Ορμόνες και γυναικεία υγεία: κάθε δεκαετία και μια πρόκληση.
Συγγραφέας Παρασκευή Μεντζελοπούλου Γράφτηκε στις ,
Τί αλλάζει στα 30, τα 40 και τα 50; Πώς μπορούμε να «φροντίσουμε» τις ορμόνες μας και να τις κάνουμε συμμάχους μας.
Ορμόνες! Από την εφηβεία, στο προεμμηνορυσιακό σύνδρομο, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση, οι ορμόνες επηρρεάζουν το σώμα, την διάθεση, την libido ακόμα και την όρεξη για φαγητό. Για πολλές γυναίκες οι ορμονικές αυτές αλλαγές δεν είναι έντονες, για άλλες όμως η κάθε ορμονική διακύμανση επηρρεάζει την καθημερινότητα τους σε έντονο βαθμό.
Το στερεότυπο της γυναίκας που είναι «έρμαιο» των ορμονών της είναι γνωστό σε όλους. Δεν χρειάζεται όμως να συμβεί αυτό. Οι ορμόνες αναμφισβήτητα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μιας γυναίκας, αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να επηρρεάζουν την καθημερινότητα μας.
Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για τις ορμόνες, το ρόλο τους, τις φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν σε κάθε δεκαετία και πως μπορούν να επηρεάσουν το γυναικείο σώμα, το συναίσθημα και το μυαλό μας, τόσο καλύτερα μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές συνέπειες και να ενισχύσουμε τις θετικές.
Γυναικείες και ανδρικές ορμόνες: μια λεπτή ισορροπία και μια απαραίτητη συμμαχία!
Οι ορμόνες είναι απαραίτητες για την φυσιολογική ανάπτυξη της γυναίκας και για την διατήρηση της αναπαραγωγής. Οι ορμόνες ρυθμίζουν την έμμηνο ρύση, την γονιμότητα, την σεξουαλική υγεία και την εμμηνόπαυση. Οι βασικές ορμόνες που ρυθμίζουν την περίοδο και την γονιμότητα παράγονται από την υπόφυση, τον κεντρικό αδένα σε μέγεθος μπιζελιού που βρίσκεται στον εγκέφαλο, και τις ωοθήκες.
Ένα τμήμα του εγκεφάλου που λέγεται υποθάλαμος παράγει την ορμόνη GnRH, η οποία ενεργοποιεί την παραγωγή των γοναδοτροπινών από την υπόφυση. Οι γοναδοτροπίνες, FSH (follicle stimulating hormone) και luteinizing hormone (LH) είναι υπεύθυνες για την ωρίμανση των ωοθηλακίων σε ωάρια στις ωοθήκες, για την ωοθηλακιορρυξία κάθε μήνα και την παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες. Κάθε μια από αυτές τις ορμόνες έχει το δικό της ρυθμό παραγωγής από την υπόφυση, αυξάνεται και μειώνεται σε σε διαφορετικά σημεία του καταμήνιου κύκλου, αλλά και οι δύο μαζί είναι υπεύθυνες για την σταθερή περίοδο στις γυναίκες, σε κάθε κύκλο αν δεν προκύψει εγκυμοσύνη.
Οι πιο σημαντικές ορμόνες που παράγονται από τις ωοθήκες και ευθύνονται για την διαμόρφωση του γυναικείου σώματος είναι τα οιστρογόνα. Οι ωοθήκες παράγουν επίσης προγεστερόνη, που είναι απαραίτητη για την σταθερή περίοδο και την γονιμότητα, αλλά και τεστοστερόνη (ανδρική ορμόνη) που είναι απαραίτητη για την φυσιολογική ανάπτυξη της γυναίκας.
Τα οιστρογόνα αρχίζουν να αυξάνονται πριν την εφηβεία και βοηθούν στην ανάπτυξη του στήθους, και την ωρίμανση των σαλπίγγων, της μήτρας και του κόλπου, προετοιμάζοντας το σώμα για την έναρξη της περιόδου. Παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του σκελετού και την αυξημένη αποθήκευση λίπους στο σώμα της γυναίκας στους γλουτούς και τη περιφέρεια αλλά και το στήθος.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι ανδρικές ορμόνες (που παράγονται από τις ωοθήκες αλλά και τα επινεφρίδια) είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη της τριχοφυϊας και βοηθούν στην αύξηση του ύψους, την αύξηση της μυϊκης και οστικής μάζας, ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο στην διάθεση και την σεξουαλικότητα.
Από την εφηβεία και μετά οι γοναδοτροπίνες, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη παίζουν ζωτικό ρόλο στην διατήρηση σταθερής περιόδου και γονιμότητας, ενώ κατά την κλιμακτήριο η λειτουργία των ωοθηκών σταδιακά μειώνεται μέχρι να σταματήσει κατά την εμμηνόπαυση.
Κάθε μήνα ένα ωάριο (μέσα από χιλιάδες) ωριμάζει στο σημείο που να είναι έτοιμο για γονιμοποίηση και ξεκινάει το «ταξίδι» του μέσα από τις σάλπιγγες προς την μήτρα. Κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης του ωαρίου, παράγονται οιστρογόνα και προγεστερόνη που βοηθούν την μήτρα να προετοιμαστεί για την πιθανή εμφύτευση του εμβρύου. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης σταδιακά πέφτουν και αυτό οδηγεί στην έμμηνο ρύση ενώ ένας καινούριος κύκλος ξεκινά πάλι για να ωριμάσει ένα νέο ωάριο. Η φυσιολογική αυτή διακύμανση των ορμονών κατά τη διάρκεια του κύκλου είναι υπεύθυνη για τα προεμμηνορυσιακά συμπτώματα, που θα αναφέρουμε πιο κάτω.
Αν μια από τις ορμόνες που συμβάλουν στον κύκλο της γυναίκας διαταραχθεί, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ασταθή περίοδο ή πλήρη διακοπή της περιόδου.
Οι ορμόνες μπορεί να διαταραχθούν όχι μόνο από κάποια νόσο ή οργανική διαταραχή (όπως για παράδειγμα το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών) αλλά και από αυστηρή δίαιτα, απότομη απώλεια βάρους ή πρόσληψη βάρους, έντονη άσκηση, στρες ή κατάθλιψη. Υπάρχουν, λοιπόν, πολλές πιθανότητες μια γυναίκα να αντιμετωπίσει κάποια ορμονική διαταραχή σε μια ή περισσότερες περιόδους της ζωής της.
Παρασκευή Μεντζελοπούλου
Ενδοκρινολόγος, Διαβητολόγος
