Νόσος Alzheimer: μία σύγχρονη επιδημία
Συγγραφέας Παρασκευή Σακκά Γράφτηκε στις ,
Στις αναπτυγμένες χώρες, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια (α στερητικό + νους) με ποιο συχνή μορφή τη νόσο Alzheimer σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομοτεχνικό πρόβλημα.
Στην Ευρώπη τα άτομα με άνοια είναι σήμερα 10 εκατομμύρια, στην Ελλάδα 200.000 και παγκοσμίως 44 εκατομμύρια και αναμένεται να φτάσουν τα 135 εκατομμύρια μέχρι το 2050. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η νόσος Alzheimer απορροφά αυτή τη στιγμή το 25% του συνόλου των δαπανών για την υγεία. το ετήσιο κόστος της Άνοιας στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 3 έως 6 δισεκατομμύρια €.
Η νόσος Alzheimer χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της πρωτεΐνης «τ» που προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων του. Τα συμπτώματα της είναι: διαταραχές μνήμης, διαταραχές λόγου, απώλεια προσανατολισμού στο χώρο και χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης υπάρχουν και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις.
Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια της νόσου μεσολαβούν κατά μέσο όρο 10 χρόνια.
Οι αιτίες της νόσου Alzheimer δεν είναι συνολικά γνωστές. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Η αυστηρά κληρονομική μορφή της νόσου είναι σπάνια, αφορά σε λιγότερο από 1% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Αλλά και η σποραδική μορφή της νόσου Alzheimer που εμφανίζεται μετά τα 65 έτη έχει μικρή κληρονομική επιβάρυνση. Συνολικά ο κίνδυνος νόσησης των πρώτου βαθμού συγγενών των ατόμων με νόσο Alzheimer είναι 3-4 φορές μεγαλύτερος από τα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό. Γι αυτό όλοι καλούμαστε να τροποποιήσουμε τον τρόπο ζωής μας για να μειώσουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης της νόσου.
Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για νόσο Alzheimer είναι οι αγγειακοί παράγοντες (διαβήτης, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία), το κάπνισμα, οι κακώσεις της κεφαλής, η κατάθλιψη και διατροφικοί παράγοντες (η Μεσογειακή Δίαιτα βοηθά στην πρόληψη). Πρόσφατες μελέτες μας δείχνουν ότι ο διαβήτης, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, και η παχυσαρκία στη μέση ηλικία πιθανώς να αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης νόσου Alzheimer μερικές δεκαετίες αργότερα. Αντιθέτως άνθρωποι με πολλά χρόνια εκπαίδευσης, απαιτητικά επαγγέλματα και περισσότερες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (συμπεριλαμβανομένων πνευματικών, κοινωνικών, αλλά και φυσικών-σωματικών δραστηριοτήτων) έχουν μικρότερες πιθανότητες ανάπτυξης νόσου Alzheimer.
Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι στη διάγνωση και στη θεραπεία της νόσου Alzheimer και των άλλων μορφών άνοιας. Η διάγνωση σε πρώιμα στάδια είναι εφικτή με προηγμένες απεικονιστικές και άλλες μεθόδους (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων, ογκομετρική μαγνητική, δείκτες στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικός έλεγχος, νευροψυχολογικές δοκιμασίες), ώστε να εφαρμόζονται παρεμβάσεις φαρμακευτικές ή μη. Επίσης χρησιμοποιούμε φάρμακα που αποτελούν συμπτωματικές θεραπείες, διατηρούν τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής ασθενών και φροντιστών. Οι οργανώσεις Alzheimer παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική διαχείριση της νόσου, παγκοσμίως και στη χώρα μας.
Το «αόρατο» κόστος της νόσου Alzheimer αφορά στην ψυχολογική επιβάρυνση των φροντιστών που συχνά μεταφράζεται σε σωματικά συμπτώματα και αυξημένη χρήση υπηρεσιών υγείας, αυξημένη χρήση φαρμάκων και απώλεια της παραγωγικότητας.
Η αναγνώριση και η ανακούφιση του φορτίου των φροντιστών αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αποτελεσματικής αντιμετώπισης της νόσου. Στην Ελλάδα, είναι τραγικές οι ελλείψεις σε υπηρεσίες και δομές τόσο για τα άτομα με άνοια, όσο και για τις οικογένειές τους. Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την άνοια και τη νόσο Alzheimer. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την άνοια έχει ήδη εγκριθεί από την Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής. Το σημερινό Υπουργείο Υγείας έχει τη βούληση να προχωρήσει στην εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει την αναγνώριση της άνοιας ως αναπηρία και τη θεσμοθέτηση οικονομικών βοηθημάτων για τα άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους».
Η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού, την υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους, την κινητοποίηση των κοινωνικών φορέων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και την προαγωγή της ποιότητας ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους. Η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών λειτουργεί 4 Κέντρα Ημερήσιας φροντίδας και μια υπηρεσία Φροντίδας στο Σπίτι για τα άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους.
Παρασκευή Σακκά
Νευρολόγος – Ψυχίατρος,
