Θυρεοειδής Αδένας
Συγγραφέας Μαρία Μπουγουλιά Γράφτηκε στις ,
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρωπίνου σώματος. Εντοπίζεται στην πρόσθια περιοχή του τραχήλου και έχει βάρος περίπου 20 γραμμάρια και αποτελείται από 2 λοβούς (δεξιό και αριστερό), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό.
Oνομάσθηκε Θυρεοειδής το 1656 από τον Warton εξαιτίας του σχήματός του, που μοιάζει με ασπίδα (θυρεός = ασπίς).
Η πρώτη αναφορά σε παθολογία του αδένα έγινε το 1786, όταν ο Parry μίλησε για υποθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη και καρδιοπάθεια.
Επηρεάζει όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Οι παθήσεις του θυρεοειδούς προσβάλλουν 5 έως 10 φορές περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες.Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τρεις βασικές και πολύ σπουδαίες ορμόνες τη θυροξίνη ( Τ4), την τριιωδοθυρονίνη ( Τ3) και την καλσιτονίνη. Εξ’ αυτών η καλσιτονίνη παίζει σπουδαίο ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στον οργανισμό μας.
Η έκκριση της Τ3 και Τ4 ρυθμίζεται από μια άλλη ορμόνη την θυροειδοτρόποορμόνη ή TSH που παράγεται στην υπόφυση η οποία βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου μας.
Για τη σύνθεση των θυροειδικών ορμονών απαραίτητο στοιχείο είναι το Ιώδιο. Η έλλειψη του ιωδίου οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή ορμονών. Πηγές πλούσιες σε Ιώδιο είναι οι θαλασσινές τροφές. Ένδεια Ιωδίου παρουσιάζεται κυρίως σε ορεινές περιοχές όπου συνήθως λείπουν τα θαλασσινά καθώς και σε άτομα που συστηματικά αποφεύγουν τη λήψη αυτών. Σήμερα με την ιωδίωση του μαγειρικού αλατιού ένδεια Ιωδίου σπάνια παρατηρείται.
Οι θυροειδικές ορμόνες χρησιμεύουν στον οργανισμό μας κυρίως για τη ρύθμιση του μεταβολισμού και όχι μόνο.
Παθήσεις του θυρεοειδούς
Οι πιο συχνές παθήσεις του θυρεοειδούς είναι υποθυρεοειδισμός και ο υπερθυρεοειδισμός.
Στην πρώτη περίπτωση έχουμε υπολειτουργία με μειωμένη έκκριση των ορμονών και στη δεύτερη υπερλειτουργία του θυρεοειδούς με υπερέκκριση θυρεοειδικών ορμονών
Με τον όρο βρογχοκήλη εννοούμε κάθε διόγκωση του θυρεοειδούς που μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από υπέρ ή υπο-λειτουργία του αδένα.
Ο όρος βρογχοκήλη αναφέρεται στην ανατομική κατάσταση του θυρεοειδούς και όχι με την λειτουργική του κατάσταση.
Εμφάνιση διόγκωσης στην τραχηλική χώρα-όζοι θυρεοειδούς
Συνήθως ο ασθενής επισκέπτεται τον γιατρό του μετά την εμφάνιση κάποιας διόγκωσης στο λαιμό του. Οι ασθένειες του θυρεοειδή αδένα είναι συχνές και προσβάλλουν με μεγαλύτερη συχνότητα τις γυναίκες σε αναλογία περίπου 8/1. Φυσιολογικά, ο αδένας δεν ψηλαφάται, οπότε κάθε διόγκωσή του αναφέρεται κλινικά ως βρογχοκήλη.
Στο θυρεοειδή, επίσης, δεν είναι σπάνια η γρήγορη ή σταδιακή δημιουργία μαζών που ονομάζονται όζοι. Οι όζοι είναι συνήθως στρογγυλοί και σκληρότεροι από τον θυρεοειδικό ιστό και αποτελούν αποτέλεσμα τοπικής υπερπλασίας του αδένα λόγω ίνωσης, κύστης ή (καλοήθους ή σπάνια κακοήθους) όγκου.
Οι όζοι χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τους ψυχρούς (85%) και τους θερμούς (15%). Οι ψυχροί όζοι δεν είναι λειτουργικοί, δηλαδή δεν παράγουν θυρεοειδικές ορμόνες, δεν προσλαμβάνουν ιώδιο και έτσι δεν σκιαγραφούνται στο σπινθηρογράφημα. Έχουν περίπου 20% πιθανότητα να είναι κακοήθεις. Οι θερμοί όζοι, παράγουν θυρεοειδικές ορμόνες, προσλαμβάνουν ιώδιο και σκιαγραφούνται στο σπινθηρογράφημα, ενώ σχεδόν είναι πάντοτε καλοήθεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλούν την αίσθηση μάζας στο λαιμό, δυσκολία στην κατάποση, βραχνάδα στη φωνή ή και βήχα. Ο όζος μπορεί και να παράγει μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών (τοξικό αδένωμα), προκαλώντας συμπτώματα υπερθυρεοειδισμού.
Τι είναι λοιπόν οι όζοι θυρεοειδούς;
Θυρεοειδικός όζος είναι μια διόγκωση μέσα στον κατά τα άλλα φυσιολογικό αδένα
Αποτελούν ένα συχνό φαινόμενο. Οι πιθανότητες ανάπτυξης όζων αυξάνουν με την πάροδο της ηλικίας. Είναι δυνατόν να έχετε όζο στο θυρεοειδή και να μην το γνωρίζετε, αλλά μπορεί να το παρατηρήσετε εάν αρχίσει να αυξάνεται το μέγεθος του, ειδικά αν η αύξηση αυτή είναι ορατή εξωτερικά. Παρόλο που οι όζοι συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα, ένας αρκετά μεγάλος όζος μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει πόνο ή βραχνάδα, ή να δυσχεραίνει την κατάποση ή την αναπνοή. Οι γιατροί ανησυχούν για τους όζους του θυρεοειδούς, επειδή μπορεί μερικές φορές να υποκρύπτουν καρκίνο. Το 8% περίπου των όζων σε άνδρες και το 4% των όζων σε γυναίκες είναι κακοήθεις. Αντίθετα, περίπου το 90 με 95% του συνόλου των όζων του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις. Η αιτία των καλοήθων οζών συνήθως δεν είναι γνωστή, αλλά συχνά βρίσκονται σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η έλλειψη ιωδίου στη διατροφή είναι μια πολύ συνηθισμένη αιτία των όζων του θυρεοειδούς αδένα.
Πώς μπορεί να διαγνωστούν οι όζοι του θυρεοειδούς;
Οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς βρίσκονται συνήθως κατά τη διάρκεια μιας απλής κλινικής εξέτασης. Από τη στιγμή που θα βρεθεί ένας όζος, ο γιατρός σας θα ζητήσει τις ανάλογες εξετάσεις, ώστε να διαπιστωθεί αν ο θυρεοειδής αδένας σας λειτουργεί κανονικά ή υπερλειτουργεί (εάν δηλαδή παράγει μεγάλη ποσότητα ορμονών).Ωστόσο, αυτές οι εξετάσεις δεν είναι αρκετές για να αποκλείσουν τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Για να συγκεντρωθούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον όζο (ή τους όζους) που βρέθηκε, μπορούν επίσης να γίνουν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες εξετάσεις:
Βιοψία με αναρρόφηση διά λεπτής βελόνης (FNA βιοψία), κατά την οποία χρησιμοποιείται μια λεπτή βελόνα για την λήψη κυττάρων ή και δειγμάτων υγρών από τον όζο. Αυτή η εξέταση μπορεί να εντοπίσει με ακρίβεια κακοήθεις ή ύποπτους όζους.
Υπέρηχος θυρεοειδούς, Το υπερηχογράφημα εκτιμά τον όγκο του αδένα, τον αριθμό και το μέγεθος των όζων όταν υπάρχουν. Ανιχνεύει όζους απο 2-4 χιλιοστά. Ανάλογα με τη σύσταση τους, οι όζοι διακρίνονται σεσυμπαγείς, κυστικοί και μεικτοί δηλαδή με συμπαγή και κυστικά στοιχεία. Οι καθαρά κυστικοί όζοι είναι πάρα πολύ σπάνιοι. Αν και το υπερηχογράφημα δεν μας βοηθά απόλυτα στον διαχωρισμό καλοήθων και κακοήθων όζων, οι περισσότεροι όζοι με κακοήθεια είναι συμπαγείς, ακανόνιστοι και υποηχογενείς. Αποτιτανώσεις υπάρχουν σε 10-15% όλων των όζων και όταν εντοπίζονται στη περιφέρεια του όζου είναι υπέρ της καλοήθειας ενώ όταν οι αποτιτανώσεις εντοπίζονται μέσα στον όζο πιθανόν να πρόκειται για καρκίνωμα.
Παρόλο που η εξέταση αυτή δεν μπορεί να διακρίνει με ακρίβεια εάν ο όζος είναι κακοήθης, είναι πολύ χρήσιμη ως οδηγός για την FNA βιοψία, ειδικά πολύ μικρών όζων.
Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς, το οποίο χρησιμοποιεί ένα μικρό ποσό ραδιενεργού ιωδίου. Είναι μια ειδική μέθοδος απεικόνισης του θυρεοειδούς, η οποία μπορεί να δείξει αν ο όζος παράγει ορμόνες. Το επίπεδο δραστηριότητας του όζου μπορεί να δώσει στοιχεία για το αν μπορεί ή δεν μπορεί ο όζος να υποκρύπτει καρκίνο του θυρεοειδούς. Είναι γνωστό ότι το 21% περίπου των ψυχρών είναι κακοήθεις και αυτοί που δεν είναι ακόμα, έχουν μεγάλη πιθανότητα να γίνουν. Αυτή η εξέταση γίνεται συνήθως όταν ο γιατρός υποψιάζεται ότι μπορεί να έχετε έναν υπερλειτουργικό ή «θερμό» όζο.
Πώς μπορούν να θεραπευτούν οι όζοι του θυρεοειδούς αδένα;
Η θεραπεία εξαρτάται από το είδος του όζου. Όταν ο όζος είναι καλοήθης χορηγείται θεραπεία καταστολής με θυροξίνη και παρακολουθείται τακτικά. Εάν ο όζος δεν έχει τάση σμίκρυνσης ή αντιθέτως μεγαλώνει τότε συνιστάται χειρουργική αφαίρεση. Χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς συνιστάται επίσης για όζους που είναι ύποπτοι ή έχει διαπιστωθεί ότι πρόκειται για καρκίνο. Μετά την επέμβαση, μπορεί να εφαρμοστεί θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο για να καταστραφεί τυχόν υπόλειμμα θυρεοειδικών κυττάρων. Οι υπερλειτουργικοί όζοι σχεδόν ποτέ δεν είναι κακοήθεις, αλλά μπορεί να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό. Αυτού του είδους οι όζοι μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά ή να εφαρμοστεί θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο. Κάθε όζος του θυρεοειδούς που δεν αφαιρείται, θα πρέπει να παρακολουθείται από το γιατρό κάθε 6 με 12 μήνες. Αυτή η παρακολούθηση μπορεί να περιλαμβάνει απλή κλινική εξέταση ή ένα υπερηχογράφημα θυρεοειδούς ή και τα δύο. Αν ο όζος μεγαλώνει, μπορεί να χρειαστεί γίνει μια δεύτερη FNA βιοψία. Ακόμη και αν από τη βιοψία προκύψει ότι ο όζος είναι καλοήθης, εάν συνεχίσει να μεγαλώνει, μπορεί να χρειαστεί η χειρουργική του αφαίρεση.
Εάν ΛΟΙΠΟΝ πιστεύεται ότι μπορεί να έχετε όζους στο θυρεοειδή, επισκεφτείτε έναν ενδοκρινολόγο ,για να γίνει διάγνωση και για να προταθεί η κατάλληλη θεραπεία. Εάν τυχόν έχετε όζους, τότε θα πρέπει να ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες του γιατρού σας.
ΟΖΟΥΣ ΣΤΟΝ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ;
ΟΙ ΠΙΟ ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ
1.Τον τελευταίο καιρό ανακάλυψα μια μικρή διόγκωση στο πλάι του λαιμού. Τι μπορεί να είναι;
Αν η διόγκωση αυτή είναι μπροστά ή αμέσως στο πλάι της τραχείας (το σκληρό μέρος που βρίσκετε στο μέσο του λιμού), είναι πιθανό να προέρχεται από θυρεοειδή. Αν η διόγκωση βρίσκεται σε άλλη περιοχή του λαιμού πρόκειται συνήθως για λεμφαδένες, που μπορεί να μεγάλωσαν εξαιτίας κάποιας πάθησης (η διόγκωση αυτή είναι σύμπτωμα πολλών νοσημάτων).
2.Μπορεί οι όζοι να σημαίνουν ή να οδηγούν σε καρκίνο του θυρεοειδούς;
Είναι πιθανό. Γενικά, όταν ο όζος είναι ένας, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες (10-20%) να είναι καρκίνος, ενώ όταν υπάρχουν πολλοί όζοι, είναι πολύ λιγότερες. Συμβαίνει επίσης ένας όζος να ξεκινήσει ως καλοήθης και να εξελιχθεί στην πορεία σε κακοήθη, αν και η περίπτωση αυτή δεν είναι συχνή.
3.Μπορώ με ψηλάφηση να καταλάβω αν υπάρχουν όζοι στο θυρεοειδή;
Αν οι όζοι είναι αρκετά μεγάλοι (πάνω από 1-1,5 εκ.) μπορούν να ψηλαφηθούν σχετικά εύκολα. Συχνά όμως, οι όζοι είναι μικρότεροι ή βρίσκονται πιο χαμηλά από το στέρνο, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την ψηλάφηση τους. Μόνο με ειδικές εξετάσεις (π.χ. υπερηχογράφημα) θα έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για το αν υπάρχουν όζοι, πόσοι είναι και ποιος είναι ο όγκος τους.
4.Υπάρχουν ενδείξεις για να καταλάβω με την ψηλάφηση αν οι όζοι είναι καλοήθης ή όχι(σκληρότητα ,μέγεθος, πόνος, κτλ)
Οι όζοι που μεγάλωσαν πολύ γρήγορα, είναι σκληροί, ακίνητοι, ανώδυνοι και συνοδεύονται από διόγκωση των λεμφαδένων αποτελούν ενδείξεις που αυξάνουν τις πιθανότητες της κακοήθειας. Οι πιθανότητες επίσης αυξάνονται αν ο ασθενής έχει για οποιονδήποτε λόγο δεχθεί ακτινοβολία (στο πλαίσιο θεραπείας) στην περιοχή του τραχήλου. Θα πρέπει τότε να υποβληθεί σε πλήρη εργαστηριακό έλεγχο, ώστε να εξακριβωθεί ή φύση των όζων αυτών.
5.Οι όζοι στον θυρεοειδή υποδηλώνουν δυσλειτουργία (υπερθυρεοειδισμό ή υποθυρεοειδισμό) ή δεν έχουν σχέση με αυτό;
Σε αρκετές περιπτώσεις οι όζοι μπορούν να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό. Μάλιστα, όσο πιο μεγάλοι είναι, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες. Επίσης, μπορεί να εμφανίζονται στην κυριότερη μορφή θυρεοειδίτιδας, που προκαλεί υποθυρεοειδισμό. Οι όζοι αυτοί είναι συνήθως πολλοί μικροί (μερικά χιλιοστά) και δύσκολα μπορούν να ψηλαφηθούν ακόμα και από έναν έμπειρο ενδοκρινολόγο.
6.Σε ποιες περιπτώσεις θα πρέπει να αφαιρούνται οι όζοι στον θυρεοειδή;
Πρέπει να αφαιρούνται όταν έχουμε σοβαρές ενδείξεις κακοήθειας από τον κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο. Η χρησιμότερη εξέταση στην περίπτωση αυτή είναι η παρακέντηση του όζου με βελόνα και η κυτταρολογική ανάλυση του υλικού. Η εξέταση αυτή δεν έχει καμία επιπλοκή, είναι απλή και ακριβής(πάνω από 90%). Οι όζοι πρέπει επίσης να αφαιρούνται όταν είναι πολύ μεγάλοι ή όταν είναι πολλοί (πολυοζώδης βρογχοκήλη), γιατί πιθανώς να προκαλούν πίεση στα γύρω από τον θυρεοειδή όργανα ή υπερλειτουργία του ίδιου του αδένα.
7. Η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη ή υπάρχουν άλλοι τρόποι πχ. Λέιζερ, για να αφαιρεθούν οι όζοι;
Αν υπάρχει περίπτωση καρκίνου, τότε η χειρουργική επέμβαση (κατά την οποία αφαιρείται ολόκληρος ο αδένας) είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης. Αν οι όζοι πρέπει να αφαιρεθούν γιατί υπερλειτουργούν, τότε σε μερικές περιπτώσεις μπορούμε να τους καταστρέψουμε με ραδιενεργό ιώδιο.
8.Ο πατέρας μου είχε όζους στον θυρεοειδή αδένα. Μπορεί να αντιμετωπίσω κι εγώ παρόμοιο πρόβλημα;
Μπορεί οι όζοι να κληρονομούνται γενετικά (σε κάποιες μορφές ενός σπάνιου είδους καρκίνου ή σε αυτούς που μπορεί να οδηγήσουν σε υπερθυρεοειδισμό). Πάντως, όταν παρατηρείται μέλη της ίδιας οικογένειας να παρουσιάζουν όζους στον θυρεοειδή, αυτό είναι πιθανότερο να μην οφείλεται σε γενετικούς λόγους αλλά στον τρόπο διαβίωσης τους, αφού αυτό συμβαίνει κυρίως σε περιοχές με έδαφος φτωχό σε ιώδιο (συνήθως σε ορεινά, απομακρυσμένα από την θάλασσα μέρη).
9.Έχω ακούσει πως η φαρμακευτική αγωγή για τον θυρεοειδή διαρκεί εφ’ όρου ζωής. Αυτό ισχύει για όλες τις περιπτώσεις;
Αρχικά πρέπει να τονιστεί ότι αγωγή (όταν δεν έχουμε δυσλειτουργία του αδένα ) δίνετε μόνο στους λεγόμενους «μονήρεις ψυχρούς όζους» ή στην πολυοζώδη βρογχοκήλη που δεν έχει καταστείλει την ορμόνη TSH, δηλ. δεν έχει μπει στον δρόμο για να προκαλέσει υπερθυρεοειδισμό.η φαρμακευτική αγωγή είναι μία, συγκεκριμένη και συνίσταται στην χορήγηση της ορμόνης θυροξίνης, πιο γνωστή ως Τ4. H θεραπεία διαρκεί μεγάλο διάστημα, αν και, δυστυχώς , δεν αποδίδει πάντα. Είμαστε επιφυλακτικοί να συνεχίσουμε την αγωγή σε γυναίκες μετά την κλιμακτήριο (ίσως προκαλέσουμε ή επιδεινώσουμε μια πιθανή οστεοπόρωση) και σε άτομα μεγάλης ηλικίας με καρδιακά προβλήματα (μπορεί να προκληθεί ταχυκαρδία, που θα επιβαρύνει το υπάρχον πρόβλημα).
10.Μπορεί ή ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς να επηρεάσει την υγεία;
Η ανεπάρκεια του θυρεοειδούς είναι από τις λίγες (αν όχι η μόνη) περιπτώσεις οργάνου στον οργανισμό που μπορεί να αποκατασταθεί με 100% επιτυχία. Κατά συνέπεια, η αφαίρεση του δεν επηρεάζει την υγεία ή την ποιότητα ζωής μας. Στην περίπτωση αυτή, είναι αυτονόητο πώς η λήψη θυροξίνης ισχύει εφ’ όρου ζωής για τον ασθενή, αφού το φάρμακο υποκαθιστά πλέον την λειτουργία του αδένα.
Μπουγουλιά Μαρία
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος
