Η Αθλητική Τριάδα των Γυναικών
Συγγραφέας Ηλιάνα Χατζηφράγκου Γράφτηκε στις ,
Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών που ασχολούνται επαγγελματικά με τον αθλητισμό. Γυναίκες οι οποίες ασχολούνται με αθλήματα, τα οποία απαιτούν καλή σωματική διάπλαση και στα οποία δίνεται έμφαση στο χαμηλό σωματικό βάρος όπως ο χορός,η γυμναστική, το καλλιτεχνικό πατινάζ αλλά και αθλήτριες πολεμικών τεχνών όπως το ταεκβοντό, όπου το σωματικό βάρος χρησιμοποιείται ως κριτήριο συμμετοχής, είναι πιο επιρρεπείς στο σύνδρομο αυτό.
Ωστόσο, ένας περίπλοκος συνδυασμός ενδοκρινών και μεταβολικών παραγόντων θέτει την υγεία μιας αθλήτριας σε σοβαρό κίνδυνο και στην λεγόμενη αθλητική τριάδα των γυναικών (Sundgot-Borgen, 2002 & Zach et al., 2011) . Αυτή η πάθηση δεν επηρεάζει μόνο κορυφαίες αθλήτριες αλλά και γυναίκες που ασκούνται και αποτελείται από:
- Διατροφικές διαταραχές
Ο όρος διατροφικές διαταραχές υποδηλώνει όλο το φάσμα των εκδηλώσεων μια παθολογικής διατροφικής συμπεριφοράς. Αποτελούν πολυπαραγοντικές ψυχοσωματικές διαταραχές και μεγάλο κεφάλαιο της ψυχικής υγείας. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά το αθλητικό κομμάτι, η ενεργειακή διαθεσιμότητα ορίζεται ως διατροφική λήψη ενέργειας και όχι σπατάλη ενέργειας μέσω της άσκησης. Η ενεργειακή διαθεσιμότητα θεωρείται επαρκής όταν η λήψη ενέργειας είναι ικανοποιητική για να διατηρεί τις καθημερινές σωματικές λειτουργίες σε ομαλό επίπεδο μαζί με την άσκηση (Manore et al., 2007).
- Αμηνόρροια
Αμηνόρροια ορίζεται ως η μη ύπαρξη έμμηνης ρύσης για 3 μήνες το λιγότερο. Η αθλητική αμηνόρροια είναι αποτέλεσμα της παραπάνω κατάστασης, καθώς εμφανίζεται σε αθλήτριες με χαμηλή ενεργειακή διαθεσιμότητα. Η αμηνόρροια παρατηρείται σε ποσοστό 3.4% με 66% στις αθλήτριες, ενώ στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται μεταξύ 2% με 5% (Ducher et al., 2011).
- Οστεοπόρωση
Η κατάσταση των οστών εξαρτάται από την διάρκεια και την σοβαρότητα της δυσλειτουργίας της εμμήνου ρύσεως, την ηλικία της αθλήτριας καθώς και την ηλικία της εμμηναρχής, το μέγεθος του σώματος, το είδος της άσκησης, τη διατροφική κατάσταση και διάφορους γενετικούς παράγοντες. Στις αθλήτριες με αμηνόρροια παρατηρείται μείωση των οιστρογόνων με συνέπεια τη μείωση της απορρόφησης του ασβεστίου. Με την σειρά της η ανώμαλη έμμηνος ρύση στις αθλήτριες έχει σχετιστεί με την διπλάσια ή τετραπλάσια συχνότητα καταγμάτων και χαμηλής οστικής πυκνότητας κυρίως στην σπονδυλική στήλη (Ducher et al., 2011).
 |
Συνήθως, όταν υπάρχουν τα πρώτα δυο, δηλαδή χαμηλή ενεργειακή διαθεσιμότητα σε συνδυασμό με εντατική προπόνηση και αμηνόρροια τότε η αθλήτρια μπορεί να οδηγηθεί και στην οστεοπόρωση πρόκειται λοιπόν για έναν φαύλο κύκλο
Διάγνωση
Τη μεγαλύτερη πρόκληση στη θεραπεία νεαρών αθλητριών με αθλητική τριάδα καθίσταται να κάνει η έγκαιρη διάγνωση της πάθησης. Θα πρέπει να λάβει χώρα έλεγχος για τα στοιχεία της τριάδας των γυναικών με συμμετοχή της αθλήτριας σε μια σειρά ιατρικών εξετάσεων ή σε ετήσιες εξετάσεις υγείας. Οι κλινικοί γιατροί μπορεί να έχουν επίσης την ευκαιρία να κάνουν διάγνωση όταν οι αθλήτριες παρουσιάζουν πρόσθετα προβλήματα, όπως αμηνόρροια ή επαναλαμβανόμενο τραυματισμό. Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η εξέταση κάθε αθλήτριας που παρουσιάζει έστω και ένα συστατικό της τριάδας ώστε να διαγνωστούν η ακόμα και να αποφευχθούν τα υπόλοιπά δύο (Nazem et al., 2012).
Ο προληπτικός έλεγχος για την τριάδα θα πρέπει να ξεκινήσει με μια λεπτομερή καθοδηγούμενη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένων των καταστάσεων που αφορούν τη σωματική δραστηριότητα όπως τυχόν προηγούμενες κακώσεις, τη διατροφή, τις διατροφικές συνήθειες, και το ιστορικό της εμμήνου ρύσεως. Eρωτήσεις σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες και την ενεργειακή δαπάνη της άσκησης, μπορεί να είναι χρήσιμες για τον προσδιορισμό του ενεργειακού ισοζυγίου. Οι αθλήτριες θα πρέπει να ερωτηθούν για τάσεις πολυφαγίας η εκκένωσης αλλά και πρόσφατους ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες. Αθλητές με διαταραγμένη διατροφή μπορεί να αποκαλύψουν το φόβο της αύξησης βάρους και θα πρέπει να αναφέρονται σε ειδικό γιατρό για περαιτέρω καθοδήγηση και θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις
Στη σωματική εξέταση, συμπτώματα που σχετίζονται με την τριάδα των γυναικών, περιλαμβάνουν βραδυκαρδία, ορθοστατική υπόταση, υποθερμία, τα οποία είναι κοινά μεταξύ των νέων γυναικών με χαμηλό βάρος, αλλά είναι επίσης κοινά στον υποθυρεοειδισμό (Beals,2004).
Μυοσκελετικές επιπλοκές
Γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό, έχουν μειωμένη ανοσολογική λειτουργία και μειωμένο οξειδωτικό μεταβολισμό σκελετικών μυών. Πολλές αθλήτριες με χαμηλή οστική πυκνότητα και ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση υποφέρουν από κατάγματα κόπωσης. Η πιο συχνή περιοχή είναι η κνήμη, αντιπροσωπεύοντας το 25% έως 63% του συνόλου των καταγμάτων κόπωσης.
Οι ανωμαλίες της εμμήνου αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμών. Αθλήτριες με αμηνόρροια έχουν 2 έως 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάγματα κόπωσης από ότι οι αθλήτριες με κανονική έμμηνο .Ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, τη διάρκεια της τριάδας, και το χρόνο αποκατάστασης, η οστική πυκνότητα μπορεί να σταθεροποιηθεί ή ακόμη και να βελτιωθεί αλλά όχι απαραίτητα να φτάσει τα κανονικά ανάλογα με την ηλικία επίπεδα (Nazem et al., 2012).
Θεραπεία
Η θεραπεία της γυναικείας αθλητικής τριάδας απαιτεί μια διεπιστημονική αντιμετώπιση με τη συμμετοχή επαγγελματιών υγείας, όπως αθλητιάτρου, διατροφολόγου, ψυχολόγου, ενώ πολύ σημαντικός καθίσταται και ο ρόλος της οικογένειας, των προπονητών αλλά και των φίλων. Ο βασικός στόχος της θεραπείας θα πρέπει να είναι η διόρθωση της χαμηλής ενεργειακής διαθεσιμότητας αλλά και η παροχή συναισθηματικής στήριξης, κάτι το οποίο μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο εάν η αθλήτρια παρουσιάζει μια παράλληλη και αλληλένδετη διατροφική διαταραχή. Το πρώτο βήμα είναι να γίνει μια συνάντηση με έναν διατροφολόγο ο οποίος να είναι εξοικειωμένος με τις κλινικές επιπλοκές της αθλητικής τριάδας (Ducher et al., 2011).
Ως επιπρόσθετο στοιχείο για την ανατροπή της χαμηλής ενεργειακής διαθεσιμότητας και αμηνόρροιας, η χορήγηση επαρκούς ασβεστίου και βιταμίνης D είναι αποτελεσματικές θεραπείες για το τρίτο στοιχείο της τριάδας των γυναικών δηλαδή την χαμηλή οστική πυκνότητα. Προγράμματα με ασκήσεις για τους σκελετικούς μύες, έχουν δείξει ότι αυξάνουν την οστική πυκνότητα και θα πρέπει να εφαρμόζονται σε αθλήτριες με τέτοια χαμηλά ποσοστά (Winters-Stone et al., 2003).
Η πρόληψη αλλά και η μετέπειτα αντιμετώπιση των διαταραχών αυτών περιλαμβάνει, ιατρική, διατροφική, ψυχολογική και προπονητική υποστήριξη. Συνοψίζοντας, τόσο ο προπονητής όσο και το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να γνωρίζουν τα προβλήματα και τους κινδύνους που εγκυμονεί το σύνδρομο αυτό και να καταφεύγουν άμεσα στους ειδικούς για την αντιμετώπισή του.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε σε αυτό το ενημερωτικό φυλλάδιο από το Αμερικάνικο Κολλέγιο Αθλητιατρικής (American College of Sports Medicine).
Βιβλιογραφία
Beals KA (2004) Disordered Eating Among Athletes: A Comprehensive Guide for Health Professionals. Champaign, IL: Human Kinetics.
Gaele Ducher, Anne I. Turner, Sonja Kukuljan J. Pantano, Jenifer L. Carlson, Nancy I. Williams, Mary Jane De Souza (2011) Obstacles in the Optimization of Bone Health Outcomes in the Female Athlete Triad. Sports Medicine, 41, pp. 523-611.
Karrie N. Zach, Ariane L. Smith, Anne Z. Hoch (2011) Advances in Management of the Female Athlete Triad and Eating Disorders. Clinics in Sports Medicine, 30, pp. 551-573.
Manore MM, Kam LC, Loucks AB. (2007) The female athlete triad: components, nutrition issues, and health consequences. Journal of Sports Sciences, 25(suppl 1):S61-S71.
Nazem TG, Ackerman KA (2012) The Female Athlete Triad. Sports Health: A multidisciplinary Approach. Athletic Training, 4(4), pp.302-311.
Sundgot-Borgen J. (2002) Weight and eating disorders in elite athletes. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 12(5):259-260.
Winters-Stone KM, Snow CM. (2003) Musculoskeletal response to exercise is greatest in woman with low initial values. Medicine and science in sports and exercise. 35(10), pp. 1691–1696.
