Αφυδάτωση ονομάζουμε την μείωση του νερού και/ή των ηλεκτρολυτών (κάλιο και νάτριο), από τον οργανισμό μας. Είναι η πιο σοβαρή επιπλοκή της γαστρεντερίτιδας.
Πότε πρέπει να ανησυχήσω;
- Εάν το παιδί είναι βρέφος, γιατί όλα τα βρέφη μικρότερα των τριών μηνών πρέπει να εξετάζονται το συντομότερο δυνατό από παιδίατρο.
- Τους καλοκαιρινούς μήνες οι ανάγκες για υγρά είναι ήδη αυξημένες, ο κίνδυνος για σοβαρή αφυδάτωση του παιδιού είναι μεγάλος. Ειδικά εάν οι διαρροϊκές κενώσεις είναι ογκώδεις και πολλές, εάν συνοδεύονται από εμετούς, εάν το παιδί έχει υψηλό πυρετό ή τέλος εάν δεν πίνει πολλά υγρά.
Πως θα καταλάβω ότι το παιδί μου αφυδατώνεται;
- Στα μωρά τα μάτια μοιάζουν να βυθίζονται μέσα στις κόγχες τους, ενώ και η πηγή(το μαλακό μέρος στο πάνω μέρος του κεφαλιού), μοιάζει να βουλιάζει προς τα μέσα.
- Κλάμα ή γκρίνια χωρίς δάκρυα και σάλια, με ξερό στόμα και άσπρη-στεγνή γλώσσα.
- Να μείνει πολλές ώρες χωρίς να ουρήσει ή εάν πρόκειται για μωρό χωρίς να βρέξει την πάνα του.
- Ρυτιδιασμένο δέρμα που έχει χάσει την ελαστικότητά του.
- Υπνηλία, σύγχυση ή ακόμα και κώμα.
Είναι φανερό ότι εάν το παιδί επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται, θα πρέπει να εκτιμηθεί άμεσα από γιατρό και πιθανά για λίγες ώρες ή και μέρες να εισαχθεί στο νοσοκομείο για να ενυδατωθεί παρεντερικά (με ορό από φλέβα), να παρακολουθηθεί κλινικά και εργαστηριακά, και ίσως να αντιμετωπιστεί και φαρμακευτικά, ανάλογα με το αίτιο.
Η κλινική εικόνα διαφέρει ανάλογα με το αίτιο. Έτσι, στις ιώσεις που είναι και οι συχνότερες, το παιδί είναι σε γενικά καλή κατάσταση, μπορεί να κάνει πυρετό (συνήθως δέκατα και σπάνια >39-39.5οC) που πέφτει εύκολα με το αντιπυρετικό, ενώ οι διαρροϊκές κενώσεις δεν είναι πολλές (~5-6 την μέρα) και είναι υδαρείς(σαν νερό). Η εικόνα είναι χειρότερη στην μικροβιακή γαστρεντερίτιδα, όπου ο πυρετός είναι υψηλότερος, το παιδί πάσχει περισσότερο, πολλές φορές με κοιλιακό πόνο, οι κενώσεις είναι πολλές (μέχρι και περισσότερες από 15 την μέρα), δύσοσμες και συχνά με πρόσμιξη βλέννης και αίματος. Είναι πάντως πολύ δύσκολη η διάγνωση του παθογόνου μόνο από την κλινική εικόνα.
Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση;
Οι διάρροιες και η δεκατική πυρετική κίνηση μπορεί να κρατήσουν αρκετές μέρες ή ακόμα και βδομάδες. Εάν έχουμε καταφέρει να αναπληρώσουμε τα υγρά που χάνονται από τις διάρροιες, και στη συνέχεια το παιδί να τρέφεται ικανοποιητικά και με αρκετές πρωτεΐνες (κρέας) ώστε να μην ατροφήσει ο βλεννογόνος του εντέρου (ιατρογενής διάρροια), μπορούμε να περιμένουμε μέχρι και 7-10 μέρες. Πάντα βέβαια υπό την προϋπόθεση της καλής γενικής κατάστασης του παιδιού.
Μετά από 10ήμερο με διάρροια, το παιδί πρέπει να εξεταστεί από παιδίατρο για να αποκλειστούν άλλα αίτια διάρροιας, να εκτιμηθεί η κλινική του κατάσταση και πιθανά να αναθεωρηθεί το πλάνο αντιμετώπισης.
Θεραπεία
Στα παιδιά δε χορηγούμε αντιδιαρροϊκά φάρμακα (τύπου ενήλικα που μειώνουν την κινητικότητα του εντέρου), ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δε χρειάζεται αντιβίωση. Ακόμα και οι μικροβιακές γαστρεντερίτιδες αυτοϊώνται, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η αντιβίωση μπορεί να επιδεινώσει τη διάρροια, τις επιπλοκές της ή να παρατείνει για μήνες, την φορεία των μικροβίων.
Το κλειδί στην αντιμετώπιση της διάρροιας είναι η ενυδάτωση. Ειδικά κατά τις πρώτες 14 με 8 ώρες, μπορούμε να χορηγούμε μόνο υγρά από το στόμα, όπως διαλύματα με ηλεκτρολύτες (Almora, Rizolyte, Soparyx…), αφεψήματα (μαύρο τσάι, χαμομήλι…), χυμό (μήλου), ακόμα και αναψυκτικά (γκαζόζα, κόλα…)αφού όμως αφήσουμε να «ξεθυμάνει» το ανθρακικό(για να μην ερεθίσουμε το στομάχι) και τα αραιώσουμε με νερό(η μεγάλη συγκέντρωση γλυκόζης μπορεί οσμωτικά να επιδεινώσει την διάρροια).
Για να μειώσουμε τον όγκο των κοπράνων κατά περίπου 40%, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε racecadotril (Hidrasec). Επιτρέπεται από την ηλικία των 3ών μηνών και την δόση θα την υπολογίσει ο παιδίατρός σας, ανάλογα με τα κιλά του παιδιού.
Είναι σημαντικό το συντομότερο δυνατό και σίγουρα όχι αργότερα από τη 2η μέρα να ξαναρχίσουμε την κανονική σίτιση, χωρίς να αλλάξουμε τίποτα στο διαιτολόγιο(δες παρακάτω αναφορικά με δίαιτα).
Όλο και συχνότερα συναντάμε στη βιβλιογραφία τη χρήση προβιοτικών στην αντιμετώπιση της διάρροιας. Πρόκειται για μικροοργανισμούς όπως τους μύκητες και τους βάκιλους που υπάρχουν στο γιαούρτι και σε σκευάσματα (κάψουλες Ultra Levure, διάλ. Prolife κ.α.), οι οποίοι βοηθούν στην επαναφορά της φυσιολογικής χλωρίδας του εντέρου, στην επούλωσή του, και την εξουδετέρωση των τοξινών που προκαλούν τη διάρροια.
Ας μην ξεχνάμε τέλος, ειδικά στα βρέφη που φοράνε ακόμα πάνες, να προστατεύουμε την περιοχή από τον ερεθισμό του δέρματος. Να φροντίζουμε να αλλάζουμε συχνά πάνα, να καθαρίζουμε καλά με δροσερό νερό την περιοχή και αφού την στεγνώσουμε καλά(!) να επαλείψουμε κάποια προστατευτική κρέμα.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΜΕ ΔΙΑΙΤΑ! Η δίαιτα με ρύζι, μπανάνα, πατάτα και τσάι φάνηκε με μελέτες ότι δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Στερούμε ζωτικά συστατικά για την ανάρρωση του εντέρου, για αυτό το μόνο που πρέπει να φροντίζουμε είναι το παιδί να αναπληρώνει τα υγρά που χάνει.
Ένα στα τρία παιδιά που νοσούν από γαστρεντερίτιδα θα παρουσιάσουν παροδική ανεπάρκεια λακτάσης (το ένζυμο που μας βοηθά να χωνέψουμε το γάλα). Εάν οι διάρροιες παρατείνονται παρά τις θεραπευτικές προσπάθειες ή συνδυάζονται μόνο με την λήψη γάλατος, μπορεί να χρειαστεί να διακόψουμε για περίπου 1μήνα τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το παιδί, αν είναι απαραίτητο, να πίνει ειδικό γάλα, ελεύθερο λακτόζης.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
- Βρέφη μικρότερα των 3ων μηνών χρειάζονται άμεση παιδιατρική εκτίμηση γιατί κινδυνεύουν σε σημαντικά μεγαλύτερο βαθμό από αφυδάτωση, σηψαιμία, ακόμα και μηνιγγίτιδα.
- Τα αντιδιαρροϊκά φάρμακα δε χρησιμοποιούνται στα παιδιά γιατί είναι επικίνδυνα.
- Τα αντιβιοτικά κατά κανόνα δε συνιστώνται για την αντιμετώπιση εντερικών λοιμώξεων της νηπιακής ηλικίας γιατί η πλειονότητα των βακτηριακών εντερικών λοιμώξεων είναι αυτoϊάσιμες.
- Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η αφυδάτωση κατά την οποία το παιδί μπορεί να παρουσιάσει στεγνή άσπρη γλώσσα, πολλές ώρες χωρίς να έχει ουρήσει, απώλεια ελαστικότητας του δέρματος και βυθιότητα-πρόβλημα επικοινωνίας μέχρι και κώμα.
- Παράγοντες κινδύνου για αφυδάτωση είναι η μικρή ηλικία, οι εμετοί, ο πυρετός, η άρνηση λήψης υγρών και η ζέστη.
