Αλκοόλ και κάπνισμα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη – τύπου Ι και τύπου ΙΙ.
Συγγραφέας Μαρία Μπουγουλιά Γράφτηκε στις ,
Ιδιαιτερότητες και προβλήματα
Η αλκοόλη και το κάπνισμα χρησιμοποιούνται από του ανθρώπους για πολλά χρόνια.Η κατάχρηση της αλκοόλης και το κάπνισμα δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία των ανθρώπων. Στους ασθενείς που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι και τύπου ΙΙ, η χρήση αλκοόλης και το κάπνισμα προκαλούν ιδιαίτερα προβλήματα ως προς τη ρύθμιση του σακχάρου, την εξέλιξη της νόσου με τις επιπλοκές της, που αφορούν τα αγγεία (μικρο-μακροαγγειοπάθεια) και το νευρικό σύστημα.
Γι΄αυτό κρίνεται σκόπιμο στο παρόν ενημερωτικό άρθρο να περιγραφούν τα συμπτώματα από τη χρήση της αλκοόλης πχ. η υπογλυκαιμία, η επιδείνωση των επιπλοκών της νόσου καθώς και ο καθορισμός της επιτρεπόμενης ποσότητας των αλκοολούχων ποτών.
Ο κίνδυνος της υπογλυκαιμίας αυξάνει όταν ο ασθενής είναι νηστικός ή ασκείται.
Η λήψη του ποτού δυσχεραίνει τη μείωση του βάρους του σώματος σε παχύσαρκα άτομα διότι αυξάνει τις θερμίδες χωρίς να προσφέρει θρεπτικά συστατικά.Δεν πρέπει ναχρησιμοποιείται η αλκοόλη από διαβητικούς ασθενείς με υπέρταση, παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια και υπερτριγλυκεριδαιμία.
Η καλύτερη προστασία του ασθενή είναι η ενημέρωση και η πρόληψη
Το κάπνισμα στους διαβητικούς ασθενείς προκαλεί διαταραχές που αφορούν την έκκριση της ινσουλίνης, τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης από τους ιστούς και την επιδείνωση των μικρο και μακροαγγειακών επιπλοκών.
Στα επόμενα κεφάλαια περιγράφονται τα ευρήματα από τη χρήση τους και η αποφυγή του καπνίσματος.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1) ΑΛΚΟΟΛΗ
Η αλκοόλη από πολλά χρόνια χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους για ιδιαίτερες στιγμές της ζωής τους ή και σε καθημερινή χρήση για την «ευφραντικές ιδιότητές» του ή την «ευεξία» που προκαλεί.
Η χρησιμοποίηση της αλκοόλης από τους ανθρώπους για διατροφικούς λόγους πρέπει να περιορίζεται μόνο δια τις εορτές και πανηγύρεις. Το οινόπνευμα δεν προσφέρει καμιά θρεπτική ουσία που είναι απαραίτητη για την διατροφή των ανθρώπων. Οι «κενές» θερμίδες που προκύπτουν από τον μεταβολισμό της αλκοόλης είναι ισοδύναμες του λίπους.
Παρ’ όλα αυτά, από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA) καθορίστηκε η ποσότητα της προσλαμβανόμενης αλκοόλης, κατά ανώτατο όριο σε δύο ποτά την ημέρα για τον άνδρα και 1 για την γυναίκα, ανεξάρτητα αν είναι υγιείς ή πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη (1) .
Ο ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη που πρόκειται να καταναλώσει αλκοόλη πρέπει να γνωρίζει (2):
1.Αν είναι ρυθμισμένος ο διαβήτης του
2.Αν πάσχει από επιπλοκές που η χρήση της αλκοόλης μπορεί να τις επιδεινώσει, π.χ. νευροπάθεια ή υψηλή αρτηριακή.
3.Πως η αλκοόλη μπορεί να επηρεάσει τον εαυτό του και τον διαβήτη του.
Σε θετική απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα μπορεί να κάνει ευκαιριακή χρήση αλκοόλης.
ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ
Η αλκοόλη μεταφέρεται πολύ γρήγορα στο αίμα. Δεν μεταβολίζεται στο στομάχι. Σε 5΄ μπορεί να μετρηθεί στο αίμα. Σε 30΄-90΄ βρίσκονται οι υψηλότερες τιμές αλκοόλης στο αίμα.
Η αλκοόλη χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για να μεταβολισθεί στο ήπαρ (3) . Π.χ. σε άτομο ΒΣ 70 kgr για 1 μπύρα ή ένα μεικτό ποτό, χρειάζονται δύο ώρες. Αν καταναλωθεί η αλκοόλη γρηγορότερα από τον χρόνο που χρειάζεται για να μεταβολισθεί, τότε με την κυκλοφορία μεταφέρεται σ’ άλλα μέρη του σώματος. Τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στη δράση της αλκοόλης.
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΥΠΟ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη που υποβάλλονται σε θεραπεία με ινσουλίνη και υπογλυκαιμικά δισκία όταν πίνουν αλκοόλη κινδυνεύουν από υπογλυκαιμία (4).
* Η υπογλυκαιμία που προκαλείται από τη λήψη της αλκοόλης αποδίδεται σε ηπατική δυσλειτουργία
* Σε φυσιολογικά άτομα, όταν ελαττωθεί το σάκχαρο του αίματος, διασπάται το γλυκογόνο του ήπατος –το οποίο είναι αποθηκευμένοι υδατάνθρακες- σε γλυκόζη
* Η πρόσληψη της γλυκόζης αναστέλλει αυτή την διαδικασία. Η αλκοόλη είναι τοξική για τον οργανισμό. Το ήπαρ κατά προτεραιότητα με σκοπό να μεταβολίσει την αλκοόλη αναστέλλει την γλυκογονόλυση. Μικρές ποσότητες αλκοόλης π.χ 2 ποτά σ’ άδειο στομάχι, μπορεί να οδηγήσουν σε υπογλυκαιμία. Γι΄ αυτό ποτέ δεν πρέπει να πίνει ο διαβητικός ασθενής με άδειο στομάχι παρά μόνο με το κύριο γεύμα ή μετά μικρό γεύμα.
* Εκτός της αναστολής της γλυκογονόλυσης από την κατανάλωση της αλκοόλης επηρεάζεται επίσης η έκκριση και η δράση των άλλων αντιρροπιστικών ορμονών όπως της κορτιζόνης και της αυξητικής ορμόνης που ελλατώνονται και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει κίνδυνος παρατεταμένης υπογλυκαιμίας (5) .
* Αυξημένος είναι ο κίνδυνος της υπογλυκαιμίας όταν συνδυασθεί η λήψη της αλκοόλης με την άσκηση του ασθενή λόγω χρησιμοποίησης της γλυκόζης από τους μυς. Π.χ. μετά ένα αγώνα τέννις η καταναλώση 1-2 ποτών χωρίς την απαραίτητη λήψη μικρού γεύματος, προλαλεί εύκολα υπογλυκαιμία. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά την άσκηση οι τιμές του σακχάρου αίματος είναι χαμηλές.
* Μετά την άσκηση η γλυκόζη μεταφέρεται στους μυς για πολλές ώρες, για να αποκατα σταθεί η ενέργεια που χρησιμοποιήθηκε.
* Η θεραπεία με υπογλυκαιμικά δισκία και ινσουλίνη, εξασφαλίζει χαμηλές τιμές γλυκόζης του αίματος που ελαττώνονται ακόμη περισσότερο με την πρόσληψη της αλκοόλης, χωρίς λήψη τροφής λόγω αναστολής της γλυκογονόλυσης του ήπατος.
* Μικρότερος είναι ο κίνδυνος της υπογλυκαιμίας σ’ ασθενείς με ΣΔ τύπου ΙΙ που βρίσκονται σε θεραπεία με δίαιτα και υποβάλλονται σε άσκηση
Η λήψη του ποτού δυσχεραίνει την απώλεια του βάρους του σώματος, σε παχύσαρκα άτομα, διότι προσθέτει θερμίδες χωρίς να προσφέρει θρεπτικά συστατικά (6) . Αν ο ασθενής είναι σε πρόγραμμα διαίτης χαμηλών θερμίδων, τότε πρέπει να το σκεφθεί αρκετά πριν να χρησιμοποιήσει την αλκοόλη. Από θερμιδικής απόψεως, η αλκοόλη υπολογίζεται, σαν ισοδύναμο λίπους. 1 ποτό ισούται με 2 ισοδύναμα λίπους.
Η επιλογή των ποτών για τους διαβητικούς ασθενείς πρέπει να γίνεται με βάση την χαμηλή ποσότητα αλκοόλης και υδατανθράκων.
– Προτιμούνται τα μεικτά ποτά όπου χρησιμοποιούνται υγρά χωρίς ζάχαρη όπως τόνικ και σόδα.
– Η ελαφριά μπύρα και το ξηρό κρασί
– Αναφέρονται αντιπροσωπευτικά είδη ποτών όπου αναγράφεται η ποσότητα, η θερμιδική αξία, τα ισοδύναμα τους.
| Είδη ποτών | ||
| Κανονική μπύρα | 151 θερμ. | |
| Ελαφριά μπύρα | ||
| Κρασί | 120ml | |
| Απεσταγμένα | 107 θερμίδες |
Προσοχή κατά την χρησιμοποίηση του ποτού δεν πρέπει να χορηγούνται στον ασθενή φάρμακα όπως αντιισταμινικά, για κρυολόγημα, σιρόπι για βήχα, διότι επαυξάνουν τα αποτελέσματα της αλκοόλης ή δυσχεραίνουν τον έλεγχο του διαβήτη.
Η λήψη της αλκοόλης πρέπει να αποφεύγεται σ’ ασθενείς με νευροπάθεια (7) . Η αλκοόλη είναι τοξική και οι μικρές ποσότητες έστω και 2 ποτά την εβδομάδα επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
Επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η αλκοόλη από ασθενείς με παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια (8) , υπέρταση (6) και υπερτριγλυ-κεριδαιμία (6). Για τα αυξημένα τριγλυκερίδια η ηπατική λειτουργία – με την λήψη της αλκοόλης, έστω και 2 ποτήρια κρασί την εβδομάδα, όχι μόνο επιβραδύνει την ελάττωση του από το αίμα αλλά ταυτόχρονα αυξάνει την παραγωγή τους.
Η καλύτερη προστασία του ασθενή είναι η πρόληψη. Γι’ αυτό το λόγο χρειάζονται συχνές μετρήσεις του σακχάρου ιδιαίτερα όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε άσκηση.
Σε υπογλυκαιμία η μοναδική θεραπεία είναι η χορήγηση γλυκόζης από το στόμα υπό μορφή δισκίων σε ποσότητα 15 γραμμαρίων ή φρούτα μεσαίου μεγέθους ή φέτα ψωμί ή χυμό φρούτων ή 5 αλμυρά κράκερς. Σε βαριές καταστάσεις συστήνεται μεταφορά στο νοσοκομείο και η χορήγηση γλυκόζης ενδοφλέβιας
Η χορήγηση γλυκαγόνης δεν ωφελεί διότι η αλκοόλη αναστέλλει την γλυκογονόλυση (3). Χρήσιμη είναι η ταυτότητα στο χέρι ή στο λαιμό που αναφέρει την πάθηση του ασθενή. Ο ασθενής πρέπει να αποφύγει την οδήγηση διότι με την υπογλυκαιμία χάνει εύκολα τον συντονισμό, την αντίληψη των γεγονότων και έχει επηρεασμένα τα αντανακλαστικά του.
Ένα μικρό γεύμα υδατανθρακούχο πρέπει να λαμβάνεται έστω κι αν το σάκχαρο είναι υψηλό πριν το ύπνο. Επίσης πρέπει να φροντίζει να ξυπνήσει στο μέσο της νύχτας για έλεγχο του σακχάρου του και να το αντιμετωπίσει αν είναι χαμηλό με υψηλό υδανθρακούχο γεύμα.
2) ΚΑΠΝΙΣΜΑ – Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ Ι και ΙΙ
Το κάπνισμα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αναφέρονται 434.000 θάνατοι κάθε χρόνο που αποδίδονται στο κάπνισμα, αντιστοιχεί δε 1 στους 5 θανάτους του γενικού πληθυσμού. Το ενδιαφέρον για την σχέση του καπνίσματος με την αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία διότι είναι η πιο σημαντική αναστρέψιμη αιτία θανάτου (9) .
Αξίζει να τονισθεί ότι η νικοτίνη είναι εθιστική ουσία.
Το ποσοστό του καπνιστών στις ΗΠΑ μετά την λήψη μέτρων που αφορούν την δημόσια υγεία, περιορίσθηκε σημαντικά (10) .Παρ’ όλα αυτά ποσοστό 26-28% των Αμερικανών εξακολουθούν να καπνίζουν (11). Η χώρα μας δυστυχώς έχει την πρωτιά στο κάπνισμα. Σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που αφορά τα δύο φύλα και σχεδόν όλες τις ηλικίες καπνίζει και την κατατάσσουν στη δεύτερη θέση μετά την Κούβα.
Η ζοφερή αυτή εικόνα της σχέσης του καπνίσματος με την υγεία των συνανθρώπων μας γίνεται εντονότερη για τους ασθενείς που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη.Ως γνωστόν ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική ασθένεια που προκαλεί σοβαρές επιπλοκές των αγγείων και των νεύρων.
Από εργασίες αποδεικνύονται τα αποτελέσματα της οξείας επίδρασης του καπνίσματος στην ανοχή της γλυκόζης και στους καρδιαγγειακούς παράγοντες (12). Συγκεκριμένα το κάπνισμα ελαττώνει την κατανάλωση της γλυκόζης, μειώνει τον δείκτη ευαισθησίας της ινσουλίνης ενώ αυξάνει την έκκριση της ινσουλίνης και του c-πεπτιδίου. Επίσης αυξάνει τις τιμές της χοληστερόλης, της LDL, των τριγλυκεριδίων, την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα.
Το κάπνισμα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 όπως αποδείχθηκε από την EURODIAB προκαλεί μικροαγγειακές επιπλοκές (13) . Η μελέτη αφορούσε 3.250, άνδρες, γυναίκες, ηλικίας 15-60 χρονών, σε 31 Διαβητολογικά κέντρα σε 16 χώρες. Οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε προσδιορισμό HbA1c, ούρων 24h για λεύκωμα, εξέταση του αμφιβληστροειδή με φλουροαγγειογραφία και καταγραφή των υπογλυκαιμικών και κετοοξεωτικών επεισοδίων. Από τα αποτελέσματα προέκυψαν υψηλά ποσοστά καπνιστών, άνδρες 35% και γυναίκες 29% αντίστοιχα. Ο γλυκαιμικός έλεγχος βρέθηκε πτωχός με πολλά υπογλυκαιμικά και κετοοξικά επεισόδια. Τα τελευταία οφείλονταν στην παρά λειψη των δόσεων της ινσουλίνης. Επίσης διαπιστώθηκαν υψηλά ποσοστά αμφιβληστροειδο πάθειας και μικρολευκωματινουρίας. Πάντως το ποσοστό των διαβητικών καπνιστών είναι υψηλό και πρέπει να μειωθεί δραστικά.
Το κάπνισμα προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στη μακροαγγειοπάθεια των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη (14,15). Η καρδιακή ανεπάρκεια, η περιφερική αγγειοπάθεια, η εγκεφαλοπάθεια, η υπέρταση εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα.
Σημαντική είναι η επίπτωση του καπνίσματος στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και ορισμένες μορφές καρκίνου: πνεύμονες, ανώτερο πεπτικό, πάγκρεας, νεφροί ουροδόχου κύστεως, παχέος εντέρου. Έτσι συνοπτικά το κάπνισμα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη προκαλεί αυξημένη νοσηρότητα και διπλάσια συχνότητα θανάτου σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Αποδίδεται δε αυτή στις μακροαγγειακές επιπλοκές. Συμβάλλει επίσης στην πρώιμη ανάπτυξη των μικροαγγειακών επιπλοκών. Προδιαθέτει επίσης στην αύξηση της συχνότητας του ΣΔ τύπου 2.
Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη και συνεπώς η αποφυγή του καπνίσματος. Δυσκολότερη είναι η προσπάθεια που χρειάζεται η διακοπή του καπνίσματος. Οι διαβητικοί ασθενείς είναι ομάδα υψηλού κινδύνου που χρειάζονται να υποβληθούν σε θεραπεία που περιλαμβάνει (15,16):
1.Τροποποίηση της συμπεριφοράς του σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο
2.Θεραπεία υποκατάστασης της νικοτίνης με φάρμακα διότι έτσι περιορίζονται σημαντικά τα συμπτώματα της στέρησης και αυξάνεται με μεγαλύτερη ευκολία η αποχή των καπνιστών.
Ως συνέπεια της διακοπής του καπνίσματος σ’ ορισμένους ασθενείς παρατηρείται η αύξηση του βάρους του σώματος για την οποία πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα με την δίαιτα και η κατάθλιψη.
Περίληψη:
Χρήση αλκοόλης – Οινόπνευματος σε ασθενείς με ΣΔ τύπου Ι και ΙΙ
Η αλκοόλη χρησιμοποιείται σε ιδιαίτερες στιγμές της ζωής των ανθρώπων, γιορτές- πανηγύρια, και από ορισμένους σε καθημερινή χρήση για την «ευεξία» που προκαλεί. Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία επιτρέπει κατ’ ανώτατο όριο 2 ποτά την ημέρα για τους άνδρες και 1 ποτό για τις γυναίκες. Ο διαβητικός ασθενής πρέπει να γνωρίζει τις επιδράσεις της αλκοόλης στη ρύθμιση του σακχάρου. Δεν πρέπει ποτέ να πίνει νηστικός. Κινδυνεύει από υπογλυκαιμία, ιδιαίτερα όταν υποβάλλεται σε άσκηση, σε θεραπεία με ινσουλίνη και υπογλυκαιμικά δισκία. Η χρήση της αλκοόλης δυσχεραίνει την απώλεια βάρους και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από ασθενείς με παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια, υπέρταση και υπερτρυγλικεριδαιμία.
Μοναδική θεραπεία της υπογλυκαιμίας από αλκοόλη είναι η χορήγηση γλυκόζης από του στόματος και σε βαριές καταστάσεις χορήγηση γλυκόζης ενδοφλεβίως.
Βιβλιογραφία
- Lebovitz HE. Diabetic ketoacidosis. Lancet 1995; 345: 767-772
- Schade DS, Easton RP, Albert KGMM, Johnston DG. Diabetic coma, ketoacidotic and hyperosmolar. Albuquerque: University of New Mexico Press, 1981.
- Chapman J, Wright AD, Nattraw M, Fitz Gerald MG. Recurrent diabetic ketoacidosis. Diabet Med 1988; 5: 659-661
- Krentz AJ, Nattras M. Diabetic acidosis. Textbook of diabetes. Ed by JC Pickup and G Williams. 2n edition, vol 1, Blackwell Science 1977, UK
- McGarry JD, Forster DW. Regulation of hepatic fatty acid axidation and ketone body production. Annu Rev Biochem 1980; 49: 395-420
- Adroque HJ, Wilson H, Boyd AE et al. Plasma acid-base patterns in diabetic ketoacidosis. N Eng J Med 1982; 307: 1603-1610
- Campell IW, Duncan LJP, Innes JA, McGuish AC, Munro JF. Abdominal pain in diabetic metabolic decompensation. Clinical Significance. JAMA 1975; 233: 166-168
- Fulop M, Tannenbaum H, Dreyer N. Ketotic hypersomolar coma, Lancet 1973; 2: 635-639
- Thompson CJ, Johnston DG, Baylis PH, Anderson J. Alcoholic ketoacidosis: and underdiagnosed condition? BMJ 1986; 292: 463-465
- Waldausl W, Kleinbergerger G, Korn A, Dudczak R, Bratush-Marrain P, Nowotny P. Severe hyperglucaemia: effects of rehydration on endocrine derangements and blood glucose concentration. Diabetes 1979; 28: 677-854
- Kitabchi AE. Management of diabetic ketoacidosis, Am Fam Physician 1999; 60: 455-464
- Harati Y. Diabetes and the nervous system, Endocrinol Metab Clin North Am 1996; 25: 325-359
- Alberti KGMM. Low-dose insulin in the treatment of diabetic ketoacidosis, Arch Intern Med 1977; 137: 1367-1376
- Hammond P, Wallis S. Cerebral oedema in diabetic ketoacidosis, BMJ 1992; 305: 203-204
Μπουγουλιά Μαρία
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος
English
French
German
Greek
Italian
Portuguese
Russian
Spanish