Πρόσφατες εξελίξεις στη θεραπεία της κολπικής ατροφίας σε μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες
Συγγραφέας Νικόλαος Γουλαμάτσος Γράφτηκε στις ,
Η Α’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στην προσπάθεια συνεχούς ενημέρωσης των συναδέλφων στις σύγχρονες εξελίξεις της ειδικότητάς μας, οργανώνει στις 27 Μαΐου 2016, το απόγευμα, στην «Αίγλη» Ζαππείου, αίθουσα «ΟΛΥΜΠΙΑ», επιστημονικό συμπόσιο με τρεις ενότητες:
α) νεότερα δεδομένα και εξελίξεις στην αντιμετώπιση των προβλημάτων γονιμότητας σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.
β) η σημασία της ενδομήτριας θρέψης στην πρόληψη ασθενειών κατά την κύηση και τον τοκετό, στην υγεία της μητέρας, του εμβρύου και στην ανάπτυξη του παιδιού.
γ) πρόσφατες εξελίξεις στη θεραπεία της κολπικής ατροφίας σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Έχουν κληθεί και θα ομιλήσουν εξειδικευμένοι επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
γ) κολπική ατροφία – ουρογεννητικό σύνδρομο στην εμμηνόπαυση
Ο κόλπος, το κατώτερο τμήμα της ουροδόχου κύστης και η ουρήθρα είναι ευαίσθητοι δείκτες των επιπέδων των οιστρογόνων, και αντανακλούν την ορμονική κατάσταση της γυναίκας.
Στην αναπαραγωγική ηλικία υπό την επίδραση των ωοθηκικών ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης) διατηρεί τη σπαργή, την εφύγρανση και την αισθητικότητα του. Όμως φυσιολογικές καταστάσεις όπως η λοχεία και ο θηλασμός, παθολογικές όπως η χορήγηση αντιοιστρογόνων για την αντιμετώπιση ενδομητρίωσης ή καρκίνου του μαστού, η ακτινοβολία της ελάσσονος πυέλου, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αμηνόρροια που προκαλείται από έντονη άσκηση ή από μεγάλη απώλεια βάρους, ελαττώνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων και προκαλούνται ατροφικές αλλοιώσεις στο κατώτερο ουροποιογεννητικό σύστημα της γυναίκας.
Στην εμμηνόπαυση επίσης η ανεπάρκεια των οιστρογόνων προκαλεί ατροφία του κολπικού βλεννογόνου, του κολπικού τοιχώματος και των έξω γεννητικών οργάνων. Η ουρήθρα, το τρίγωνο της ουροδόχου κύστεως μεταξύ της εκβολής των ουρητήρων, οι λειτουργικοί μύες της ούρησης, λόγω της κοινής εμβρυολογικής προέλευσης με τον κόλπο, υφίστανται τις ίδιες ατροφικές μεταβολές.
Αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων με την «αλλαγή της ζωής» της γυναίκας, ήδη από την περιεμμηνόπαυση, περί το 45ο έτος της ηλικίας.
Τα συμπτώματα αυτά συνεπώς επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου και ενώ δεν είναι απειλητικά για τη ζωή της γυναίκας, εν τούτοις διαταράσσουν σοβαρά την προσωπική, οικογενειακή της ζωή και κατ’ επέκταση τις διαπροσωπικές της σχέσεις.
Η μέχρι σήμερα περιγραφή των μεταβολών του κόλπου και των συνοδών συμπτωμάτων με τους ιατρικούς όρους ατροφική κολπίτιδα, αιδοιοκολπική ατροφία δημιουργούσε μια εσωστρέφεια των γυναικών:
ατροφική = γήρανση (;), κολπίτιδα = φλεγμονή σ’ αυτή την ηλικία, γιατί, πώς;
αιδοιοκολπική ατροφία: και μόνο λέξη αιδοίο-κολπική δημιουργεί συστολή και επιφύλαξη της περιγραφής των συμπτωμάτων και της αναζήτησης ιατρικής βοήθειας.
Οι ανωτέρω όροι περιγράφουν μόνον τις ανατομικές μεταβολές του κατώτερου γεννητικού συστήματος και όχι και τα συμπτώματα για τα οποία η ασθενής θα απευθυνθεί στο γιατρό.
Η Κλινική μας σύμφωνα και με τις προτάσεις επιστημονικών εταιρειών του εξωτερικού προτείνει στους συναδέλφους και εφαρμόζει στις προσερχόμενες ασθενείς τον όρο: ΟΥΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ
Ο όρος αυτός περιλαμβάνει και το σύνολο των συμπτωμάτων (σύνδρομο) τα συνηθέστερα των οποίων είναι:
ΚΟΛΠΟΣ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Ξηρότητα δυσουρικά ενοχλήματα
Αίσθημα καύσου στο αιδοίο συχνουρία
Πόνος στην σεξ. επαφή νυκτουρία
Κνησμός στο αιδοίο ακράτεια ούρων
Τοπικός ερεθισμός συχνές ουρολοιμώξεις
Δύσοσμη έκκριση
Παρουσιάζεται τουλάχιστον ένα σύμπτωμα κολπικής ατροφίας στο 65-70% των εμμηνοπαυσιακών γυναικών, στο 50% των γυναικών τα συμπτώματα αυτά επιδρούν αρνητικά στη σεξουαλική ζωή, στην καθημερινή ενασχόληση και στην ποιότητα ζωής της.
Παρά την υψηλή συχνότητα εμφάνισης ΜΟΝΟ το 5 – 10 % γυναικών επιζητούν ιατρική βοήθεια.
Τα αίτια αυτής της χαμηλής προσέλευσης είναι κοινωνικά, θρησκευτικά ταμπού για τη φροντίδα του «μήλου της Εύας» στην τρίτη ηλικία, η αντίληψη ότι η ατροφία είναι αποτέλεσμα της γήρανσης και όχι των ορμονικών μεταβολών της εμμηνόπαυσης, ότι δεν είναι δυνατό να αντιμετωπισθεί θεραπευτικά, θεωρεί η γυναίκα ότι είναι δικό της «κρυφό» θέμα που δεν επιθυμεί να το συζητήσει με το γιατρό, να το κοινοποιήσει.
Η αντιμετώπιση πρέπει να αρχίσει το συντομότερο με την εμφάνιση των συμπτωμάτων επειδή η πορεία του ουρογεννητικού συνδρόμου είναι εξελικτική αλλά αναστρέψιμη.
Ο ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων από το ουρογεννητικό σύστημα είναι η θεραπεία με ενδοκολπική εφαρμογή οιστρογόνων (με αλοιφές, κολπικά δισκία, δακτύλιους σιλικόνης). Τα οιστρογόνα με μικρή δοσολογία αποκαθιστούν σε 3-4 εβδομάδες το κολπικό επιθήλιο (αύξηση των εκκρίσεων), σταδιακά όλες τις ανατομικές δομές με βελτίωση της εναλλαγής του κολλαγόνου, του συνδετικού ιστού και του μυών με αποτέλεσμα αύξηση της ελαστικότητας του κόλπου και της ουρήθρας και καλλίτερη ρύθμιση των διαταραχών της ούρησης.
Στη θεραπευτική φαρέτρα μας υπάρχουν ελάχιστα σκευάσματα οιστρογόνων στη χώρα μας. Τώρα προστίθεται η κολπική οιστριόλη, ένα ασθενές οιστρογόνο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ξηρότητα και την παροδική ατροφία του κολπικού βλεννογόνου σε θηλάζουσες γυναίκες, χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες στο νεογνό, όπως προκύπτει από τη φαρμακοκινητική σε διακολπική χορήγηση σε χαμηλές δόσεις. Στην ατροφία μετά από ακτινοβολία της ελάσσονος πυέλου για μη ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο ή για αιματολογικές κακοήθειες, η δράση της οιστριόλης με τη φαρμακοτεχνική μορφή της ζέλης φαίνεται να υπόσχεται πολλά, ενώ για το κλασσικό ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης όπως φαίνεται από τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα θεωρείται η καλλίτερη λύση.
Στις ασθενείς με καρκίνο του μαστού που υποβάλλονται σε συμπληρωματική θεραπεία με ακτινοβολία, ωοθηκεκτομία ή λήψη φαρμάκων που αναστέλλουν την παραγωγή οπιστρογόνων στον οργανισμό, τα συμπτώματα είναι έντονα.
Στην ευαίσθητη σωματικά και ψυχικά αυτή ομάδα των γυναικών, ιδιαίτερα αναπαραγωγικής ηλικίας, η προσθήκη των συμπτωμάτων του ουρογεννητικού συνδρόμου στον πόνο του καρκίνου και στην αγωνία της επιβίωσης, χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την ποιότητα της ζωής τους.
Δεν είναι δυνατή η χορήγηση κολπικής οιστριόλης ή άλλων οιστρογόνων και η χρήση των ενυδατικών – λιπαντικών είναι ανεπαρκής.
Τα σκευάσματα τα οποία ενυδατώνουν το κολπικό επιθήλιο, ελαττώνουν τη ξηρότητα και τη δυσπαρεύνεια, αλλά πρέπει να τοποθετούνται πολλές φορές την εβδομάδα και δεν αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα από το ουροποιητικό.
Επίσης τα λιπαντικά σκευάσματα οποία τοποθετούνται στον κόλπο πριν από τη σεξουαλική επαφή και μόνο για τη βελτίωση της κολπικής ξηρότητας.
Συστήνεται επίσης η αποφυγή του καπνίσματος, η συχνή σεξουαλική επαφή, η αποφυγή στενών ενδυμάτων και ερεθιστικών αποσμητικών στην περιοχή.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι και η εξαιρετικά χαμηλής δοσολογίας χορήγηση οιστριόλης κολπικά είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ουρογεννητικού συνδρόμου, με βελτίωση της ποιότητας ζωής των, χωρίς παρενέργειες.
Στην Ελλάδα του σήμερα, με όλες τις δυσκολίες που περνάει, υπολογίζεται ότι το 2020 οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση θα είναι 2.800.000 (26,6% του πληθυσμού).
Σύμφωνα με μεγάλες στατιστικές μελέτες το 50% περίπου ( 1.400.000) θα παρουσιάσει μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα του ουρογεννητικού συνδρόμου. Από τις συμπτωματικές γυναίκες θα επισκεφθεί για βοήθεια και θεραπεία το 5-10%, δηλ. περίπου 140.000 – 210.000 γυναίκες.
Όλες οι γυναίκες χρειάζονται ενημέρωση για να διώξουν τα ταμπού και τις προκαταλήψεις και να έλθουν χωρίς επιφυλάξεις για ιατρική βοήθεια.
Είναι οι ηλικίες της σεξουαλικής επανάστασης στα νιάτα τους και τώρα στην τρίτη ηλικία θα πρέπει να γκρεμίσουν το τείχος της μυστικότητας, να συζητήσουν, να ενημερωθούν για την ουρογεννητική υγεία τους και την ποιότητα της ζωής τους, με όφελος του στενού και ευρύτερου περιβάλλοντος των.
ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.
ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΟΤΕΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ;
Νικόλαος Γουμαλάτσος
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος,
Δ/ντής ΕΣΥ
Α΄ Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική Ε.Κ.Π.Α
Γ.Ν.Α. «Αλεξάνδρα»
