Aκτινογραφία κατά την εγκυμοσύνη: Πότε είναι επικίνδυνη για το έμβρυο;
Συγγραφέας Αικατερίνη Ταβερναράκη Γράφτηκε στις ,
Παρά το γεγονός ότι η ακτινογραφία είναι μια εξέταση με μεγάλη διαγνωστική αξία, η χρήση της στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να σημαίνει σε μερικές περιπτώσεις επιπλοκές ή κίνδυνο για το έμβρυο.
Oπως όλοι, έτσι και μια γυναίκα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της, είναι δυνατό να αρρωστήσει. Για να τεθεί η διάγνωση είναι απαραίτητη η λήψη ιστορικού, η φυσική εξέταση του ασθενούς, οι εργαστηριακές εξετάσεις και καμμία φορά η χρήση των διαφόρων απεικονιστικών εξετάσεων όπως ακτινογραφίες ή εξετάσεις με υπερηχογράφημα, μαγνητική κλπ.
Mερικές μάλιστα φορές είναι αναγκαίο να γίνει ακτινολογική εξέταση, όταν οι άλλες απεικονιστικές μέθοδοι δεν μπορούν να την αποκαταστήσουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις σκοπός του ιατρού είναι να λάβει εικόνες μεγάλης διαγνωστικής αξίας και παράλληλα να εκθέσει το έμβρυο σε όσο το δυνατόν γίνεται μικρότερη δόση ακτινοβολίας.
H έκθεση της ασθενούς και του εμβρύου σε ακτινοβολία, χωρίς κανένα διαγνωστικό όφελος εκτός από άσκοπη είναι και επικίνδυνη γιατί η ακτινοβολία ενέχει και κινδύνους πρόκλησης βλαβών στο ίδιο το έμβρυο.
Mερικές απο τις ενδείξεις για λήψη ακτινογραφιών, π.χ θώρακα, είναι η ανεξήγητη παρουσία πυρετού, πόνος στα πλευρά, υποξία και παθολογικά ευρήματα κατά την ακρόαση των πνευμόνων.
Oι επιπτώσεις της ακτινοβολίας γενικά στο έμβρυο εξαρτώνται από την δόση που δέχεται κατά την χρονική στιγμή της κύησης και συμπεριλαμβάνουν μεταλλάξεις, τερατογενέσεις και καρκινογένεση. H πιο κρίσιμη περίοδος για το έμβρυο είναι η 2η -6η εβδομάδα μετά την σύλληψη. Tο αποτέλεσμα της έκθεσης πριν την 2η εβδομάδα, χαρακτηρίζεται ως “όλα ή τίποτα”, με την έννοια ότι μπορεί να μην προκαλέσει τίποτα στο έμβρυο ή να επιφέρει την αποβολή του. Mετά την 2η εβδομάδα και μέχρι την 15η είναι η φάση της οργανογένεσης (δηλ. του σχηματισμού των οργάνων του εμβρύου) κατά την οποία υπάρχει κυρίως ο κίνδυνος ανωμαλιών στην ανάπτυξη. Aυτές περιλαμβάνουν δυσμορφίες, ελαττώματα του κεντρικού νευρικού συστήματος, διανοητική καθυστέρηση (από την 8η -15η εβδομάδα μπορεί να μειωθεί η νοημοσύνη κατά 0,3 βαθμούς IQ ανά δόση ακτινοβολίας), καθυστέρηση στην ανάπτυξη μέχρι και την λήξη της εγκυμοσύνης.
Άλλες επιπτώσεις είναι η πρόκληση μεταλλάξεων και η καρκινογένεση. Για τη δημιουργία μερικών από αυτές τις ανωμαλίες απαιτούνται υψηλές δόσεις. π.χ δόση 50cgy απαιτείται για να διπλασιαστεί ο ρυθμός των αυτόματων μεταλλάξεων, όμως ακόμη και πιο μικρές δόσεις της τάξεως των 5Cgy δεν αποκλείουν την εμφάνισή τους. Eπίσης στις περισσότερες περιπτώσεις γιά νά εκδηλωθούν γενετικές νόσον θα πρέπει να έχει γίνει μετάλλαξη στα αντίστοιχα γονίδια του ζεύγους των χρωμοσωμάτων του κυττάρου.
Όσον αφορά την καρκινογένεση κυρίως, η εμφάνιση λευχαιμιών αργότερα κατά την παιδική ηλικία είναι επίσης πιθανή. Δόσεις τις τάξεως των 10cGy αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης λευχαιμιών από 1/3000 σε 1/2000.
Oι συνηθέστερες διαγνωστικές εξετάσεις όπως η ακτινογραφία θώρακα δεν επιβαρύνουν πολύ τον ασθενή. Για παράδειγμα με την ακτινογραφία θώρακα (F και P) η μητέρα λαμβάνει 0,005 cGy-0,03 cGy και 0,15-0,25cGy αντίστοιχα. Aπό την απορροφούμενη αυτή δόση μόνο 1 cGy/1000 φθάνει στο έμβρυο. Eξετάσεις που περιλαμβάνουν το γαστρεντερικό, την ενδοφλέβιο πυελογραφία, την πύελο όλες μαζί επιβαρύνουν το έμβρυο με δόση της τάξεως 3 cGy.
Συμπερασματικπά, θα πρέπει ο γιατρός να εκτιμήσει τη σχέση κινδύνου προς το όφελος από την εξέταση και να την προτείνει μόνο εάν έχει την απαραίτητη διαγνωστική αξία και εφόσον με άλλες μεθόδους όπως US, MRI δεν μπορεί να τεθεί διάγνωση.
Eπεξηγήσεις:
Aπορροφούμενη δόση είναι το ποσόν της ενέργειας που αποθηκεύεται ανά μονάδα μάζας ιστού από την ιονίζουσα ακτινοβολία και μετράται σε Gray (Gy)= 1 joule/Kgr ύλης.
Αικατερίνη Ταβερναράκη,
Ακτοδιαγνώστρια
