Μπορεί η καλή διατροφή να προλάβει την προσβολή της ωχράς κηλίδας;
Συγγραφέας Ιωάννης Μάλλιας Γράφτηκε στις ,
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ευθύνεται για την πλειοψηφία των περιστατικών τύφλωσης στον ανεπτυγμένο κόσμο. Είναι ένα φάσμα αλλοιώσεων στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, οι οποίες παρουσιάζονται σε άτομα συνήθως μετά τα 60, με την συχνότητα να αυξάνεται με την ηλικία. Οι κύριοι παράγοντες για την εκδήλωση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι η αυξημένη ηλικία, γενετικοί παράγοντες, το κάπνισμα και η διατροφή. Υπάρχουν δύο κατηγορίες, η ξηρή και η υγρή μορφή.
Η ξηρή μορφή αφορά το 85% των ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της ατροφίας του αμφιβληστροειδούς λόγω ηλικίας, της αλλαγής στη χρωστική του αμφιβληστροειδή ή τέλος της ύπαρξης οζιδίων που σχηματίζονται κάτω από το μελάγχρου επιθήλιο του αμφιβληστροειδούς και τα οποία ονομάζονται drusen. Ορισμένα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς αλλοιώνονται περιορίζοντας την ικανότητα των ασθενών να διακρίνουν μικρές λεπτομέρειες. Η νόσος εξελίσσεται σταδιακά και η απώλεια της όρασης γίνεται βαθμιαία.
«Προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση εκφύλισης της ωχράς κηλίδας μπορούν να είναι ο καπνός του τσιγάρου και η κακή διατροφή, προκαλώντας στον οργανισμό οξειδωτικό στρες, το οποίο επηρεάζει και την όραση, και για τον λόγο αυτό η αντιοξειδωτική προστασία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη» τόνισε ο διαπρεπής χειρουργός οφθαλμίατρος κος Ιωάννης Α. Μάλλιας, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Clinical Fellow του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ. Οι προσπάθειες έχουν εστιαστεί στην καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου, όταν αυτή επέλθει ή την πρόληψή της. Τα διάφορα αντιοξειδωτικά και οι αντιφλεγμονώδεις ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα φαίνεται να επηρεάζουν την υγεία της όρασης, ενώ οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία, ενισχύουν την βελτίωσή της. «Θρεπτικά συστατικά που προλαμβάνουν, ή αποτρέπουν την επιδείνωση της νόσου είναι το β-καροτένιο, η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη, η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C, η βιταμίνη D, ο ψευδάργυρος, τα ωμέγα-3 λιπαρά κ.ά.» συμπλήρωσε ο χειρουργός οφθαλμίατρος κος Μάλλιας ο οποίος έχει μετεκπαιδευθεί στις παθήσεις και στις μεταμοσχεύσεις του κερατοειδούς στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ.
Το Β-καροτένιο ανήκει στη κατηγορία καροτενοειδών, που βρίσκεται σε φρούτα και λαχανικά και χαρακτηρίζεται από πορτοκαλί χρώμα. Μια διατροφή πλούσια σε β-καροτένιο, χαλκό και ψευδάργυρο φαίνεται να μειώνει το κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Η μέση πρόσληψη β-καροτένιου γυναικών και αντρών στις ΗΠΑ άνω των 50 ετών είναι 2,6 και 2,7 mg αντίστοιχα, ενώ η υψηλή πρόσληψη β-καροτένιου δεν έχει δείξει κάποια επίπτωση στον οργανισμό.
Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη είναι καροτενοειδή που βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (πχ σπανάκι). Εκτός από την αντιοξειδωτική τους δράση πιστεύεται πως μπορούν να περιορίσουν την οξειδωτική βλάβη του αμφιβληστροειδούς από την υπεριώδη ακτινοβολία. Δεν υπάρχει συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για τη λουτεΐνη και τη ζεαξανθίνη, η πρόσληψη όμως 6mg/ημέρα έχει συσχετιστεί με ελάττωση της ταχύτητας γήρανσης των ματιών.
Η βιταμίνη Ε χαρακτηρίζει μια ομάδα 8 λιποδιαλυτών αντιοξειδωτικών: 4 τοκοφερολών (α, β, γ και δ) και 4 τοκοτριενολών (α, β, γ και δ). Η α-τοκοφερόλη αποτελεί την ενεργό μορφή της βιταμίνης Ε και έχει μεγάλη αντιοξειδωτική δράση. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για τη βιταμίνη Ε είναι 15 mg/ημέρα, τόσο για τους άνδρες, όσο και για τις γυναίκες άνω των 19 ετών.
Η βιταμίνη C είναι μια σημαντική υδατοδιαλυτή βιταμίνη, απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου, το οποίο είναι απαραίτητο για τη σωστή δομή των αιμοφόρων αγγείων, τους τένοντες και τους συνδέσμους.
Αποτελεί ακόμη ένα πολύ ισχυρό αντιοξειδωτικό, αφού προστατεύει τα βασικά μόρια του οργανισμού μας από τις ελεύθερες ρίζες που δημιουργούν καρκίνους διαφόρου τύπου. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνδρες λαμβάνουν από τη διατροφή τους λιγότερη βιταμίνη C από ότι οι γυναίκες. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης C είναι 75mg /ημέρα για τις γυναίκες και 90 mg/ημέρα για τους άντρες.
Ο ψευδάργυρος είναι ένα ιχνοστοιχείο σημαντικό για τη δράση πολλών ενζύμων και τη διατήρηση της υγείας του αμφιβληστροειδούς, καθώς παίζει ρόλο στη βελτίωση του μεταβολισμού του ματιού. Ακόμη παίζει σημαντικό ρόλο και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τη δομή των πρωτεϊνών και των μεμβρανών των κυττάρων. Η απώλεια ψευδαργύρου από τις βιολογικές μεμβράνες αυξάνει την προσβολή τους από οξειδωτικές δράσεις, εμποδίζοντας έτσι τη φυσιολογική τους δράση.
Η πρόσληψη Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για την πρόληψη της εμφάνισης εκφύλισης της ωχράς. Τα Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα προσφέρουν νευροπροστατευτική δράση στον αμφιβληστροειδή, καθώς ανευρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στο συγκεκριμένο ιστό. «Έρευνες που έχουν διεξαχθεί, έδειξαν πως η αρτηριοσκλήρυνση των αιμοφόρων αγγείων που προμηθεύουν τον αμφιβληστροειδή με αίμα, συνεισφέρει στη εμφάνιση εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, με μηχανισμό παρόμοιο με αυτόν της στεφανιαίας νόσου, υπονοώντας πως η δράση των λιπαρών που σχετίζονται με τη στεφανιαία νόσο, ενδεχομένως να σχετίζονται και με την εμφάνιση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας» συμπλήρωσε ο κος Μάλλιας. Τα ωμέγα-3 λιπαρά περιέχονται σε υψηλές ποσότητες στα λιπαρά ψάρια (σολομός, σκουμπρί, τόνος, σαρδέλες, γαύρος, πέστροφα, καλαμάρια, σουπιές, χταπόδι κ.ά.).
Η καθιέρωση 2-3 γευμάτων με τα ψάρια αυτά την εβδομάδα παρέχει όλη την απαιτούμενη ποσότητα των οξέων αυτών που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός.
Ακόμα, υπάρχουν μελέτες, όπως εκείνη του Dr Khaled K. Abu-Amero με τίτλο «Resveratrol and Ophthalmic Diseases» όπου αναφέρεται η αντιοξειδωτική και προστατευτική για την ωχρά κηλίδα της ουσίας ρεσβερατρόλης, η οποία βρίσκεται στο φλοιό των κόκκινων σταφυλιών και άλλων φρούτων.
Έρευνες ακόμα καταδεικνύουν πως άτομα με δείκτη μάζας σώματος (BMI) πάνω από 30 (φυσιολογικό έως 24,9) είναι 2,5 φορές πιθανότερο να εμφανίσουν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε σχέση με άτομα που έχουν φυσιολογικό BMI, σύμφωνα με το Bright Focus Foundation, οργανισμό που ασχολείται με την πρόγνωση, την ενημέρωση και τη θεραπεία διαφόρων οφθαλμικών παθήσεων.
Λόγω της ραγδαίας έξαρσης της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, τα τελευταία χρόνια προτείνεται στους πάσχοντες και στα άτομα που βρίσκονται σε ηλικιακό γκρουπ υψηλού κινδύνου (άνω των 60 ετών), πέραν της σωστής και ισορροπημένης διατροφής, πλούσιας σε αντιοξειδωτικά, και η λήψη βιταμινών από στόματος.
Υπάρχουν σκευάσματα που περιέχουν πολλές από τις προαναφερθείσες αντιοξειδωτικές ουσίες και συστήνονται από τους οφθαλμιάτρους, σε ασθενείς οι οποίοι έχουν ήδη προσβληθεί από την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας στο ένα μάτι, με σκοπό τη διατήρηση της όρασης και τη μη περαιτέρω επιδείνωση της νόσου, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Όπως συμπλήρωσε ο κος Μάλλιας: «Στα πλαίσια της πρόληψης ακόμα, συστήνεται στους ήδη πάσχοντες από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αλλά και στα άτομα που ανήκουν σε κατηγορίες υψηλού κινδύνου, να προσθέσουν στην καθημερινότητα τους την αερόβιο άσκηση, με σκοπό την αποφυγή της παχυσαρκίας και την διατήρηση του BMI εντός φυσιολογικών πλαισίων».
Διάφορες ουσίες γίνονται κατά καιρούς αντικείμενα μελέτης των επιστημόνων, με σκοπό την εύρεση της θεραπευτικής ουσίας για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Τα τελευταία χρόνια, έγινε μελέτη για την δραστική ουσία Lampalizumab με σκοπό την θεραπεία της γεωγραφικής ατροφίας η οποία προκαλείται στον αμφιβληστροειδή από την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ξηρού τύπου.
Δυστυχώς, η εταιρεία που διεξήγαγε την έρευνα, ανακοίνωσε πρόσφατα με δελτίο τύπου πως η ουσία δεν είχε τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα.
Καθώς η ιατρική και η τεχνολογία αναπτύσσονται ταχύτατα, δεν θα εκπλήσσει το γεγονός ότι τα επόμενα χρόνια ενδεχομένως μια από τις ουσίες που δοκιμάζονται από πολλές εταιρείες να έχει καλά αποτελέσματα στην ίαση της εκφύλισης τη ωχράς κηλίδας. Μέχρι τότε όμως, ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης της πάθησης η οποία έχει πάρει διαστάσεις πανδημίας είναι η πρόληψη. «Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με την αερόβιο άσκηση και τη διακοπή του καπνίσματος, είναι το κλειδί στην διατήρηση της καλής υγείας των ματιών αλλά και όλου του σώματος» κατέληξε ο κος Μάλλιας.
Ιωάννης Α. Μάλλιας
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
