Ακράτεια ούρων: Αίτια & Θεραπεία
Συγγραφέας Κωνσταντίνος Μυρίλλας Γράφτηκε στις ,
Η ακράτεια ούρων αποτελεί, δυστυχώς, ένα πολύ συνηθισμένο κλινικό πρόβλημα που αφορά γυναίκες, τόσο αναπαραγωγικής ηλικίας όσο και εμμηνοπαυσιακές και φτάνει σε ποσοστό 15-20% του γυναικείου πληθυσμού.
Διαχωρίζεται πρακτικά σε τρεις παθολογικές οντότητες :
α) Ακράτεια προσπάθειας GSI (Genuine Stress Incontinence) ή γνήσια ακράτεια στην προσπάθεια
β) Επιτακτική ακράτεια ούρων (Urgency)
γ) Μικτή ακράτεια ούρων (Mixed Incontinence)
Ας τα εξετάσουμε αναλυτικότερα παρακάτω:
α) Ακράτεια προσπάθεια GSI (Genuine Stress Incontinence) ή γνήσια ακράτεια στην προσπάθεια
Στην ακράτεια ούρων προσπάθειας εμφανίζεται απώλεια ούρων μικρής ή μεγαλύτερης ποσότητας όταν για κάποιο λόγο αυξηθεί η πίεση στο θώρακα ή στην κοιλιά κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, όπως ο βήχας, το φτάρνισμα, η άρση βάρους, ή ακόμα στο έντονο γέλιο, το χορό ή τη σεξουαλική δραστηριότητα. Ανάλογα με την ποσότητα των ούρων που βρίσκονται μέσα στην ουροδόχο κύστη όταν πραγματοποιείται απώλεια, χωρίζεται σε πρώτου, δεύτερου και τρίτου βαθμού, δηλαδή πιο σοβαρή που γίνεται ακόμα και όταν η κύστη είναι σχεδόν άδεια μετά την ούρηση.
Η αιτία που υποκρύπτεται στην παθολογία αυτής της ακράτειας είναι συνήθως η χαλάρωση ή η πτώση της μέσης μοίρας της ουρήθρας που πραγματοποιείται μετά από τραυματικά γεγονότα στον γυναικείο κόλπο όπως ο φυσιολογικός τοκετός, ιδιαίτερα ο επιπλεγμένος (με βεντούζα ή κουτάλες), και πιο πολύ, μεγάλων εμβρύων. Η επισιοτομή (κόψιμο, κατά την εξώθηση, του κόλπου) δεν φαίνεται να επιβαρύνει το τελικό ποσοστό ακράτειας.
Ακόμα, και η ίδια η εγκυμοσύνη βέβαια, σε ελάχιστες επιβαρυμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα μακροσωμικών εμβρύων (πάνω από 3,5Kg) φαίνεται να επιβαρύνει την ακράτεια που εμφανίζεται μερικά χρόνια μετά την κύηση, ακόμα κι αν ο τοκετός γίνει με καισαρική τομή. Δεν θα κάνουν βέβαια ακράτεια όλες οι γυναίκες μετά τη γέννα δια της κολπικής οδού, παρά μόνο ένα μικρό ποσοστό 10-15% ανάλογα με την ποιότητα των ιστών που φέρουν γονιδιακά αλλά και από την ύπαρξη άλλων επιβαρυντικών παραγόντων όπως: το κάπνισμα (όταν αυτό προκαλεί χρόνια βρογχίτιδα και βήχα), η χειρωνακτική εργασία (αγροτική ή βιομηχανική) αλλά και η μεγάλη αύξηση του σωματικού βάρους της ασθενούς. Πρέπει ακόμα να διευκρινήσουμε ότι η ακράτεια προσπάθειας επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου και την ηλικία της ασθενούς με αποτέλεσμα να χειροτερεύει την ποιότητα ζωής της καθώς αρχίζει να υιοθετεί πρότυπα αποφυγής απώλειας ούρων.
Έτσι δεν ενυδατώνεται αρκετά, ιδιαίτερα όταν κάνει εξόδους ή κοινωνικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα να παθαίνει ουρολοιμώξεις ή χρόνιες φλεγμονές. Ακόμα, αποφεύγει κινήσεις κι ενέργειες που μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια με αποτέλεσμα να απομονώνεται κοινωνικά και να μειώνεται ανεπανόρθωτα ο βαθμός αυτοεκτίμησης της και πολλές φορές η οικογενειακή της ισορροπία. Η αντιμετώπιση της ακράτειας προσπάθειας μέχρι πρόσφατα ήταν κατά κανόνα χειρουργική με πιο κατοχυρωμένη επέμβαση την τοποθέτηση ταινίας ελευθέρας τάσεως (TVT ή TOT), μιας επέμβασης σχετικά απλής με ελάχιστη νοσηλεία που γίνεται με γενική ή επισκληρίδειο αναισθησία και έχει πολύ ικανοποιητικά και διαχρονικά αποτελέσματα με ελάχιστες εν γένει επιπλοκές.
Στην Ελλάδα βέβαια της οικονομικής κρίσης και γνωρίζοντας ότι όλοι μας έχουμε λίγο ή πολύ την επίκτητη φοβία του χειρουργείου, καταλήγουμε να θεραπεύουμε κάτω από το 30% των περιστατικών ακράτειας, ενώ άλλο ένα σεβαστό ποσοστό αποθαρρύνεται από, μικρή ευτυχώς, κατηγορία γιατρών. Πρόσφατα, εγκαινιάστηκε και στην Ελλάδα μια μοντέρνα και ιδιαίτερα αποτελεσματική, ατραυματική θεραπεία που γίνεται με την εφαρμογή erbium laser στον κόλπο. Η θεραπεία αυτή γίνεται σε επίπεδο ιατρείου, ανώδυνα χωρίς αναισθητικά σε 2-3 συνεδρίες ανάλογα με το βαθμό και το επίπεδο της ακράτειας ούρων που εμφανίζει η γυναίκα.
Πρέπει να διευκρινήσουμε στο σημείο αυτό ότι αυτού του τύπου η ακράτεια ούρων (ακράτεια προσπάθειας) δεν έχει φαρμακευτική θεραπεία καθώς οφείλεται σε μηχανικά αίτια. Παλαιότερα επίσης χρησιμοποιούνταν κάποιες ειδικές ασκήσεις, σαν θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων και της χαλάρωσης του κόλπου, με τη χρήση ειδικών κώνων μεταβαλλόμενου μεγέθους (Kegel exercises), τα οποία σταδιακά εγκαταλείφθηκαν καθώς προσέφεραν ελάχιστες ωφέλειες και ιδιαίτερα αμέσως μετά τη γέννα.
Χαρακτηριστικά, μια μόνο θεραπεία με laser, 1-2 μήνες μετά τον τοκετό μπορεί να φέρει άμεσα το αποτέλεσμα πολλών μηνών ασκήσεων και μάλιστα με πολύ μακρύτερη διάρκεια και αποτελεσματικότητα.
β) Επιτακτική ακράτεια ούρων (urgency)
Αποτελεί μια νευρολογικού τύπου ακράτεια που η αιτία της έγκειται στο νευρικό ιστό της ουροδόχου κύστης και στα νευρικά πλέγματα που τον απαρτίζουν. Κατά το είδος αυτό τα συμπτώματα είναι περισσότερο αυτά της νευρογενούς κύστης, δηλαδή αδυναμία της ασθενούς να ελέγξει και να συγκρατήσει την έναρξη της ούρησης, ιδιαίτερα σε συνθήκες stress (άγχους και πίεσης). Πρόκειται για τις γυναίκες αυτές που δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα ουρά τους όταν τους έρθει επιθυμία (έπειξη) για ούρηση και πρακτικά «τα κάνουν πάνω τους » πριν προλάβουν να φτάσουν στην τουαλέτα .
Η αιτία της ακράτειας αυτής και τα συμπτώματα της επιδεινώνονται με την ηλικία ,ειδικά στην εμμηνόπαυση, καθώς τα νευρικά πλέγματα υφίστανται φθορά και επικρατεί μια σταδιακή εκφύλιση του νευρικού ιστού της ουροδόχου, στις γυναίκες αυτές που έχουν γονιδιακά ελαττωμένη νευρική αντοχή ενώ ταυτόχρονα διακατέχονται από αυξημένα επίπεδα άγχους λόγω χαρακτήρα.
Η βασική θεραπεία της επιτακτικής ακράτειας είναι φαρμακευτική ενώ δεν υπάρχει αντίστοιχη χειρουργική θεραπεία ή θεραπεία με laser για την αντιμετώπιση της. Συγκεκριμένα, απαιτείται η λήψη φαρμάκων που μπλοκάρουν τους β´ αδρενεργικούς υποδοχείς και ευτυχώς για την ποιότητα ζωής της πάσχουσας ο σύγχρονος ουρολόγος διαθέτει όλο και πιο αποτελεσματικά, νέου τύπου φάρμακα που δρουν εκλεκτικά, μόνον στους υποδοχείς της κύστης, μειώνοντας έτσι τις παλαιότερες ανεπιθύμητες ενέργειες (όπως ξηροστομία). Η εκτέλεση επίσης ασκήσεων που «γυμνάζουν» την ουροδόχο ,δηλαδή την κάνουν να εξασκεί τα νευρικά της πλέγματα, κερδίζοντας έτσι σταθερότητα και μακρύτερα διάστημα εγκράτειας για την ασθενή, αποτελούν ένα ακόμα όπλο κατά της επιτακτικής, νευρογενούς ούρησης.
γ) Μικτή ακράτεια ούρων (mixed incontinence)
Εκτός από τα περιστατικά αποκλειστικής ακράτειας προσπάθειας η επιτακτικής ακράτειας, υπάρχουν ασθενείς που άλλοτε συνδυάζουν σε άλλο ποσοστό τους δύο αυτούς τύπους ακράτειας. Είναι συνεπώς πρωταρχικής και επιτακτικής σημασίας να διαφοροποιείται ο κάθε τύπος στις ασθενείς και αυτό πρέπει να γίνεται όχι μόνο με τη λήψη ιστορικού αλλά και με την πραγματοποίηση ενός ειδικού τεστ : του «ουροδυναμικού ελέγχου» που περιλαμβάνει τον έλεγχο όλων των τύπων αλλά και του βαθμού της ακράτειας (ουροφλοομετρία και κυστεομανομετρία). Είναι βεβαια φανερό ότι στις μικτές περιπτώσεις ακράτειας ,τόσο οι αιτίες όσο και η αντιμετώπιση και θεραπεία εξαρτώνται από το βαθμό του κάθε συστατικού τους.
Τέλος, θα ήθελα να ολοκληρώσω την ανάλυση προβάλλοντας ένα σλόγκαν από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) που λέει: «είναι ακράτεια, δεν είναι ντροπή»!
