Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ)
Συγγραφέας Ιωάννης Γκούβερης Γράφτηκε στις ,
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ) είναι επείγοντα ιατρικά περιστατικά με θνητότητα υψηλότερη ακόμη και από τις περισσότερες μορφές καρκίνου. Αποτελούν διεθνώς την τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου (μετά από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο) και ταυτόχρονα την πιο συχνή αιτία μόνιμης αναπηρίας.
Παγκοσμίως η ετήσια επίπτωση των ΑΕΕ εκτιμάται ότι φθάνει τα 300 περιστατικά ανά 100000 άτομα του γενικού πληθυσμού. Στην Ευρώπη πεθαίνουν από ΑΕΕ περίπου 650000 άτομα κάθε χρόνο. Συνήθως προσβάλλονται άτομα άνω των 50 ετών και άντρες συχνότερα από τις γυναίκες . Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μείωση στην επίπτωση των ΑΕΕ και αυτό αποδίδεται στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και την ελάττωση του καπνίσματος. Παρά ταύτα παγκοσμίως ένα ποσοστό άνω του 30% των ασθενών με ΑΕΕ καταλήγουν σε θάνατο κατά την διάρκεια του πρώτου έτους μετά την εκδήλωση του ΑΕΕ.
Στην Ελλάδα η θνησιμότητα φθάνει στις 130 περιπτώσεις ανά 100000 πληθυσμού. Ένα μήνα μετά το ΑΕΕ , το26% των ασθενών έχουν ήδη πεθάνει. Ένα χρόνο μετά το ΑΕΕ η θνητότητα έχει φθάσει το 37% και από τους επιζώντες το ένα τρίτο περίπου είναι ανάπηροι που χρειάζονται συνεχή βοήθεια , υποστήριξη και επίβλεψη από τρίτο πρόσωπο.
Τι είναι το ΑΕΕ
Λέγοντας ΑΕΕ εννοούμε την νευρολογική διαταραχή που δημιουργείται στον οργανισμό του ατόμου συνεπεία διακοπής της ροής του αίματος σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου. Είναι γνωστό ότι το αίμα μεταφέρει το οξυγόνο και όλα τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την θρέψη καλή λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος και βεβαίως του εγκεφάλου. Έτσι όταν η ροή του αίματος προς κάποια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου σταματήσει τότε τα νευρικά κύτταρα της εν λόγω περιοχής αρχίζουν να πεθαίνουν διότι δεν παίρνουν το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες που είναι απαραίτητες για την ζωή τους. Αλλά τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου αποτελούν τα κέντρα ελέγχου όλων των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος και των διαφόρων λειτουργιών που αυτά επιτελούν. Έτσι όταν τα κύτταρα αυτά πεθαίνουν λόγω της διακοπής της ροής του αίματος, προκύπτουν σοβαρές διαταραχές στην κινητικότητα, την αισθητικότητα, την όραση, την όσφρηση, την αναπνοή, την κατάποση, την ομιλία την συμπεριφορά κλπ ανάλογα με το ποιες από τις λειτουργίες αυτές ελέγχονται από την περιοχή εκείνη του εγκεφάλου στην οποία έχει διακοπεί λόγω του ΑΕΕ η ροή του αίματος.. Έτσι βλάβες στην πρόσθια εγκεφαλική κυκλοφορία συνήθως παρουσιάζονται με μονόπλευρα νευρολογικά προβλήματα ενώ βλάβες στο οπίσθιο σύστημα προκαλούν συνήθως αμφοτερόπλευρα νευρολογικά ελλείμματα και συχνά παρουσιάζουν έκπτωση του επιπέδου συνείδησης
Τι προκαλεί ένα ΑΕΕ
Η πιο συχνή αιτία ενός ΑΕΕ είναι η παρουσία θρόμβου αίματος ο οποίος έρχεται και αποφράσσει μια από τις αρτηρίες που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο με αίμα Πολλές φορές χοληστερίνη ή λιπίδια που εναποτίθενται στο εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών δημιουργώντας; έτσι τις λεγόμενες αθηρωματικές πλάκες (θα μπορούσαμε να τις παρομοιάσουμε με το πουρί που πιάνουν μετά μακροχρόνια χρήση οι σωλήνες της ύδρευσης ή της αποχέτευσης) στενεύουν τον αυλό των αρτηριών και καθιστούν την επιφάνεια του ανώμαλη πράγμα το οποίον οδηγεί σε καθυστέρηση της ροής του αίματος και στροβιλισμούς του αίματος στην εν λόγω περιοχή με τελικό αποτέλεσμα την εναπόθεση της δημιουργία θρόμβων γύρω και πάνω στην αθηρωματική πλάκα και πλήρη απόφραξη του αγγείου. Σε άλλες περιπτώσεις αποσπάται κομμάτι θρόμβου (έμβολο) από μεγάλους θρόμβους που βρίσκονται στα μεγάλα αγγεία του τραχήλου (πχ καρωτίδες ) ή μέσα στην καρδιά (κυρίως σε άτομα με κολπική μαρμαρυγή) και με την ροή του αίματος μεταφέρεται στον εγκέφαλο μέχρις ότου φθάσει σε ένα στενό σημείο της εγκεφαλικής κυκλοφορίας το οποίον αποφράσει. Έτσι η περιοχή του εγκεφάλου που αρδεύεται από την εγκεφαλική αρτηρία που αποφράχθηκε είτε με την διαδικασία της θρόμβωσης (Θρομβωτικό ΑΕΕ) η με το έμβολο (Εμβολικό ΑΕΕ) αρχίζει να νεκρώνεται οπότε εμφανίζονται τα συμπτώματα και σημεία του ΑΕΕ.
Μια δεύτερη εξ ίσου σημαντική αιτία του ΑΕΕ είναι η αιμορραγία η οποία συμβαίνει όταν σπάσει κάποιο αγγείο του εγκεφάλου οπότε ο γύρω ιστός πλημμυρίζει με αίμα και έτσι παρεμποδίζεται η εγκεφαλική λειτουργία. Οφείλεται είτε σε ρήξη ανευρυσματικού αγγείου στον υπαραχνοειδή χώρο με αποτέλεσμα αθρόα εισροή αίματος στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (Υπαραχνοειδής αιμορραγία) είτε σε ρήξη αγγείου μέσα στην εγκεφαλική ουσία συνήθως λόγω υπέρτασης, αγγειακών δυσπλασιών, σακοειδούς ανευρύσματος, αμυλοείδωσης κλπ (Ενδοεγκεφαλική αιμορραγία)
Διάκριση ΑΕΕ
Τα ΑΕΕ διακρίνονται σε
- Ισχαιμικά Αποτελούν το 80% των ΑΕΕ και οφείλονται στην ελαττωμένη αιμάτωση του εγκεφάλου είτε λόγω θρόμβωσης της εγκεφαλικής αρτηρίας (Θρομβωτικό ισχαιμικό ΑΕΕ) είτε λόγω παρουσίας εμβόλου (Εμβολικό ισχαιμικό ΑΕΕ). Πολύ σπάνια ένα ισχαιμικό ΑΕΕ μπορεί να οφείλεται σε επιβράδυνση της ροής και υποάρδευση συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου.
- Αιμορραγικά Αποτελούν το 20% των ΑΕΕ και οφείλονται είτε σε Υπαραχνοειδή αιμορραγία είτε σε Ενδοεγκεφαλική αιμορραγία.
- Παροδικά. Χαρακτηρίζονται αυτά των οποίων τα συμπτώματα διαρκούν λιγότερο από μια ώρα και το άτομο αναλαμβάνει πλήρως (χωρίς υπολειπόμενη βλάβη) μέσα σε 24 ώρες. Επισυμβαίνουν συχνότερα στους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους και τις περισσότερες φορές προκαλούνται από έμβολα που υπάρχουν στις Καρωτίδες ή τις Σπονδυλικές αρτηρίες ή στην καρδιά. (κολπική μαρμαρυγή κλπ)
Πως εμφανίζεται ένα ΑΕΕ
Τα παροδικά ΑΕΕ αποτελούν πολλές φορές προειδοποιητικά σημεία, θα μπορούσαμε να πούμε ένα σήμα κινδύνου για επερχόμενο μεγάλο ΑΕΕ και δεν θα πρέπει να αγνοούνται επειδή παρέρχονται από μόνα τους. Τα προειδοποιητικά σημεία ΑΕΕ είναι παρόμοια με τα συμπτώματα ενός μεγάλου ΑΕΕ:
- Αιμωδία (μούδιασμα) στο πρόσωπο. Μπορεί να συνυπάρχει και πτώση της γωνίας του στόματος (στράβωμα του στόματος)
- Αίσθημα αιμωδίας ή αδυναμίας σε ορισμένα δάχτυλα, το χέρι, όλο το άνω άκρο, το πόδι όλο το ήμισυ του σώματος εξελισσόμενο σε πάρεση (παράλυση) της μιας πλευρά του σώματος.
- Δυσαρθρία (ψεύδισμα) βραχείας διαρκείας και γενικά δυσκολία στην ομιλία ή την κατανόηση των άλλων
- Επεισόδια ίλιγγου, θάμβους οράσεως, αίσθημα ναυτίας ή εμέτου, αδυναμία των ποδιών
- Διαταραχές στην όραση και πολλές φορές διπλωπία (τα βλέπει διπλά)
- Σύγχυση παροδική, έντονη ζάλη και μερικές φορές απώλεια της επικοινωνίας με το περιβάλλον .
- Κεφαλαλγία (πονοκέφαλος) καινούργιος που εμφανίζεται ξαφνικά χωρίς εμφανή αιτία.
Στα εμβολικά ΑΕΕ οι νευρολογικές βλάβες μπορούν να μεγιστοποιη- θούν μέσα σε μερικά λεπτά από την έναρξη των συμπτωμάτων και σπανιότερα εξελίσσονται αργότερα σε 24-48 ώρες Τα εμβολικά ΑΕΕ κυρίως συμβαίνουν την ημέρα με την μεγίστη βαρύτητα τους κατά την εγκατάσταση τους ενώ τα θρομβωτικά κατά την διάρκεια της νύχτες με βαθμιαία επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Στα παροδικά ισχαιμικά ΑΕΕ τα συμπτώματα εγκαθίστανται αιφνιδίως και συνήθως διαρκούν 2-30 λεπτά της ώρας και κατόπιν εξαφανίζονται πλήρως
Στην υπαραχνοειδή αιμορραγία τα συμπτώματα παρουσιάζονται αιφνιδίως και πολλές φορές την νύχτα. Κύριο σύμπτωμα είναι η οξεία κεφαλαλγία η οποία χαρακτηριστικά περιγράφεται στο πλείστον των περιπτώσεων ως η χειρότερη που έχει βιώσει ο ασθενής στην ζωή του. Πολλές φορές εντοπίζεται στην μια πλευρά του κρανίου και δυνατόν να συνοδεύεται με βραχεία απώλεια της συνείδησης, παραλήρημα , ναυτία, εμετό, αυχενική δυσκαμψία και νευρολογικό έλλειμμα.
Στην ενδοεγκεφαλική αιμορραγία αν και στις περισσότερες περιπτώσεις το συμβάν λαμβάνει χώρα σε συνήθη δραστηριότητα υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις που συμβαίνει κατά την διάρκεια υπερτασικής κρίσεως μετά έντονη συναισθηματική φόρτιση. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι , κεφαλαλγία , έμετος και ελάττωση του επιπέδου συνείδησης καθώς αυξάνει το αιμάτωμα. Επίσης μπορεί να εμφανισθεί και παραλήρημα ενώ η εμφάνιση κώματος αποτελεί δυσοίωνο σημείο.
Πρόγνωση ΑΕΕ
Κατά την διάρκεια των πρώτων ημερών η εξέλιξη και η πρόγνωση του ισχαιμικού ΑΕΕ είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Η μεγάλη ηλικία, το επηρεασμένο επίπεδο συνείδησης και οι βλάβες του εγκεφαλικού στελέχους αποτελούν δυσμενή προγνωστικά στοιχεία. Αντίθετα η ταχεία βελτίωση και η νεαρά ηλικία είναι καλά προγνωστικά σημεία.. Η θνητότητα αυξάνεται με την ηλικία. Περίπου 20% των ασθενών αποβιώνουν στο Νοσοκομείο συνεπεία κάποιας επιπλοκής. Περίπου το 1/5 των ασθενών απαιτούν μακροχρόνια ιδρυματική περίθαλψη ενώ στο 1/3 έως και το ήμισυ των ασθενών παραμένει μόνιμη νευρολογική αναπηρία. Το μέγιστο της ανάρρωσης συντελείται στο πρώτο τρίμηνο και στην συνέχεια η βελτίωση επιτελείται με πιο αργούς ρυθμούς. Η αποκατάσταση των ασθενών που έχουν υποστεί ΑΕΕ συνεχίζεται εφόρου ζωής.
Στα αιμορραγικά ΑΕΕ και συγκεκριμένα σε περίπτωση υπαραχνοειδούς αιμορραγίας το 15% των ασθενών αποβιώνει προ της εισόδου στο Νοσοκομείο και άλλο ένα 15% τις πρώτες ώρες ενώ η θνητότητα τις πρώτες 2 εβδομάδες είναι 45% και στους δύο μήνες 60%.Στόχος είναι η ταχεία αναγνώριση της αιτίας της αιμορραγίας και η πρόληψη της υποτροπής της. Ο ασθενής τίθεται σε στενή παρακολούθηση σε Μονάδα εντατικής θεραπείας.
Όσον αφορά τώρα τις περιπτώσεις ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας η θνητότητα τις πρώτες 30 ημέρες κυμαίνεται μεταξύ 35 και 50% ενώ το 30% των θανάτων συμβαίνει τις 2 πρώτες ημέρες. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας ή ανάνηψη γίνεται πιο γρήγορα σε όσους επιζούν της οξείας φάσεως σε σχέση με αυτούς που έχουν υποστεί ένα θρομβωτικό ισχαιμικό επεισόδιο. Ο λόγος είναι ότι όταν ένα αγγείο αποφράσσεται από θρόμβο μέρος του εγκεφάλου νεκρώνεται και δεν αναγεννάται. όταν όμως ένα αγγείο ρήγνυται όπως στην ενδοεγκεφαλική αιμορραγία το αιμάτωμα που δημιουργείται συμπιέζει τον εγκέφαλο και καταστέλλει μέρος της λειτουργίας του εγκεφάλου. Αν τώρα το άτομο αυτό επιζήσει του οξέος σταδίου, βαθμιαία η πίεση μειώνεται, ο εγκέφαλος αποσυμπιέζεται και πολύ πιθανόν να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση. Μικρό ποσοστό των ασθενών παρουσιάζει πλήρη αποκατάσταση μετά το συμβάν. Στόχος της θεραπείας είναι ο περιορισμός της αιμορραγίας. Ο ασθενής παρακολουθείται σε Μονάδα εντατικής θεραπείας..
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ΑΕΕ
Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες οι οποίοι ευνοούν την διεργασία για την εμφάνιση ΑΕΕ είτε προδιαθέτοντας στην αθηρωμάτωση των αγγείων (πάχυνση και καταστροφή του τοιχώματος ) με τελικό αποτέλεσμα την στένωση και την απόφραξη των αρτηριών του εγκεφάλου και των μεγάλων αγγείων του τραχήλου (καρωτίδων και σπονδυλικών) είτε προδιαθέτοντας στην δημιουργία θρόμβων οι οποίοι τελικά δρουν σαν έμβολα προκαλώντας ΑΕΕ. Αυτοί οι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι:
- Υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση)
- Υπερχοληστεριναιμία (αυξημένη χοληστερίνη αίματος)
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Κάπνισμα
- Παχυσαρκία και κατάχρηση οινοπνεύματος
- Καρδιοπάθεια (αρρυθμίες, βαλβιδοπάθειες, έμφραγμα κλπ)
- Βεβαρυμμένο κληρονομικό ιστορικό (ΑΕΕ ή έμφραγμα μέσα στην οικογένεια)
- Λήψη αντισυλληπτικών από γυναίκες άνω των 30 ετών και ιδίως αν καπνίζουν
Είναι ευνόητο βέβαια ότι όσο περισσότερους προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου εμφανίζει ένα άτομο τόσο περισσότερο αυξάνεται ο κίνδυνος για την εμφάνιση ΑΕΕ ή Εμφράγματος και μάλιστα η αύξηση δεν είναι αριθμητική αλλά λογαριθμική (δηλ ο κίνδυνος σε αυτόν που έχει δύο ή τρεις παράγοντες κίνδυνου δεν είναι διπλάσιος ή τριπλάσιος αλλά υπερπολλαπλάσιος)
Βέβαια εκτός από του παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω υπάρχουν και παράγοντες που δεν μπορούν να ελεγχθούν όπως η κληρονομικότητα (το αναφέραμε ήδη), η ηλικία, το φύλο και η φυλή. Πράγματι έχει διαπιστωθεί ότι οι ηλικιωμένοι, οι άνδρες και οι μαύροι είναι περισσότερο επιρρεπείς σε ΑΕΕ. Αλλά αν αυτούς του παράγοντες δεν μπορούμε να τους ελέγξουμε σίγουρα μπορούμε να σταματήσουμε το κάπνισμα, να μετριάσουμε το ποτό και να χάσουμε βάρος με τη σωστή διατροφή (φρούτα , λαχανικά και φυτικές ίνες και με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και κεκορεσμένα λιπαρά) και την άσκηση. Ακόμη με την βοήθεια του γιατρού μας μπορούμε να ρυθμίσουμε το Σάκχαρο, την Χοληστερίνη, το Ουρικό οξύ και την Αρτηριακή πίεση παίρνοντας τα φάρμακα που αυτός και μόνο αυτός θα μας συστήσει. Είναι σημαντικό ακόμη να αποφεύγουμε κατά το δυνατόν αγχογόνες καταστάσεις και οι γυναίκες που για οποιοδήποτε λόγο παίρνουν αντισυλληπτικά να σταματούν το κάπνισμα.
Τι πρέπει να κάνουμε στην εμφάνιση ύποπτου συμπτώματος για ΑΕΕ
Το πρώτο που θα πρέπει να κάνετε σε μια τέτοια περίπτωση είναι να ζητήσετε αμέσως ιατρική βοήθεια. Καλέστε αμέσως τον γιατρό ή μεταφέρετε τον ασθενή στο Νοσοκομείο. Η ταχεία και σωστή αντιμετώπιση ενός παροδικού ισχαιμικού επεισοδίου μπορεί να παρεμποδίσει την εμφάνιση ενός μεγάλου ΑΕΕ και η θεραπεία που ο ασθενής λαμβάνει κατά την διάρκεια των ολίγων πρώτων ωρών μετά το επεισόδιο είναι ότι καλλίτερο για να προληφθεί ή περιορισθεί η βλάβη. Το σύνθημα «ο χρόνος είναι εγκέφαλος» σημαίνει ότι κάθε περίπτωση ΑΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μία ιατρικά επείγουσα κατάσταση. Η αποφυγή οποιασδήποτε καθυστέρησης θα πρέπει να αποτελεί τον βασικό στόχο κατά την προνοσοκομειακή φάση αντιμετώπισης ενός οξέος ΑΕΕ. Σημαντικό ρόλο για την επίτευξη του στόχου αυτού παίζουν η έγκαιρη αναγνώριση και αξιολόγηση των συμπτωμάτων ενός ΑΕΕ από τον ίδιο τον ασθενή και τους συγγενείς του, η πρώτη επαφή με τον ιατρό και το μέσο μεταφοράς στο Νοσοκομείο. Πολλές φορές χάνεται σημαντικός χρόνος εκτός Νοσοκομείου λόγω αδυναμίας αναγνώρισης των συμπτωμάτων του ΑΕΕ και μη άμεσης επικοινωνίας με το ΕΚΑΒ. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την εγκατάσταση των συμπτωμάτων ενός ΑΕΕ μέχρι την πρώτη κλήση για ιατρική βοήθεια αποτελεί το πιο σημαντικό κομμάτι της παρατηρούμενης προνοσοκο- μειακής καθυστέρησης. Η χρονική καθυστέρηση παραπομπής του ασθενούς στο Νοσοκομείο έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση ή την αδυναμία εφαρμογής των κατάλληλων θεραπευτικών παρεμβάσεων (πχ θρομβόλυση) Θα πρέπει λοιπόν ο ασθενής και το οικείο περιβάλλον να είναι ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι για την αναγκαιότητα της άμεσης αναγνώρισης υπόπτων σημείων για ΑΕΕ (αυτός άλλωστε είναι και ένας από τους κύριους στόχους του παρόντος άρθρου) και της άμεσης μεταφοράς του ασθενούς στο Νοσοκομείο. Αυτή λοιπόν η προνοσοκομειακή εκτίμηση εκ μέρους των συγγενών για την διάγνωση ενός πιθανού ΑΕΕ βασίζεται στην καλή γνώση των τριών δοκιμασιών της κλίμακας Cincinati που περιλαμβάνει:
- Έλεγχο πτώσης γωνίας στόματος . Παραγγέλλουμε στον ασθενή να χαμογελάσει ή να μας δείξει τα δόντια του. Φυσιολογικά και οι δύο πλευρές του προσώπου κινούνται ομοιόμορφα. Εάν η μία πλευρά υπολείπεται της άλλης, παρατηρείται πτώση της γωνίας του στόματος και αυτό είναι παθολογικό.
- Έλεγχο μυϊκής ισχύος. Παραγγέλλουμε στον ασθενή να κλείσει τα μάτια και να κρατήσει τα χέρια στην πρόταση για 10 sec. Φυσιολογικά και τα δύο χέρια κινούνται το ίδιο και σταθεροποιούνται στο ίδιο ύψος . Εάν το ένα χέρι πέφτει σε σχέση με το άλλο αυτό είναι παθολογικό.
- Έλεγχο διαταραχών λόγου . Παραγγέλλουμε στον ασθενή να πει μια πρόταση π.χ. «το παλιό κρασί δεν μπαίνει σε καινούργιο ασκί» Φυσιολογικά ο ασθενής χρησιμοποιεί τις σωστές λέξεις χωρίς δυσαρθρία (ψεύδισμα). Εάν ο ασθενής χρησιμοποιεί λάθος λέξεις , ή ψευδίζει ή έχει αφασία (δεν μπορεί να μιλήσει) αυτό είναι παθολογικό.
Εάν οποιοδήποτε από τα παραπάνω σημεία είναι παθολογικό τότε η πιθανότητα για ΑΕΕ είναι περίπου70- 75% και οι συγγενείς θα πρέπει να καλέσουν άμεσα γιατρό ή να μεταφέρουν τον ασθενή στο Νοσοκομείο.
Πως θεραπεύεται ένα ΑΕΕ
Ο εγκεφαλικός ιστός αντέχει μόλις λίγα λεπτά χωρίς καλή αιμάτωση γι αυτό το λόγο η έναρξη της θεραπείας πρέπει να είναι άμεση. Η αντιμετώπιση στο Νοσοκομείο περιλαμβάνει την φροντίδα της αναπνευστικής και της καρδιακής λειτουργίας, την ρύθμιση του μεταβολισμού και του ισοζυγίου των υγρών, τον έλεγχο της αρτηριακής πιέσεως , την πρόληψη και αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων που προκύπτουν όπως επιληπτικές κρίσεις, εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, δυσφαγία, πνευμονία εξ εισροφήσεως, άλλες λοιμώξεις, κατακλίσεις και περιστασιακά αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση.
Σε μερικές περιπτώσεις ΑΕΕ υπάρχει ένδειξη για θρομβολυτική θεραπεία , γίνεται δηλ. προσπάθεια – με την χρήση ειδικών θρομβολυ- τικών φαρμάκων που χορηγούνται ενδοφλέβια – να διαλυθεί ο θρόμβος . Μια τέτοια όμως προσπάθεια για να στεφθεί από επιτυχία απαιτείται να γίνει μέσα σε τρείς ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων και σε ειδικά κέντρα αντιμετώπισης των ΑΕΕ (Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας ΑΕΕ – StrokeUnit) που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να βρει εφαρμογή σε άτομα που διαμένουν στην επαρχία.
Στην ειδική θεραπευτική παρέμβαση για το οξύ ΑΕΕ εξέχουσα θέση κατέχει και η θεραπεία με τα διάφορα αντιαιμοπεταλιακά (π.χ. Ασπιρίνη, Κλοπιδογρέλη κλπ)
Μετά την οξεία φάση η αντιμετώπιση των ασθενών με ΑΕΕ περιλαμβάνει α) την βελτίωση της αναπηρίας και β) την πρόληψη ενός νέου εγκεφαλικού και την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου των καρδιαγγειακών παθήσεων. Το δεύτερο επιτυγχάνεται με την αλλαγή του τρόπου ζωής γενικά (διακοπή καπνίσματος, μείωση οινοπνεύματος, απώλεια βάρους με τακτή σωματική άσκηση και σωστή διατροφή, ρύθμιση αρτηριακής πιέσεως, σακχάρου και χοληστερίνης) με τη σωστή φαρμακευτική αγωγή ή και με χειρουργικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση των εμβολογόνων εστιών όπως σε νόσο των καρωτίδων, βαλβιδοπάθεια, ανοικτό ωοειδές τρήμα κλπ. Πρέπει όμως να τονισθεί ότι τα χορηγούμενα φάρμακα η οι εγχειρήσεις μετά από ένα ΑΕΕ δεν βελτιώνουν την αναπηρία των ασθενών. Η βελτίωση των ασθενών με ΑΕΕ προέρχεται μέσα από αυτό που ονομάζουμε αποκατάσταση.
Τι είναι η αποκατάσταση
Είναι τα σύνολο των απαραιτήτων ενεργειών μετά από ένα ΑΕΕ με σκοπό την μείωση της αναπηρίας των ασθενών.. Η αποκατάσταση είναι χρονοβόρος διαδικασία που απαιτεί την συνεργασία πολλών ειδικοτήτων με συντονισμό προκειμένου να μειωθούν τα λειτουργικά ελλείμματα του ασθενούς. Στο κέντρο αποκατάστασης, της ιατρικής ομάδας προΐσταται ο Φυσίατρος και σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και την παρέμβαση διαφόρων επαγγελματιών υγείας όπως φυσιοθεραπευτές , εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, ψυχολόγοι και νοσηλευτές, είναι επιστημονικά ορθό να καταστρώνουν από κοινού το εκάστοτε καταλληλότερο και εφικτό πλάνο των ενεργειών που θα βοηθήσουν τον ασθενή να επανενταχτεί στην κοινωνία. Στη χώρα μας δυστυχώς σε ποσοστό άνω του 80% την ευθύνη της αποκατάστασης αναλαμβάνει η οικογένεια στο σπίτι του ασθενούς με την συνδρομή κάποιου φυσιοθεραπευτή ή και λογοθεραπευτή χωρίς την καθοδήγηση εξειδικευμένου ιατρού. Το σωστό συνεπώς είναι να υπάρχει ομάδα παροχής υπηρεσιών αποκατάστασης που θα βοηθά τον ασθενή να επανέλθει εί δυνατόν στην προτέρα του κατάσταση.
Το αποτέλεσμα βέβαια της αποκατάστασης εξαρτάται από την βαρύτητα και την εντόπιση της βλάβης, την ηλικία του ασθενούς, τα κίνητρά του, την ικανότητα να επικοινωνεί, την ύπαρξη η μη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, την κοινωνικοοικονομική του κατάσταση, την συνύπαρξη συνοδών νοσημάτων όπως Στεφανιαία νόσος, Σακχαρώδης διαβήτης κλπ. Επίσης η αποτελεσματικότητα του προγράμματος θα εξαρτηθεί από την χρονική στιγμή που θα εφαρμοσθεί, την τεχνική που θα χρησιμοποιηθεί, τον τόπο που θα γίνει (Νοσοκομείο, Κέντρο αποκατάστασης ή Σπίτι) και την αντιμετώπιση από ομάδα η μεμονωμένο θεραπευτή.
Οι διεθνείς πρακτικές σήμερα στοχεύουν στην μείωση της ενδονοσοκομειακής παραμονής μετά το ΑΕΕ και την ανάπτυξη προγραμμάτων για την κοινότητα η το σπίτι του ασθενούς με την απαραίτητη εποπτεία με σκοπό την κατά το δυνατόν ανεξαρτητοποίηση και επανένταξη του ασθενούς μετά το ΑΕΕ.
