Eίναι η ψυχανάλυση, ψυχοθεραπεία;
Συγγραφέας Ιάκωβος Σιανούδης Γράφτηκε στις ,
Πολλές φορές, όταν κάποιος αναφέρει ότι ξεκίνησε ψυχοθεραπεία, μία από τις πιο άμεσες απαντήσεις που δέχεται, είναι: “Κάνεις ψυχανάλυση, δηλαδη!” Ακόμη, μία από τις πιο συνήθεις φράσεις του καιρού είναι η: “Πρέπει να κάνω μία ψυχανάλυση!” Αλλά είναι η ψυχανάλυση, ψυχοθεραπεία; Είναι οι δύο, αυτές, έννοιες ταυτόσημες ή πρόκειται για μία κοινή παρερμηνεία;
Η αλήθεια, είναι ότι η ψυχανάλυση είναι μία από τις πιο θεμελιώδεις προσεγγίσεις τις ψυχοθεραπείας καθώς άγγιξε τομείς που καμία άλλη προσέγγιση δεν είχε αγγίξει μέχρι τότε και έδωσε νέες διαστάσεις στην ερμηνεία της παθολογίας της ψυχής. Παρόλα αυτά, η ψυχανάλυση, αποτελεί μία μόνο από τις διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει κάποιος στην προσπάθειά του να καταλάβει και ενδεχόμενος να αλλάξει στοιχεία του εαυτού του.
Η ψυχανάλυση ανάμεσα από άλλες προσεγγίσεις
Γιατί, όμως, επικρατεί η ταύτιση του όρου ψυχοθεραπεία με τον όρο ψυχανάλυση; Και τι το διαφορετικό προτείνει η ψυχανάλυση από τις άλλες μορφές ψυχοθεραπείας;
Η ταύτιση των όρων, πιθανότατα, οφείλεται στις πολλές ψυχαναλυτικές σχολές που έχουν γεννηθεί αλλά και στον αντίκτυπο που δημιούργησε η ψυχανάλυση όταν πρωτοσυστήθηκε (1890) καθώς ο ιδρυτής της Σίγκμουντ Φρόϋντ αξιοποιώντας – σαφώς – και προϋπάρχουσες θεωρήσεις “τόλμησε” να δώσει νέες ερμηνείες σε μεγάλα ζητήματα που ταλάνιζαν την ψυχιατρική κοινότητα. Ταυτόχρονα, έφερε στο προσκήνιο τον όρο των πρώτων εμπειριών και του αντίκτυπού που ενδέχεται να έχουν στην ανάπτυξη κάποιου ενώ, παράλληλα, μίλησε για το ασυνείδητο.
Συγκεκριμένα – και πλην των άλλων συνδρομών – η ανάπτυξη ενός προσώπου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις πρώιμες εμπειρίες που, εκείνο, έχει στην παιδική του ηλικία. Ο λόγος για αυτό, είναι η εξέχουσα θέση που κρατούν μέσα σε κάθε παιδί οι γονείς του, των οποίων οι πράξεις και συμπεριφορές λειτουργούν ως πρότυπο.
Ταυτόχρονα, ο παρθένος, ακόμα, ψυχισμός του είναι σαν “άγραφη πλάκα” με αποτέλεσμα την βαθιά εντύπωση των πρώτων του βιωμάτων τα οποία θα φέρει σε όλη του τη ζωή και ενδέχεται να το επηρεάζουν. Για παράδειγμα, κάποιος που είναι καταξιωμένος στην εργασιακή του ζωή έχοντας πολλές επαγγελματικές κατακτήσεις μπορεί να μην νιώθει την επιτυχία και να αισθάνεται, διαρκώς, ανικανοποίητος καθώς στην παιδική του ηλικία τού ασκούταν διαρκώς και επανειλημμένως δριμεία κριτική σε ότι έκανε.
Το ασυνείδητο, τώρα, αναφέρεται στις διεργασίες του νου οι οποίες συμβαίνουν χωρίς εμείς να έχουμε πλήρη και σαφή επίγνωση αλλά και σε επιθυμίες που έχουν μείνει απωθημένες. Αυτές, εκτείνονται σε μία ευρεία γκάμα όπως σκέψεις, συναισθήματα και θυμικό και είναι ικανές να επηρεάζουν την συμπεριφορά μας χωρίς να γίνονται – άμεσα – αντιληπτές από εμάς! Οι ασυνείδητες, αυτές, διεργασίες προσπαθώντας να “αναρριχηθούν” στην επιφάνεια συχνά συγκρούονται με τη συνειδητή συμπεριφορά μας έχοντας ως αποτέλεσμα συναισθηματικές αναταράξεις. Φανταστείτε ότι έχετε να πάτε σε μία υποχρέωση που δεν θέλετε αλλά πρέπει. Μπορεί να ψάχνετε αρκετή ώρα τα κλειδιά σας με αποτέλεσμα να χάσετε την υποχρέωση καθώς το ασυνείδητο μυαλό, βολικά, φρόντισε να τα “απωλέσετε”!
Η πολυπλοκότητα του ασυνειδήτου, εξηγείται περισσότερο αν καταλάβουμε που, αυτό, βρίσκεται και πως, ακριβώς, διαδρά με το συνειδητό. Το συνειδητό, καταρχάς, είναι η επίγνωση που έχουμε για τα πράγματα την παρούσα στιγμή. Δηλαδή, είμαστε ενήμεροι για το περιβάλλον γύρω μας, για το ότι αναπνέουμε για το αν στεκόμαστε ή καθόμαστε και ψυχαναλυτικά ονομάζεται “Eγώ”. Στο ασυνείδητο, τώρα, εδρεύουν δύο δυνάμεις. Η πρώτη ονομάζεται “Εκείνο” και αφορά τον πυρήνα όλων των ενστικτωδών ορμών οι οποίες είναι ούσες από τη γέννησή μας μέχρι σήμερα. Είναι το σπίτι των θέλω, των αναγκών και των παρορμήσεών του καθενός που σκοπό έχει την άμεση πραγμάτωση των επιθυμιών του. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, φανταστείτε πως αν καθοδηγούμασταν μόνο από το “Εκείνο” θα μας ήταν αδιανόητο να περιμένουμε σε ένα εστιατόριο πεινασμένοι και θα αρπάζαμε το φαγητό από τα γύρω τραπέζια αδιακρίτως! Η δεύτερη δύναμη, ονομάζεται “Υπερεγώ” και περικλείει όλες τις αρχές που αποκομίσαμε από την οικογένεια και την κοινωνία στην οποία ανήκουμε αλλά και των φιγούρων που μας επηρέασαν κατά την ανάπτυξή μας. Είναι η εσωτερίκευση αυτών των αρχών η οποία μας εμποδίζει να αρπάξουμε το φαγητό από το τραπέζι του προηγούμενου παραδείγματος καθώς ξέρουμε ότι θα υπάρξουν συνέπειες!
Όπως είναι λογικό, οι δύο αυτές δυνάμεις – συχνά – έρχονται σε σύγκρουση αφήνοντας το “Εγώ” να παίξει το ρόλο του “διαιτητή” προσπαθώντας να ικανοποιήσει την ορμή του “Εκείνου” με τρόπο που δεν θα έχει οδυνηρές συνέπειες.
Όλα αυτά, ένα μεγάλο πλήθος αναλυτών τα εξέλιξε, προσθέτοντας, προχωρώντας ή και αμφισβητώντας τα, θέτοντας τα δικά του “λιθαράκια” και δημιουργώντας τον ευρύτερο ψυχοδυναμικό πυρήνα· δηλαδή το σύνολο όλων των αναλυτικών θεωριών. Η σύγχρονη βιομηχανία του κινηματογράφου, γοητευμένη από αυτές τις έννοιες και τα “σκοτεινά” στοιχεία που τις συνόδευαν ανέδειξαν στο διηνεκές την ψυχανάλυση μέσα από ταινίες καθώς παρουσίαζαν κάθε ψυχοθεραπευτή μέσα από ένα ψυχαναλυτικό πρίσμα
Ένας ψυχαναλυτής, λοιπόν, θα βοηθήσει τον αναλυόμενο να εντοπίσει σημαντικά βιώματα της παιδικής του ηλικίας καθώς επίσης και να τον καταστήσει ενήμερο για ασυνείδητα συναισθήματα τα οποία μπορεί να ευθύνονται για τα τρέχοντα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Μέσα από μία αβρή διαδικασία καθοδήγησης, όλα αυτά περνούν από τον “αόρατο” κόσμο του ασυνειδήτου στον συνειδητό και επέρχεται η συμφιλίωση με τον εαυτό μας και έπειτα η λύτρωση. Αν και μειονέκτημα της διαδικασίας αποτελεί το μήκος της ψυχαναλυτικής θεραπείας – αφού ενδέχεται να είναι μια πυκνή διαδικασία που κρατάει έως και αρκετά χρόνια – οι διαφορετικές σχολές της ψυχανάλυσης μπορούν να συστήσουν λύση καθώς διαφέρουν μεταξύ τους στον χρόνο αλλά και στον τρόπο που τη διεξάγουν.
Εν κατακλείδι, η ψυχανάλυση είναι μία, μόνο, από τις οδούς που μπορεί να επιλέξει κάποιος για να απευθυνθεί σε θέματα που τον απασχολούν και είναι ιδιαίτερα ευεργετική σε περιπτώσεις όπου χρειάζεται να αρθεί το “βάρος” της ιστορίας που, αυτός, κουβαλά και να ζήσει μία πιο πλήρη ζωή.
Βιβλιογραφία
- Freud, S. & Hall, G., S. (2011). A General Introduction to Psychoanalysis, New York: Horace Liveright
- Freud, S. (1996). VORLESUNGEN ZUR EINFUHRUNG IN DIE PSYCHOANALYSE [Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση], (Λ., Αναγνώστου, Μεταφρ.), Αθήνα: Επίκουρος
- Lacan, J., Miller, J., A. & Sheridan, A. (1998). The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis (Vol. Book XI), U.S.A: W. W. Norton & Company
- Malcolm, J. (1982). Psychoanalysis: The Impossible Profession, New York: Vintage
- McWilliams, N. (2004). Psychoanalytic Psychotherapy: A Practitioner’s Guide, New York: The Guilford Press
- Reich, W. (2013). Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 2. Η θεωρία της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, (Ν., Σιδέρης, Μεταφρ.), Αθήνα: Καστανιώτη
- Safran, J., D. (2012). Psychoanalysis and Psychoanalytic Therapies, U.S.A: American Psychological Association
- Stafordd, D. (2014). Τι είπε στ’ Αλήθεια ο Φρόϊντ, (Γ. Σιδέρης, Μεταφρ.), Αθήνα: Μεταίχμιο
- Vegetti – Finzi, S. (2006). Storia della Psicoanalisi, [Ιστορία της ψυχανάλυσης], (Γ., Καπράλος, Μεταφρ.), Αθήνα : Νοόγραμμα Εκδοτική
- Γιαννάκουλας, Α. (2007). Το Ψυχοδυναμικό Counseling, Aθήνα: Καστανιώτης
Φωτογραφίες
- Εισαγωγική Φωτογραφία: face and soul, by geralt
- Σχεδιαγράμματα: Ιάκωβος Σιανούδης
