Ψυχικό τραύμα και συναφείς διαταραχές
Συγγραφέας Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Γράφτηκε στις ,
Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO), οι διαταραχές τραύματος επηρεάζουν πάνω από 100 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και αυξάνονται ανησυχητικά. Αν συμπεριλάβουμε τους ανθρώπους που έχουν άγχος ή/και κατάθλιψη, που συχνά είναι απλώς συμπτώματα ενός υποκείμενου τραύματος, τότε μπορεί ένα στα πέντε άτομα να πάσχει από κάποια μορφή διαταραχής τραύματος.
Το τραύμα εντοπίζεται περισσότερο στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες, επειδή οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα κάποιας μορφής κακοποίησης ή επίθεσης, είτε ως παιδιά ή ως ενήλικες.
Επίσης, το τραύμα φαίνεται ότι έχει αιτιώδη συνάφεια με το άγχος, την κατάθλιψη και μια σειρά από άλλες ιατρικές και ψυχολογικές καταστάσεις.
Οι διαταραχές τραύματος μερικές φορές χωρίζονται κλινικά στις επιπτώσεις που δημιουργεί το τραύμα στο θύμα και υπάρχουν αρκετές διαταραχές που μπορούν να αναχθούν σε αρχικά τραυματικά περιστατικά. Εδώ εξετάζουμε τρεις βασικούς τύπους.
Ο πρώτος τύπος συχνά συσχετίζεται με τραύμα ή γεγονότα και ονομάζεται Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), η οποία συνήθως πυροδοτείται από ένα σημαντικό στρεσογόνο γεγονός της ζωής. Σύμφωνα με την Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSMIV), η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι παρούσα όταν ένα τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται επίμονα με τουλάχιστον έναν από τους ακόλουθους τρόπους:
- Επαναλαμβανόμενες και ενοχλητικές αναμνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της φαντασίωσης ή αναπαράστασης του γεγονότος από τα μικρά παιδιά.
- Επαναλαμβανόμενα δυσάρεστα όνειρα σχετικά με το γεγονός.
- Αιφνίδιες εκδηλώσεις, αναδρομές στο παρελθόν ή συναισθήματα σαν το γεγονός να ξανασυμβαίνει στο παρόν.
- Έντονη ψυχολογική δυσφορία όταν υπάρχει έκθεση σε γεγονότα που συμβολίζουν ή μοιάζουν ή θυμίζουν κάποιο μέρος του αρχικού τραυματικού γεγονότος ή σε επετείους του γεγονότος.
Ο δεύτερος τύπος είναι γνωστός ως Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ), η οποία, σύμφωνα με το DSM-IV συνδέεται με τραύμα και συνήθως είναι μια χρόνια κατάσταση στον πάσχοντα, με απροσδιόριστο υπόβαθρο. Το ενήλικο άτομο βιώνει συνήθως ένα μη ρεαλιστικό ή υπερβολικό άγχος και ανησυχία (ανήσυχη προσδοκία) για δύο ή περισσότερες περιστάσεις της ζωής, για μια περίοδο 6 μηνών ή περισσότερο, κατά τη διάρκεια των οποίων το άτομο ταλαιπωρείται από αυτές τις ανησυχίες περισσότερες ημέρες ή όχι.
Ο τρίτος τύπος σχετίζεται με την αποσύνδεση ή διαδικασία «διαχωρισμού» από την συνειδητότητα, προκειμένου το άτομο να αποφύγει τον πόνο και να απαρνηθεί το γεγονός. Το DSM-IV ορίζει διάφορους τύπους συναφών διαταραχών αλλά ένας βασικός τύπος είναι η Αποσυνδετική (Διασχιστική) Διαταραχή (DID), η οποία αναφερόταν πριν ως Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας (ΔΠΠ).
Στη διαταραχή αυτή, το άτομο εμφανίζει περισσότερες από μία, ξεχωριστές προσωπικότητες που καθεμία έχει ένα συγκεκριμένο μοτίβο αντίληψης του εαυτού, κατανόησης, συμπεριφοράς και τρόπου συσχέτισης με το περιβάλλον. Κάθε τέτοια προσωπικότητα είναι ένα κρυμμένο κομμάτι του εαυτού που τον συμπληρώνει.
Εάν θεωρήσουμε πως ένα άτομο έχει μόνο μία «έδρα της συνείδησης» σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, τότε, αυτή την έδρα κατέχει -υπό φυσιολογικές συνθήκες- η αρχική ή κανονική προσωπικότητα του ατόμου. Στην περίπτωση της Αποσυνδετικής (Διασχιστικής) Διαταραχής, η «έδρα της συνείδησης» μπορεί, από καιρό σε καιρό, να «καταληφθεί» από μια αυτόνομη δευτερεύουσα προσωπικότητα, που αποκαλείται «το άλλο εγώ» ή «δεύτερος εαυτός» και να «διευθύνει» το άτομο για λίγο, χωρίς το άτομο να έχει επίγνωση ή να θυμάται ότι συμβαίνει αυτό. Αυτός ο τρίτος τύπος συναντάται συχνά σε ανθρώπους που εκτίθενται σε σοβαρή συνεχιζόμενη κακοποίηση.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων, www.psychotherapeia.net.gr
*Πηγές
http://www.energeticsinstitute.com.au
https://www.sensorimotorpsychotherapy.org
http://www.rossinst.com
http://drdansiegel.com
http://www.traumacenter.org
Lowen Alexander (1993), Depression and the Body: The Biological Basis of Faith and Reality, Penguin Books.
Ogden Pat, Minton Kekuni, Pain Clare (2006), Trauma and the Body: A Sensorimotor Approach to Psychotherapy, W. W. Norton & Company
