστήριξη του συντρόφου, της οικογένειας ή κάποιου ατόμου που εμπιστεύεστε και σας καταλαβαίνει. Μην είστε αυστηρή με τον εαυτό σας πιστεύοντας ότι πρέπει να τα κάνετε όλα τέλεια. Μιλήστε με τον γιατρό σας για να σας συστήσει κάποιον Ψυχοθεραπευτή ή να σας χορηγήσει αντικαταθλιπτική αγωγή. Το ότι γίνατε μητέρα δεν σημαίνει ότι θα εγκαταλείψετε τον ρόλο σας ως σύζυγος και γυναίκα. Χρειάζεται να περνάτε ευχάριστες ώρες με τον σύντροφο σας συζητώντας ή βγαίνοντας έξω, όπως επίσης και να φροντίζετε τον εαυτό σας με βάση τις συνήθειες σας. Η διατροφή τέλος είναι εξίσου σημαντική και θα πρέπει να περιέχει πολλά φρούτα, λαχανικά, κρέας και ψάρια που είναι πλούσια σε βιταμίνες για την ευεξία και αποκατάσταση του οργανισμού.
Ο σύντροφος επίσης μπορεί να βοηθήσει δείχνοντας κατανόηση στα συναισθήματα και αποφεύγοντας την κριτική ή τις συμβουλές τύπου «οι άλλες γυναίκες τα καταφέρνουν μήπως είσαι υπερβολική;», «για ποιο λόγο συνέβη αυτό». Το να δείξει ενεργά το ενδιαφέρον του κάνοντας την νέα μητέρα να νιώσει σημαντική είναι ίσως το πιο ωφέλιμο λόγω και των αλλαγών που μπορεί να έχουν συμβεί στο σώμα και την εμφάνιση. Καθώς η μητέρα και το μωρό χρειάζονται προσαρμογή η υπόλοιπη οικογένεια θα μπορούσε να αναλάβει κάποιες δραστηριότητες ρουτίνας. Αν κάποιος υποψιαστεί ότι η νέα μητέρα είναι πιθανό να χρήζει ιατρικής βοήθειας μπορεί να την παροτρύνει να ζητήσει το συντομότερο δυνατό.
Θεραπεία
Η Γνωστική Συμπεριφορική θεραπεία είναι από τις πιο ενδεδειγμένες για την αντιμετώπιση της Επιλόχειας Κατάθλιψης. Ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει να δείτε τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεστε και συμπεριφέρεστε και σας οδηγεί σε καταθλιπτική διάθεση και να σας βοηθήσει να τον αλλάξετε. Μέσα από την ψυχοθεραπευτική παρέμβαση θα εντοπίσετε τα αρνητικά συναισθήματα που και σας δυσκολεύουν εγκλωβίζοντας σας σε έναν Φαύλο Κύκλο. Ο μέσος χρόνος διάρκειας της θεραπείας είναι από 8 ως 12 συνεδρίες.
