Ο μύθος των Ω-3 λιπαρών οξέων
Συγγραφέας Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος Γράφτηκε στις ,
Με τον όρο ω-3 (δηλαδή, ω μείον 3) λιπαρά οξέα χαρακτηρίζονται τα ακόρεστα λιπαρά οξέα που έχουν ένα διπλό δεσμό στον 3ο κατά σειρά άνθρακα από το τέλος της ανθρακικής τους αλυσίδας, δηλαδή από τον τελευταίο άνθρακα που ονομάζεται «ω» άνθρακας. Ακόρεστα λιπαρά οξέα λέγονται εκείνα που έχουν και διπλούς δεσμούς ανάμεσα στα άτομα του άνθρακα της ανθρακικής αλυσίδας του μορίου τους.
Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη και την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Στην πορεία όμως των μελετών οι επιστήμονες υπερέβαλαν την αξία τους και τους απέδωσαν και ευεργετικές δράσεις, που σήμερα φαίνεται ότι δεν τις έχουν. Για παράδειγμα, απέδωσαν στα ω-3 λιπαρά πρωτεύοντα ρόλο για ευεργετική δράση στα καρδιαγγειακά νοσήματα, χωρίς όμως να προτείνουν και τον αντίστοιχο μηχανισμό με τον οποίο ασκούν την ευεργετική τους δράση.
Σήμερα όμως, υπάρχουν δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά από μελέτες με ασθενείς, που αποδεικνύουν ότι τα εν λόγω λιπαρά οξέα (σε καθαρή μορφή) δεν σχετίζονται στατιστικά με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, γεγονός που αποδεικνύει με έμμεσο τρόπο, ότι δεν έχουν πρωτεύοντα ρόλο στην ευεργετική δράση έναντι των καρδιαγγειακών. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία δημοσίευση που να αποδεικνύει με άμεσο τρόπο σε πειραματόζωα ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα (σε καθαρή χημική μορφή) αναστέλλουν ή/και υποστρέφουν (δηλαδή θεραπεύουν) την αθηρογένεση και κατά συνέπεια προστατεύουν από τα καρδιαγγειακά. Ο άμεσος τρόπος εμπλοκής μιας ένωσης στην αθηρογένεση μπορεί να μελετηθεί μόνο σε πειραματόζωα, γιατί μόνο σε αυτά (και όχι στον άνθρωπο, για ευνόητους λόγους) μπορεί να γίνουν μελέτες, στις οποίες να προκαλείται, πειραματικά, αθηρογένεση και να μελετώνται οι τρόποι αναστολής ή/και υποστροφής αυτής.
Η απόδοση της ευεργετικής δράσης των ω-3 λιπαρών οξέων στα καρδιαγγειακά προήλθε από την αποδεδειγμένη ευεργετική δράση της διατροφής με ψάρια στα καρδιαγγειακά σε συνδυασμό με την υψηλή περιεκτικότητα των ψαριών σε ω-3 λιπαρά οξέα. Πιθανή ευεργετική δράση στα καρδιαγγειακά αποδίδεται και στη λήψη μόνο ιχθυελαίων, τα οποία επίσης είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα. Από την άλλη, υπάρχουν δημοσιεύσεις της ερευνητικής μας ομάδας σε επιστημονικά περιοδικά, οι οποίες αποδεικνύουν με άμεσο τρόπο (σε πειραματόζωα) ότι υπάρχουν συστατικά (που δεν είναι ω-3 λιπαρά οξέα) στο λίπος των ψαριών τα οποία αναστέλλουν την αθηρογένεση. Τα συστατικά αυτά (που χημικά ανήκουν στην τάξη των πολικών λιποειδών) είναι συγχρόνως και αναστολείς του Παράγοντα Ενεργοποίησης των Αιμοπεταλίων (Platelet-Activating Factor, PAF). Ο PAF είναι ο ισχυρότερος σήμερα γνωστός λιποειδικός παράγοντας της φλεγμονής και έχει πρωτεύοντα ρόλο στην αθηρογένεση, ενώ οι αναστολείς του αναστέλλουν τόσο τη δράση και τα επίπεδα του PAF όσο και την αθηρογένεση. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα συστατικά αυτά περιλαμβάνονται και στα ιχθυέλαια αλλά σε πολύ μικρά ποσά, λόγω του τρόπου παραλαβής των ιχθυελαίων από τα ψάρια. Δηλαδή, η ευεργετική δράση έναντι των καρδιαγγειακών βαίνει μειούμενη από τα ψάρια (που είναι πλούσια στα εν λόγω πολικά λιποειδή), στα ιχθυέλαια (που έχουν πολύ μικρά ποσά από τα πολικά λιποειδή) και εξαφανίζεται στα χημικώς καθαρά ω-3 λιπαρά οξέα (που δεν περιέχουν καθόλου τα πολικά λιποειδή). Συγχρόνως, μόνο τα πολικά λιποειδή (και όχι τα ω-3 λιπαρά οξέα) εμφανίζουν με άμεσο τρόπο την ευεργετική δράση έναντι της αθηρογένεσης και κατά συνέπεια και έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Συνοψίζοντας, σήμερα γίνεται μια νέα προσέγγιση στο θέμα της συσχέτισης των καρδιαγγειακών νοσημάτων και της διατροφής με ψάρια μέσω των πολικών λιποειδών, που είναι συγχρόνως και αναστολείς PAF. Η προσέγγιση αυτή εξηγεί όλα τα υπάρχοντα σήμερα πειραματικά δεδομένα, προτείνοντας συγχρόνως και τον αντίστοιχο μηχανισμό με τον οποίο ασκείται η εν λόγω ευεργετική δράση.
Από σχετικό άρθρο σχολιασμού (Commentary) της ερευνητικής μας ομάδας που δημοσιεύτηκε -μετά από πρόσκληση- στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης.
Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος
