Αναιμία ,Δεν είναι μία η αιτία
Συγγραφείς: Νεκταρία Καρακώστα & Θεόδωρος Α. Σπανός Γράφτηκε στις ,
Χλωμάδα – «χλώρωση» το έλεγαν πολύ παλιά – εύκολη κόπωση, έλλειψη ενέργειας, ταχυπαλμίες. Γνωστές καταστάσεις, κυρίως σε κορίτσια και νέες γυναίκες. Αναιμία από έλλειψη σιδήρου – η συχνότερη και η πιο γνωστή αναιμία.
Αλλά ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά, με τη βοήθεια του κ. Θεόδωρου Σπανού, Ιατρού- Αιματολόγου, MD, PhD, Συντονιστή Διευθυντή στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία».
Η λέξη κλειδί για την αναιμία είναι η αιμοσφαιρίνη. «Η αιμοσφαιρίνη είναι η ουσία που βρίσκεται στο εσωτερικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η πτώση των επιπέδων αυτής της χρωματιστής πρωτεΐνης, χαρακτηρίζεται ως αναιμία», εξηγεί ο κ. Σπανός. Ανάλογα όμως με τις αιτίες που προκαλούν την πτώση της αιμοσφαιρίνης, μπορούμε να προσδιορίσουμε τα διαφορετικά είδη αναιμίας.
► Τα είδη
Αν και οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την τάση να θεωρούμε αναιμία μόνο την έλλειψη σιδήρου, ο κ. Σπανός επισημαίνει ότι οι αναιμίες διακρίνονται σε ποικίλες κατηγορίες.
Στην αιμολυτική αναιμία έχουμε μείωση του χρόνου επιβίωσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Οι αιμολυτικές αναιμίες διακρίνονται σε οξείες και χρόνιες, σε κληρονομικές και επίκτητες. Ένα παράδειγμα τέτοιας αναιμίας είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία, όπου έχουμε χαμηλής ποιότητας ερυθρά αιμοσφαίρια που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της κυκλοφορίας και καταστρέφονται πρόωρα.
Η απλαστική αναιμία χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του μυελού των οστών να παράξει κύτταρα του αίματος, με αποτέλεσμα ο ασθενής να παρουσιάζει αναιμία (χαμηλό αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων και άρα αιμοσφαιρίνης), χαμηλά λευκά αιμοσφαίρια και χαμηλά αιμοπετάλια. Η απλαστική αναιμία, μπορεί να είναι είτε κληρονομικής αιτιολογίας (π.χ. αναιμία Fanconi), είτε μπορεί να εμφανιστεί μετά από έκθεση σε τοξικές ουσίες (όπως π.χ. το βενζόλιο, που είναι μυελοτοξική ουσία), έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία ή λήψη μυελοτοξικών φαρμάκων (π.χ. άλατα χρυσού, τετρακυκλίνες).
► Στερητικές αναιμίες
Όπως επισημαίνει ο κ. Σπανός, μία ξεχωριστή κατηγορία είναι οι λεγόμενες στερητικές αναιμίες, όπου το άτομο στερείται των ουσιών που του είναι απαραίτητες για τη διαδικασία της αιμοποίησης. «Η παραγωγή αίματος δεν είναι απλή υπόθεση. Το αίμα συντίθεται από πρωτεΐνες, ανόργανα και οργανικά στοιχεία, βιταμίνες, άλατα, ενώσεις και υδατάνθρακες. Για να μπορέσει ο μυελός να συνθέσει το αίμα θα πρέπει να έχει διαθέσιμα όλα αυτά τα συστατικά». Το σημαντικότερο στοιχείο σε αυτή τη διαδικασία είναι ο σίδηρος. Χωρίς σίδηρο, η αιμοσφαιρίνη δεν μπορεί να βρει τον δρόμο της για το εσωτερικό του ερυθροκυττάρου.
► Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β
Κρίσιμες για την αιμοποίηση είναι και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β και ιδιαίτερα η βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη). Μπορεί να προκληθεί αναιμία λόγω έλλειψης της συγκεκριμένης βιταμίνης, ρωτάμε τον ειδικό; «Ναι» απαντά ο κ. Σπανός. «Και ευτυχώς που σήμερα έχουμε τη δυνατότητα ελέγχου των επιπέδων πυριδοξίνης στον οργανισμό – κάτι που δεν μπορούσαμε να κάνουμε στο παρελθόν».
Εξίσου σημαντική είναι και η Β12 (κυανοκοβαλαμίνη), η έλλειψη της οποίας εμπλέκεται στην μακροκυτταρική αναιμία: είναι η αναιμία που χαρακτηρίζεται από αύξηση του μέσου μεγέθους των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Σε μεγάλο βαθμό, η μακροκυτταρική αναιμία είναι άγνωστης αιτιολογίας, με κύρια συμπτώματα: ωχρότητα, αδυναμία, καταβολή δυνάμεων, αίσθημα πόνου στη γλώσσα, ανορεξία, απώλεια βάρους και, ίσως, συμπτώματα από το καρδιαγγειακό και το νευρικό σύστημα.
Η βιταμίνη Β12, μαζί με το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητη και στις περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας. Η σιδηροπενική αναιμία είναι η πιο συχνή μορφή αναιμίας – σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), αφορά περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο! Πλήττει κυρίως τα νεογνά, τα παιδιά, τους εφήβους, τους χορτοφάγους, τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και, κυρίως, τις εγκύου. «Καμία γυναίκα, όσο καλούς δείκτες και να έχει, δεν μπορεί να φέρει εις πέρας την εγκυμοσύνη της, αν δεν λάβει σίδηρο. Αν το κάνει, θα φτάσει στο μαιευτήριο με εξαντλημένα όλα τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό της», υπογραμμίζει ο κ. Σπανός.
► Πρόληψη και αντιμετώπιση
«Όταν κάποιος έχει έλλειψη σιδήρου και του χορηγούμε σίδηρο, βάζουμε μπροστά τις μηχανές της αιμοποίησης. Για να παραχθεί όμως αίμα, δεν αρκεί ο σίδηρος, χρειάζονται και τα άλλα υλικά της αιμοποίησης. Άρα χρειαζόμαστε βιταμίνη Β12 και φυλλικό οξύ», τονίζει ο κ. Σπανός. Eπίσης, σημαντικό στοιχείο για την καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου είναι η βιταμίνη C.
Για την πρόληψη της αναιμίας, είναι σημαντικό να ακολουθεί κανείς μία πλήρη και ισορροπημένη διατροφή: «Χρήσιμο στην ενίσχυση της διατροφής σας μπορεί να φανεί κάποιο συμπλήρωμα, ώστε να λαμβάνονται επαρκείς ποσότητες από τα στοιχεία που προαναφέραμε, όπως βιταμίνη Β12, φυλλικό οξύ, βιταμίνη C».
Καλές πηγές σιδήρου, μέσω της διατροφής, είναι: το αρνί, το μοσχάρι, το χοιρινό, η γαλοπούλα, το συκώτι, τα λαχανικά όπως αγκινάρα, αρακάς, μανιτάρια, ραδίκια, κόκκινο λάχανο, τα όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια), τα δημητριακά (π.χ. μούσλι), οι σταφίδες, τα δαμάσκηνα κ.λπ. Πλούσιες τροφές σε σίδηρο είναι και τα καλαμάρια, τα μύδια, τα στρείδια, τα φιστίκια, τα αμύγδαλα, τα καρύδια.
Η θεραπεία της αναιμίας, ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να περιλαμβάνει χορήγηση βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος, αλλά κυρίως «είναι σημαντικό να αντιμετωπίσουμε την αιτία που προκάλεσε την απώλεια αίματος και την αναιμία, αλλιώς το πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί», τόνισε ο κ. Σπανός.
Θεόδωρος Α. Σπανός
Ιατρός – Αιματολόγος, MD, PhD
Συντονιστής Διευθυντής στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
