Παιδική παχυσαρκία
Συγγραφέας Aπόστολος Ζαπανδιώτης Γράφτηκε στις ,
Η παχυσαρκία στα παιδιά και στους εφήβους προκαλεί πολλές ασθένειες. Για παράδειγμα, πριν το “ξέσπασμα” της επιδημίας της παχυσαρκίας, ο Διαβήτης στους εφήβους ήταν σχεδόν πάντα Τύπου 1 (ο τύπος του Διαβήτη που απαιτεί ινσουλίνη), αλλά τώρα ο Διαβήτης τύπου 2 (συνήθως εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας) ευθύνεται για το 30% των νέων περιπτώσεων Διαβήτη στην εφηβική ηλικία. Επιπλέον, σχέση με την παχυσαρκία έχουν η άπνοια του ύπνου (η εμφάνιση παροδικών σύντομων διακοπών της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου), η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη, τα προβλήματα στα οστά και στις αρθρώσεις, και η κατάθλιψη.
Πότε ένα παιδί είναι παχύσαρκο; Συνήθως χρησιμοποιείται ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) για τη μέτρηση του σωματικού λίπους. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το ύψος σε μέτρα εις το τετράγωνο. Στους ενήλικες, ΔΜΣ από 25 ως 30 σημαίνει υπέρβαρος/η και ΔΜΣ άνω του 30 σημαίνει παχύσαρκος/η. Παρόλα αυτά, στα παιδιά ο ΔΜΣ αλλάζει ανάλογα με την ηλικία και το φύλο και “σχεδιάζεται” πάνω σε μία καμπύλη για φυσιολογικά παιδιά για να καθορισθεί αν το παιδί είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Αν ο ΔΜΣ για την ηλικία του παιδιού είναι μεγαλύτερος από τον ΔΜΣ του 85% των παιδιών της ίδιας ηλικίας, είναι ενδεικτικός ότι το παιδί είναι υπέρβαρο. Αν ο ΔΜΣ για την ηλικία του παιδιού είναι υψηλότερος από τον ΔΜΣ του 95% των παιδιών της ίδιας ηλικίας, είναι ενδεικτικός ότι το παιδί είναι παχύσαρκο.
Η παιδική παχυσαρκία είναι σοβαρό πρόβλημα. Η παρουσία υπερβολικού λίπους στα παιδιά δεν πρέπει να θεωρείται μία κατάσταση από την οποία το παιδί θα ξεφύγει μεγαλώνοντας ή κάτι που υπάρχει στα γονίδια του ή ένα καθαρά αισθητικό θέμα. Τα παχύσαρκα παιδιά γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες, με αυξημένη πιθανότητα να πεθάνουν πρόωρα. Θα πρέπει οι γονείς να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουν έγκαιρα για να έχει το παιδί τους υγεία και φυσιολογική και μακρύτερη ζωή.
Η παιδική παχυσαρκία αντιμετωπίζεται με αλλαγές στον τρόπο ζωής του ασθενή (διατροφή και σωματική δραστηριότητα), κατάλληλες για την ηλικία του ασθενή και για την οικογένεια του. Οι αλλαγές στη διατροφή περιλαμβάνουν:
- Μείωση της πρόσληψης θερμίδων μέσω ελέγχου των μερίδων του φαγητού.
- Αποφυγή των τροφών που είναι πλούσιες σε θερμίδες και πτωχές σε θρεπτικά συστατικά (πχ τα σακχαρώδη ποτά, όπως είναι οι χυμοί και τα ποτά για τους αθλητές), τα περισσότερα fast food, και τα σνακ με τις πολλές θερμίδες, όπως είναι τα πατατάκια και τα γλυκίσματα.
- Αύξηση στη διατροφή των φυτικών ινών, των φρούτων και των λαχανικών.
- Τρώγοντας γεύματα σε τακτικές ώρες, ειδικά το πρωί, και αποφεύγοντας τα τσιμπολογήματα μετά το σχολείο.
Η πρόσληψη ενέργειας (θερμίδων) δεν είναι από μόνη της υπεύθυνη για την αύξηση του βάρους.
Ο άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η κατανάλωση ενέργειας (σωματική δραστηριότητα).
Τα παιδιά πρέπει να ασκούν καθημερινά 60 λεπτά έντονη σωματική δραστηριότητα, δεν πρέπει να βλέπουν τηλεόραση, να παίζουν video games, να μιλούν στο κινητό ή να γράφουν μηνύματα στο κινητό ή να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή για διασκέδαση για πάνω από 1-2 ώρες το πολύ κάθε μέρα.
Οι γονείς πρέπει να προάγουν και να ενθαρρύνουν το παιδί τους να έχει υγειεινές συνήθειες στη διατροφή και στη σωματική δραστηριότητα. Είναι σημαντικό οι γονείς να δίνουν το καλό παράδειγμα έχοντας οι ίδιοι έναν υγειινό τρόπο ζωής, να αποφεύγουν αυστηρές δίαιτες, να μη χρησιμοποιούν το φαγητό και τις τροφές ως έπαθλο ή ως τιμωρία και να προσπαθούν να οικοδομήσουν την αυτοεκτίμηση στο παιδί τους. Η θετική προσέγγιση πάντα αποδίδει καλύτερα. Πρέπει να ενθαρρύνουν τη σωστή διατροφή και την τακτική σωματική άσκηση χωρίς να αναπτύσσουν φόβο για το φαγητό. Οι γονείς, τα παιδιά και ο γιατρός πρέπει να συνεργάζονται για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Η χειρουργική επέμβαση είναι κατάλληλη λύση σε ελάχιστες περιπτώσεις όταν ισχύουν τα παρακάτω:
- Ο/η έφηβος έχει ΔΜΣ μεγαλύτερο του 50 (ή του 40 αλλά με συνοδεία σημαντικών και σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με την παχυσαρκία).
- Έχουν αποτύχει όλες οι προσαρμογές και τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής.
- Η οικογένεια έχει αποδεδειγμένη ψυχολογική σταθερότητα και επάρκεια.
- Υπάρχει πρόσβαση σε χειρουργό έμπειρο σε ακαδημαικό νοσηλευτικό – ιατρικό κέντρο με ομάδα πολλών ειδικοτήτων, ικανή να παρακολουθήσει μακροχρόνια τις σωματικές και ψυχικές ανάγκες του ασθενή και της οικογένειας του.
Δεν συστήνεται χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας (μείωση του μεγέθους του στομάχου, bypass του λεπτού εντέρου ή και τα δύο μαζί) σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας, σε εφήβους που δεν έχουν αποκτήσει το τελικό τους ανάστημα ή σε έφηβες κοπέλες που σχεδιάζουν να μείνουν έγκυες για 2 έτη μετά την επέμβαση. Η επέμβαση μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο σε επιλεγμένες περιπτώσεις, αλλά μπορεί να έχει επιπλοκές σοβαρές. Ποτέ δεν πρέπει να γίνεται επέμβαση σε εφήβους με διατροφικές και ψυχιατρικές διαταραχές που δεν έχουν αντιμετωπισθεί και σε έφηβους με σύνδρομο Prader-Willi.
Πολλές όψεις του σύγχρονου τρόπου ζωής ευννοούν την παχυσαρκία: οι διαφημίσεις που στοχεύουν στα παιδιά και προωθούν τα φαγητά και τα ποτά με υψηλό θερμιδικό περιεχόμενο και μικρή θρεπτική αξία, τα δημοφιλή fast food, οι υπερβολικά μεγάλες μερίδες των εστιατορίων, η συνήθεια να τρώμε βιαστικά και πολύ συχνά σνακ, ο καθιστικό τρόπος ζωής. Ο ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας έιναι η αλλάγη του τρόπου ζωής. Αν και η επιμονή και εμμονή σε αλλαγές στο τρόπο διατροφής και άσκησης μπορεί να έχει επιτυχία, το ποσοστό μακροχρόνιας επιτυχίας είναι απογητευτικό. Γι’αυτό το λόγο, η πρόληψη είναι ακόμη πιο σημαντική για τον έλεγχο της σύγχρονης επιδημίας της παχυσαρκίας.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς και οι γιατροί ώστε να βοηθήσουν τις κοινωνικές δομές στην πρόληψη της παχυσαρκίας:
- Να προάγουν και να ασκούν συνήθειες υγειινής διατροφής και δραστηριότητας.
- Να ζητούν από τα σχολεία να παρέχουν 60 λεπτά μέτριας -έντονης καθημερινής άσκησης σε όλες τις τάξεις, να μειώσουν τη διαθεσιμότητα τροφών που δεν είναι υγειινές και να εκπαιδεύουν τα παιδιά να κάνουν σωστές επιιλογές στον τρόπο ζωής.
- Να ζητούν πολιτικές απαγόρευσης των ανθυγειινών φαγητών στα παιδιά.
- Να ζητούν από τους δήμους να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν ασφαλείς τρόπους πρόσβασης με περπατήμα και ποδήλατο μέχρι το σχολείο και να προάγουν αθλητικές δραστηριότητες.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας;
- Οι μητέρες να θηλάζουν για τουλάχιστον 6 μήνες. Τα νεογνά που τράφηκαν με μητρικό θηλασμό για 3-6 μήνες έχουν 35% μικρότερη πιθανότητα να είναι παχύσαρκα όταν αρχίσουν το σχολείο.
- Τα βρέφη πρέπει να τρέφονται όταν πεινούν αλλά να μην εξαναγκάζονται να τελειώσουν το φαγητό τους.
- Πολύ συχνά, τα παιδιά ηλικίας 2-6 ετών δεν έχουν τακτικό τρόπο διατροφής, μπορεί να θέλουν να τρώνε συνέχεια την ίδια τροφή και να αρνούνται να δοκιμάσουν διαφορετικά φαγητά.
- Αν επιτρέπεται στα παιδιά να αποφασίζουν πότε να τρώνε και πότε να σταματούν χωρίς επέμβαση από άλλους, θα τρώνε τόσο όσο χρειάζονται.
