Λιποδιαλύτες.. Αλήθειες και Ψέματα
Συγγραφέας Ειρήνη Καραμπά Γράφτηκε στις ,
Οι ουσίες που βοηθούν ή υποτίθεται ότι βοηθούν, στη μείωση του σωματικού λίπους είναι οι περισσότερο αμφιλεγόμενες στο χώρο των συμπληρωμάτων. Πολλές από αυτές τις ουσίες είναι αναποτελεσματικές, άλλες αποτελεσματικές υπό προϋποθέσεις κι άλλες έχουν έντονη φαρμακευτική δράση, με αποτέλεσμα σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες (παρενέργειες) για αυτόν που τις χρησιμοποιεί.
Τι είναι τα λιποδιασπαστικά συμπληρώματα και πόσο αποτελεσματικά είναι;
Τα λιποδιασπαστικά (λιποτροπικά) συμπληρώματα είναι σκευάσματα που περιέχουν διάφορες ουσίες και συστατικά, τα οποία έχουν σα στόχο τη μεγαλύτερη κινητοποίηση του λίπους (λιπαρών οξέων) για ενεργειακούς σκοπούς και τη μείωση της εναπόθεσής του στα λιποκύτταρα. Ορισμένα από αυτά είναι εντελώς αναποτελεσματικά, άλλα επικίνδυνα για την υγεία κι ορισμένα από αυτά μπορούν να βοηθήσουν, λιγότερο ή περισσότερο, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ποιες είναι αυτές οι προϋποθέσεις;
Σωστή, «ισορροπημένη» και σχετικά υποθερμιδική διατροφή με μικρά και συχνά γεύματα, εξειδικευμένη προπόνηση με έμφαση στις αερόβιες δραστηριότητες, κατάλληλη επιλογή προϊόντος και, κυρίως, σωστή κι εξατομικευμένη λήψη μέσα στα όρια της δοσολογίας που συνιστά ο κατασκευαστής.
Συνήθη λιποδιασπαστικά συμπληρώματα
Τα συνήθη λιποδιασπαστικά συμπληρώματα αποτελούνται από μεμονωμένα στοιχεία ή συνδυασμούς βιταμινών Β (χολίνη, ινοζιτόλη, Β6), αμινοξέων (καρνιτίνη, φαινυλαλανίνη και μεθιονίνη), φυσικών συστατικών (φύκια, μηλόξυδο, κ.λπ), ειδικά λιπαρά οξέα, μεσαίας αλυσίδας τριγλυκερίδια και λεκιθίνη. Τα πιο «προχωρημένα» περιέχουν στη σύνθεσή τους ψευδοεφεδρίνη (όπως το μα – χουάνγκ), βότανα που αποτελούν παράγωγα ή είναι συσχετιζόμενα με την ασπιρίνη (όπως φύλλα ιτιάς)και), βότανα που δρουν διουρητικά και ουσίες που είναι παράγωγα της πουρίνης (όπως η καφεϊνη). Επιπλέον στην αγορά κυκλοφορούν πολλά σκευάσματα τα οποία ανήκουν στις ειδικές κατηγορίες των smart drugs και των nootropics (εφεδρίνη, DHEA, βασοπρεσίνη, κ.λπ).
Τρόπος δράσης
Σε γενικές γραμμές οι λιποτρόπες ουσίες δρουν είτε ενεργοποιώντας περισσότερο το μεταβολισμό του λίπους (λιπόλυση), είτε αυξάνοντας τη διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών.
Ορισμένα λιποδιασπαστικά συμπληρώματα δρουν με περισσότερους από έναν τρόπους: Διεγείρουν το μηχανισμό της λιπόλυσης, αυξάνουν τη σωματική θερμοκρασία (θερμογένεση), την κινητικότητα των λιπαρών οξέων και την ανθεκτικότητα του οργανισμού στην κόπωση, μειώνουν τη δράση των προσταγλανδινών και την χρησιμοποίηση γλυκογόνου («υδατανθράκων») ως πηγή ενέργειας και επιπλέον περιέχουν ουσίες που υποστηρίζουν τη διατήρηση του μυϊκού ιστού και κάποιο είδος διουρητικού βοτάνου που αυξάνει την αποβολή νερού
Αποτελεσματικότητα
Τα συμπληρώματα που περιέχουν φαρμακευτικές ουσίες έχουν άμεση επίδραση στη μείωση του σωματικού λίπους αλλά το «κόστος» των παρενεργειών τους μπορεί να είναι μεγαλύτερο από την τυχόν
ωφέλεια τους. Αντίθετα τα απλά λιποδιασπαστικά συμπληρώματα που περιέχουν γνωστές και μη θεωρούμενες φαρμακευτικές ουσίες (βιταμίνες, αμινοξέα, κ.λπ) βοηθούν μόνον με την προϋπόθεση ότι ο οργανισμός έχει αυξημένες ανάγκες ή «έλλειψη» αυτών των στοιχείων που βοηθούν στο μεταβολισμό του λίπους. Για να «δράσουν» χρειάζεται σωστή δίαιτα («διατροφή») και κατάλληλη προπόνηση.
Παρενέργειες-τοξικότητα
Σε γενικές γραμμές τα πλέον ασφαλή λιποδιασπαστικά συμπληρώματα θεωρούνται αυτά που βασίζονται σε λιποτρόπες βιταμίνες της ομάδος Β και σε αμινοξέα όπως η L – καρνιτίνη, ενώ επικίνδυνα θεωρούνται όσα περιέχουν μα – χουάνγκ, εφεδρίνη και διουρητικά βότανα. Κάθε ουσία μπορεί να έχει παρενέργειες σε υπερβολική χρήση της και ο συνδυασμός πολλών διαφορετικών ουσιών στο ίδιο προϊόν μπορεί να τις μειώνει ή να τις αυξάνει. Οι παρενέργειες μπορούν να συμβούν ή να μη συμβούν, να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, να είναι ελαφρές ή έντονες, να αποδοθούν σε άλλα αίτια ή να μην γίνουν άμεσα αντιληπτές.
Σημεία προσοχής
Πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε λιποδιασπαστικό συμπλήρωμα θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας και να αποκλείσετε ότι έχετε ευαισθησία στις ουσίες που περιέχει το συμπλήρωμα ή ότι έχετε προβλήματα στο νευρικό σύστημα, στο στομάχι, τα νεφρά ή στην καρδιά. Τα προϊόντα που περιέχουν εφεδρίνη, καφεΐνη, μα-χουάνγκ, DHEA, ασπιρίνη και διουρητικά βότανα μπορούν να αποδειχτούν εξαιρετικά επικίνδυνα. Η εφεδρίνη και η ψευδοεφεδρίνη είναι απαγορευμένες ουσίες και συγκαταλέγονται στις ουσίες ντόπινγκ (όπως και η καφεΐνη όταν ξεπερνά κάποια όρια).
Πως δρουν τα συμπληρώματα που περιέχουν εφεδρίνη ή μα – χουάνγκ και γιατί είναι επικίνδυνα;
Η εφεδρίνη κι η εφετονίνη δρουν όπως η αδρεναλίνη αλλά με πιο ήπιο τρόπο. Διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, αυξάνουν την ικανότητα για εργασία, αναστέλλουν την σωματική κόπωση, διεγείρουν την καύση λίπους και βελτιώνουντην πνευματική λειτουργία. Το μα – χουάνγκ είναι ένα κινέζικο βότανο το οποίο περιέχει μεγάλες ποσότητες ψευδοεφεδρίνης (6 – 12%). Η χρήση εφεδρίνης και μα – χουάνγκ μπορεί να προκαλέσει εθισμό, αύξηση της σωματικής θερμοκρασίας κατά την άσκηση, έντονη εφίδρωση, σημαντικές αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, κατάρρευση του νευρικού συστήματος και προβλήματα στα νεφρά, στα αγγεία και στην καρδιά.
Τι είναι η συνεφρίνη;
Είναι αδρενεργική αμίνη, συναγωνιστής της αδρεναλίνης, με κύρια δράση στους β-3 αδρενεργικούς υποδοχείς (που βρίσκονται κατά κύριο λόγο στον λιπώδη ιστό) και μικρότερη στους υπόλοιπους υποδοχείς. Μπορεί να έχει τα λιποκινιτικά αποτελέσματα της εφεδρίνης και των υπολοίπων διεγερτικών με μικρότερες παρενέργειες(ωστόσο δεν στερείται αυτών). Συνήθως στα συμπληρώματα προέρχεται από το φυτό citrus aurantium(κήτρο).
Γιατί τα περισσότερα λιποδιασπαστικά συμπληρώματα περιέχουν βιταμίνη Β6;
Γιατί η βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη) συμμετέχει σε πολλές ενζυμικές αντιδράσεις, στο μεταβολισμό όλων των θρεπτικών στοιχείων (και του λίπους), ρυθμίζει τη δράση της χοληστερίνης και σε μεγάλες ποσότητες έχει
διουρητική ενέργεια. Η συμπληρωματική της χορήγηση πρέπει να είναι απολύτως εξατομικευμένη γιατί σε μεγάλες δόσεις προκαλεί έντονη διούρηση, διάρροιες και αυξημένη νευρικότητα. Σε μέτριες δόσεις θεωρείται ασφαλής.
Τα διουρητικά μειώνουν το λίπος;
Όχι. Δεν συμμετέχουν στο μεταβολισμό του λίπους αλλά αυξάνουν την απέκκριση νερού διαμέσου των ούρων. Μπορούν να προκαλέσουν υποκαλιαιμία, αφυδάτωση, μείωση του όγκου του αίματος και προβλήματα στην καρδιά. Το «χάσιμο» βάρους που προκύπτει από την χρησιμοποίησή τους είναι προσωρινό κι οφείλεται στην αυξημένη αποβολή νερού.
Τι είναι η μεθιονίνη;
Η L-methionine είναι ένα αμινοξύ το οποίο όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ινοσιτόλη, χολίνη, καρνιτίνη και Β6 φαίνεται ότι βοηθάει στη μείωση των επιπέδων του σωματικού λίπους εφόσον ακολουθείται υποθερμιδική δίαιτα. Αποτελεί ισχυρά αντιοξειδωτική ουσία και για καλύτερα αποτελέσματα θα πρέπει να συνδυάζεται με βιταμίνες C και Ε (αυξάνεται η αντιοξειδωτική της δράση) και βιταμίνη Β6 (καλύτερος μεταβολισμός λίπους).
Ο ανανάς σε μορφή συμπληρώματος βοηθάει στο αδυνάτισμα;
Οχι. Τα ένζυμα που περιέχει ο ανανάς βοηθούν στην καλύτερη χώνευση των πρωτεϊνούχων τροφών και στη μείωση της κατακράτησης υγρών (διουρητική ενέργεια). Πρακτικά δεν έχουν αποτέλεσμα στην κινητοποίηση του λίπους.
Τα συμπληρώματα φυκιών αδυνατίζουν;
Η χρήση φυκιών στις συνήθεις δόσεις είναι ασφαλής αλλά τα φύκια δεν μπορούν να σας αδυνατίσουν. Αντίθετα, μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη κατακράτηση νερού λόγω του περιεχομένου τους σε αλάτι.. Τα φύκια περιέχουν ιώδιο, ένα σημαντικό μέταλλο για την καλή λειτουργία του θυρεοειδούς. Συμπληρωματική λήψη ιωδίου θεωρείται απαραίτητη μόνον όταν επιβάλλεται από ιατρικούς λόγους γιατί, στην αντίθετη περίπτωση, μπορεί να βλάψει τον θυρεοειδή.
Τι είναι το υδρόξυ-κιτρικό οξύ(Hydroxycitric acid (HCA);
Πρόκειται για μια ουσία που λαμβάνεται από το φυτό Garcinia Cambogia, οικ. Gutiferae ,που περιλαμβάνεται σε πολλά λιποδιασπαστικά συμπληρώματα. Έρευνες έχουν δείξει πως μπορεί να διεγείρει την λιπόλυση, να αυξήσει τα επίπεδα σεροτονίνης και να μειώσει τον καταβολισμό των πρωτεϊνών. Γενικά φαίνεται πως δρα μετατοπίζοντας την προτιμώμενη πηγή ενέργειας από τις πρωτεΐνες στους υδατάνθρακες. Δεν έχουν αναφερθεί τοξικές δράσεις, ακόμα και σε υπερδοσολογία.
Η λεκιθίνη μειώνει το σωματικό βάρος;
Η λεκιθίνη περιέχει μεγάλες ποσότητες των βιταμινών ινοσιτόλη και χολίνη που θεωρούνται απαραίτητες για το μεταβολισμό του λίπους. Αυτό όμως απέχει πολύ από το να πιστεύουμε ότι η λεκιθίνη «αδυνατίζει». Η λεκιθίνη μπορεί να βοηθήσει στην «ρευστοποίηση» του λίπους και στην αύξηση της διούρησης. Σε μεγάλες δόσεις αυξάνει τη θερμιδική πρόσληψη (45 θερμίδες ανά κουταλάκι), ενώ η χρόνια λήψη της έχει κατηγορηθεί ότι μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Είναι αλήθεια ότι η λήψη καφεΐνης βοηθά στη μείωση του λίπους;
Ναι αλλά με την προϋπόθεση ότι κάνετε αερόβια προπόνηση κι ότι ο οργανισμός σας δεν έχει συνηθίσει τις μεγάλες δόσεις καφέ ή καθαρής καφεΐνης. Η χορήγηση καφεϊνούχων συμπληρωμάτων μειώνει την κόπωση, βελτιώνει το χρόνο αντίδρασης, αυξάνει την καύση λιπαρών οξέων και την ικανότητα για μυϊκή προσπάθεια που διαρκεί επί μακρό χρόνο. Αυτά είναι τα «καλά». Τα «κακά» είναι ότι η λήψη μεγάλων ποσοτήτων καφεΐνης αυξάνει τη διούρηση (αποβολή ηλεκτρολυτών, μείωση όγκου αίματος, μείωση αρτηριακής πίεσης, αύξηση κινδύνου αφυδάτωσης), προκαλεί στομαχικά προβλήματα στα ευαίσθητα άτομα και, σε μεγάλες δόσεις, αύξηση της νευρικότητας και ανωμαλίες στο ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς (ταχυκαρδία).
Τι αποτελέσματα έχει η χρήση γκουαράνας;
Η δράση της είναι ανάλογη, αλλά πολλαπλάσια, της καφεΐνης και για αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από άτομα που πάσχουν από ταχυκαρδίες, υψηλή πίεση ή είναι αλλεργικά στην καφεΐνη. Αναψυκτικά τα οποία περιέχουν γκουαράνα, θεωρούνται ασφαλή γιατί η περιεχόμενη ποσότητα καφεΐνης είναι μικρή.
Γιατί το συνένζυμο Q10 θεωρείται σημαντικό για το μεταβολισμό του λίπους;
Γιατί είναι υπεύθυνο για μία σειρά βιοχημικών αντιδράσεων που γίνονται για την καύση του λίπους και οι οποίες είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν χωρίς την παρουσία του. Η συμπληρωματική του χρήση μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά όταν υπάρχει έλλειψή του, όμως σε περίπτωση κατάχρησης και υπέρβασης της συνιστώμενης δοσολογίας για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακά προβλήματα.
Αν πάρω ταυρίνη θα μειώσω το λίπος μου;
Η ταυρίνη είναι ένα θειούχο αμινοξύ το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως στα παιδικά γάλατα. Στην ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της ανορεξίας και ελαφρών καρδιακών προβλημάτων. Δεν υπάρχουν εκτεταμένες έρευνες που να αποδεικνύουν ότι η συμπληρωματική του χορήγηση μπορεί να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα στο μεταβολισμό του λίπους.
Τι είναι η σεσαμίνη;
Είναι μία ουσία που συγκαταλέγεται στις λιγνάνες και υπάρχει στο σησαμέλαιο(Ένα λίτρο σησαμέλαιο περιέχει περίπου 0,5γραμ. σεσαμίνη). Είναι ο λόγος που το ταχίνι ανήκει στα παραδοσιακά φάρμακα κατά του ζάχαρου. Η σεσαμίνη δρα μεταξύ άλλων διεγείροντας το ένζυμο PPAR-alpha που βρίσκεται στα μιτοχόνδρια και είνια υπεύθηνο για τιην λιπόλυση και οξείδωση των λιπαρών οξέων. Οι ανεκδοτολογικές αναφορές από χρήστες μέχρι τώρα έχουν δείξει απώλεια επιπλέον 1-2 κιλά τον μήνα, χωρίς ιδιαίτερες παρενέργειες.
Η λήψη συμπληρωμάτων χρωμίου βοηθά στο αδυνάτισμα;
Ναι, εφόσον δεν μπορείτε να πάρετε όσο χρειάζεστε από τις φυσικές τροφές ή έχετε έλλειψή του. Το χρώμιο είναι ένα μέταλλο που σχετίζεται έμμεσα με την παραγωγή και δραστηριοποίηση της ινσουλίνης, βοηθά στον έλεγχο της πείνας, στη μείωση του σωματικού βάρους, στην αύξηση του μεταβολισμού και στη διατήρηση του μυϊκού ιστού σε υποθερμιδικές δίαιτες αδυνατίσματος. Σε συμπληρωματική του χορήγηση σε μεγάλες δόσεις είναι έντονα τοξικό.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα μεσαίας αλυσίδας τριγλυκερίδια;
Η συμπληρωματική χορήγηση MCT (Medium Ghain Tryglicerides) οδηγεί τον οργανισμό σε μεγαλύτερη κατανάλωση λιπαρών οξέων για την παραγωγή ενεργείας και προστατεύει από απώλεια του μυϊκού ιστού κατά τη διάρκεια έντονης προπόνησης, δίαιτας ή μειωμένης πρόσληψη υδατανθράκων. Τα MCT αυξάνουν την θερμοκρασία του σώματος (θερμογενετικό αποτέλεσμα), και για αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από παχύσαρκα άτομα ή άτομα που ασκούνται κάτω από συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας ή έχουν δυσανεξία στη θερμότητα.
Τι είναι οι γουγγουλστερόνες (guggulsterones);
Πρόκειται για την νεώτερη ανακάλυψη στα συμπληρώματα διατροφής που έχουν σκοπό να μειώσουν το λίπος. Προέρχονται από το φυτό της Ινδίας Commiphora Mukul. Οι ουσίες αυτές ερευνούνται σαν φάρμακα για την αντιμετώπιση του υπερθυρεοηδισμού, καθώς έχουν την ιδιότητα να διεγείρουν την έκκριση θυρεοειδών ορμονών(θυροξίνη και θυρονίνη) από τον θυρεοειδή. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να αυξάνει ο «μεταβολισμός» του σώματος-δηλαδή η χρήση υδατανθράκων και λιπών για την παραγωγή ενέργειας. Ελάχιστες έρευνες έχουν γίνει για την χρήση τους ως μέσο αδυνατίσματος. Αν και η λήψη τους από υγιή άτομα για διάστημα που δεν ξεπερνούσε τον 1 μήνα προκαλεί αξιοσημείωτη απώλεια λίπους και λιγοστές παρενέργειες(αύξηση θερμοκρασίας, εφίδρωση, λιγούρα), η ασφάλειά τους είναι ακόμα υπό έρευνα. Απαγορεύεται να λαμβάνονται από άτομα που πάσχουν από οποιαδήποτε ασθένεια.
Τελικά τι πρέπει να κάνω για να μειώσω το σωματικό μου λίπος χωρίς να έχω προβλήματα με την υγεία μου;
1) Υιοθετήστε μια ελαφρώς υποθερμιδική διατροφή βασισμένη στην ποιότητα των τροφών που τρώτε.
2) Κάντε μικρά και συχνά γεύματα (5 – 6) φροντίζοντας να παίρνετε το βραδινό σας γεύμα σχετικά νωρίς.
3) Διατηρήστε τη θερμιδική πρόσληψη από λίπος στο 20-30% της συνολικής θερμιδικής σας πρόσληψης αλλά περιορίστε σημαντικά τα κορεσμένα λίπη.
4) Αυξήστε ελαφρώς την πρόσληψη πρωτεϊνών και μειώστε αντίστοιχα τη λήψη υδατανθράκων, προσέχοντας να τρώτε κυρίως λευκά κρέατα και σύνθετους υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
5) Διατηρήστε υψηλή την πρόσληψη φυτικών ινών.
6) Πίνετε πάρα πολύ νερό στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων.
7) Γυμναστείτε καθημερινά κάνοντας αερόβια προπόνηση ημέρα παρά ημέρα και προπόνηση με βάρη τις ενδιάμεσες ημέρες.
9) Αυξήστε τις υπόλοιπες καθημερινές σωματικές σας δραστηριότητες ακολουθώντας το ρητό που λέει:
«να τρέχετε αντί να περπατάτε, να περπατάτε αντί να στέκεστε όρθιοι, να στέκεστε όρθιοι αντί να κάθεστε και να κάθεστε αντί να είστε ξαπλωμένοι..»
