Τα γαλακτοκομικά, και ιδιαίτερα το γάλα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής του ανθρώπου εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αρχαιολογικά ευρήματα σε συνδυασμό με ανθρωπολογικά δεδομένα δείχνουν εντατική εκτροφή γαλακτοπαραγωγών ζώων στην Ιρλανδία πριν από 6.000 χρόνια,

ίχνη από λιπαρά γάλακτος σε αγγεία που βρέθηκαν στη Φινλανδία και χρονολογούνται πριν από 4.500 χρόνια, αλλά και ίχνη πρωτεΐνης γάλακτος από διάφορα γαλακτοπαραγωγά ζώα σε απολιθωμένα δόντια ανθρώπων που έζησαν την Εποχή του Χαλκού, δηλαδή περίπου το 3000 προ Χριστού.

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Μανιό, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, τα γαλακτοκομικά προϊόντα ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα και στην αρχαία Ελλάδα. Το βούτυρο ήταν επίσης γνωστό και πολύ διαδεδομένο στη διατροφή των κατοίκων της Θράκης, τους οποίους συχνά αποκαλούσαν «βουτυροφάγους». Η πυριατή ήταν ένα είδος παχύρρευστου γάλακτος που έχει πολλές ομοιότητες με το γιαούρτι. Επιπρόσθετα, βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων ήταν το τυρί, που παρασκευαζόταν είτε από κατσικίσιο είτε από πρόβειο γάλα.

Η πρώτη επιστημονική έρευνα για τη θρεπτική αξία των γαλακτοκομικών προϊόντων αποδίδεται στον Ilya Mechnikov, ο οποίος στις αρχές του προηγούμενου αιώνα παρατήρησε ότι οι αγρότες της Νότιας Βουλγαρίας και Θράκης που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες γιαουρτιού είχαν και μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης. Η παρατήρησή του αυτή καθώς και οι μελέτες που διεξήγαγε πάνω στα οφέλη υγείας του γιαουρτιού του χάρισαν το βραβείο Νομπέλ το 1908.

Οπως αναφέρει ο κ. Μανιός, σήμερα τόσο το γιαούρτι όσο και το σύνολο των γαλακτοκομικών προϊόντων θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της μεσογειακής διατροφής και αποτελούν βασικό κομμάτι όλων των διατροφικών οδηγών και πυραμίδων που προτείνονται από πολυάριθμούς οργανισμούς δημόσιας υγείας και διατροφής παγκοσμίως. «Αυτό οφείλεται στο ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι πλούσια σε πολλά απαραίτητα για τον άνθρωπο θρεπτικά συστατικά συμβάλλοντας στην ενίσχυση και διατήρηση της καλής υγείας» εξηγεί. Εκτός από το ασβέστιο, που είναι γνωστό σε όλους, είναι πλούσια και σε άλλα μεταλλικά στοιχεία όπως ο φώσφορος και το κάλιο, σε βιταμίνες όπως η Β2 (ριβοφλαβίνη) και η Β12 (κοβαλαμίνη) αλλά και σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας παρέχοντες όλα τα απαραίτητα αμινοξέα στον οργανισμό.

Σε άμεση συνάρτηση με τα προηγούμενα, πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από το Τμήμα Διατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2015 στην επιστημονική επιθεώρηση «Nutrients» έδειξε ότι η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων συμβάλλει στην κάλυψη περισσότερο από το 57% της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης του ασβεστίου, καθώς και πάνω από το 33% της συνολικής ημερήσιας διαιτητικής πρόσληψης των βιταμινών Β2 και Β12 σε παιδιά, ενηλίκους και ηλικιωμένους στην Ελλάδα.

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και η ημερήσια κατανάλωση των συνιστώμενων μερίδων, όπως ορίζουν οι νέοι «Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί» για την κάθε ηλικιακή ομάδα – σημειώνει ο καθηγητής -, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά ώστε να καλυφθούν, στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής, οι ανάγκες του οργανισμού σε όλα τα προαναφερθέντα ευεργετικά θρεπτικά συστατικά. Οι συστάσεις αυτές είναι 2-3 μερίδες την ημέρα για τη νηπιακή και παιδική ηλικία, 3-4 μερίδες την ημέρα για την προεφηβική και εφηβική ηλικία και 2-3 μερίδες την ημέρα για ενηλίκους και ηλικιωμένους. Μία μερίδα γαλακτοκομικών θεωρείται ένα ποτήρι γάλα, ένα κεσεδάκι γιαούρτι και ένα κομμάτι τυρί περίπου 30 γραμμαρίων. Μετά τη νηπιακή ηλικία προτείνεται να καταναλώνουμε χαμηλά σε λιπαρά γαλακτοκομικά, καθώς είναι εξίσου πλούσια σε θρεπτικά συστατικά με τα πλήρη αλλά περιέχουν λιγότερες θερμίδες.

Στα νήπια, στα παιδιά και στους εφήβους η κατανάλωση των συνιστώμενων μερίδων γαλακτοκομικών προϊόντων συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών του οργανισμού σε πρωτεΐνη και απαραίτητα αμινοξέα, ασβέστιο, φώσφορο και κάλιο που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και διατήρηση της υγείας των δοντιών και των οστών καθώς και του μυϊκού και του νευρικού τους συστήματος, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τις κινητικές λειτουργίες και νοητικές τους δεξιότητες. Επιπλέον, η κατανάλωση γαλακτοκομικών κατά την παιδική και εφηβική ηλικία καλύπτει ένα σημαντικό μέρος των αναγκών του οργανισμού τους στις βιταμίνες Β2 και Β12, οι οποίες κατέχουν κεντρικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας από τον μεταβολισμό της τροφής και στη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων του αίματος, στηρίζοντας έτσι τη σωματική και νοητική τους ανάπτυξη.

«Στους ενηλίκους και στους ηλικιωμένους η πρωτεΐνη, τα απαραίτητα αμινοξέα, το ασβέστιο και ο φώσφορος που προέρχονται από την κατανάλωση γαλακτοκομικών μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη νοσημάτων όπως η οστεοπόρωση αλλά και η σαρκοπενία, δηλαδή την απώλεια μυϊκού ιστού που μπορεί να οδηγήσει σε ατροφία και μειωμένη ικανότητα του ηλικιωμένου να αυτοεξυπηρετηθεί» επισημαίνει ο κ. Μανιός. Επιπρόσθετα, μελέτες έχουν δείξει ότι η πρόσληψη καλίου από το γάλα και το γιαούρτι σχετίζεται με φυσιολογικά επίπεδα αρτηριακής πίεσης και κατά συνέπεια μειωμένο κίνδυνο υπέρτασης. Αντίστοιχα, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων από τους ενηλίκους και τους ηλικιωμένους καλύπτει σημαντικό μέρος των αναγκών τους στις βιταμίνες Β2 και Β12, που με τη σειρά τους συμβάλλουν στη διατήρηση της υγείας του δέρματος, παρέχουν ενέργεια στον οργανισμό και συντηρούν νοητικές λειτουργίες που φθίνουν με τη γήρανση, όπως η μνήμη και η συγκέντρωση.

Τέλος, λίγο γάλα ή γιαούρτι με δημητριακά ή γιαούρτι με φρούτα αποτελεί όχι μόνο ένα θρεπτικό, εύκολο και δροσιστικό σνακ αλλά παράλληλα είναι μια επιλογή χαμηλή σε θερμίδες που μπορεί να συμβάλει επίσης στη μείωση του αισθήματος της πείνας και συνεπώς να βοηθήσει αποτελεσματικά όσους θέλουν να προσέξουν το σωματικό τους βάρος, ιδιαίτερα εν όψει του καλοκαιριού.