Κούραση χωρίς προφανή λόγο
Συγγραφέας Δημήτριος Νικήτας Γράφτηκε στις ,
Νιώθετε συνεχώς κουρασμένοι και δεν μπορείτε να εξηγήσετε γιατί; Νιώθετε ότι σας λείπει η δύναμη και η ζωτικότητα για να αντιμετωπίσετε την καθημερινότητά σας; Δυσκολεύεστε να σηκωθείτε από το κρεβάτι το πρωί, ακόμη και μετά από επαρκή ύπνο;
Αν ναι, τότε είναι πιθανόν να πάσχετε από το »Σύνδρομο Επινεφριδιακής Κόπωσης». ή αλλιώς Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης.
Τα Επινεφρίδια είναι δυο μικροί αδένες σε σχήμα σφήνας και βρίσκονται ο καθένας πάνω από κάθε νεφρό.
Αποτελούνται από το εξωτερικό (φλοιός) και το εσωτερικό (μυελός) τμήμα. Στο φλοιό των επινεφριδίων γίνεται η σύνθεση και έκκριση των στεροειδών ορμονών Κορτιζόλη, Αλδοστερόνη, DHEA και στεροειδών του φύλου (τεστοστερόνη, οιστρογόνα). Ο μυελός των επινεφριδίων εκκρίνει τις ορμόνες-κατεχολαμίνες επινεφρίνη (αδρεναλίνη) και νορ-επινεφρίνη (νορ-αδρεναλίνη).
Η Κορτιζόλη, γνωστή και σαν μία από τις »ορμόνες του στρες», ειναι μία από τις σημαντικότερες ορμόνες και είναι απαραίτητη για μια σειρά από φυσιολογικές λειτουργίες:
-Διαχείριση του άγχους.
-Διατήρηση (σε ισορροπία με άλλες ορμόνες και πεπτίδια) φυσιολογικών επιπέδων αρτηριακής πίεσης.
-Ρύθμιση μεταβολισμού υδατανθράκων και διατήρηση (σε ισορροπία με τις ορμόνες ινσουλίνη, γλυκαγόνη, κορτιζόλη, αυξητική ορμόνη, κατεχολαμίνες) των φυσιολογικών επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
-Ρύθμιση μεταβολισμού πρωτεινών και λιπών.
-Καταστολή της φλεγμονώδους απάντησης του ανοσοποιητικού συστήματος, κ.α
Η σύνθεση και έκκριση της κορτιζόλης βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ορμονών CRH (εκκρίνεται από τον υποθάλαμο) και ACTH (εκκρίνεται από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης), μέσω μηχανισμών αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης (αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης προκαλεί μείωση της έκκρισης CRH και ACTH και αντίστροφα) όπως φαίνεται και στο σχήμα (‘Αξονας: Υποθάλαμος-Υπόφυση-Επινεφρίδια):
Η αδρεναλίνη είναι η ορμόνη που βοηθά τον οργανισμό να ανταπεξέρχεται σε οξείες καταστάσεις stress. Ερεθίσματα για την έκκρισή της αποτελούν ο φόβος, οι συγκινήσεις, οι καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, το ψύχος, η πτώση της πίεσης και η υπογλυκαιμία. Με τις δράσεις της, προετοιμάζει τον οργανισμό είτε να αντιμετωπίσει άμεσα το στρεσσογόνο παράγοντα (αντίδραση μάχης), είτε να τον αποφύγει ταχέως (αντίδραση φυγής). (»fight or flight» response)
Η Επινεφριδιακή Κόπωση είναι μια σχετιζόμενη με το στρες κατάσταση, η οποία συμβαίνει όταν τα Επινεφρίδια και ο άξονας Υποθάλαμος-Υπόφυση-Επινεφρίδια δεν λειτουργούν στο άριστο επίπεδο.
Τα συμπτώματα και σημεία για το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (Adrenal Fatigue) περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία έγερσης το πρωί, ακόμη και μετά από επαρκή ύπνο
Στα αρχικά στάδια αυτής της κατάστασης οι πάσχοντες τελούν υπό σημαντικό στρες, και έχουν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και αδρεναλίνης. Αυτό διακόπτει τον φυσιολογικό 24ωρο κύκλο των επιπέδων της κορτιζόλης (»κιρκάδιος ρυθμός»), οδηγώντας σε μια κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας-επιφυλακής τις απογευματινές/βραδυνές ώρες και εμποδίζοντας, έτσι, τον ξεκούραστο ύπνο.
Στα κατοπινά στάδια, οι πάσχοντες θα έχουν σταθερά χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης. (‘Οπως αναφέρθηκε, η κορτιζόλη ρυθμίζει και το μεταβολισμό των υδατανθράκων, αυξάνοντας τα επίπεδα σακχάρου και προτατεύοντας από υπογλυκαιμία, δρώντας ανταγωνιστικά προς την ινσουλίνη σε μία δυναμική ισορροπία). Έτσι, τα επίπεδα σακχάρου τείνουν να είναι πολύ χαμηλότερα νωρίς το πρωί. Το σώμα το »αντιλαμβάνεται» ως αίσθημα πείνας, ωθώντας τον/την πάσχοντα/πάσχουσα προς έγερση.
- Υψηλά επίπεδα κόπωσης καθημερινά
Στα επόμενα στάδια αυτής της κατάστασης, τα επινεφρίδια εξαντλούνται, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στις ανάγκες του οργανισμού και να συντελεστεί η παραγωγή των ορμονών που απαιτούνται στα επιθυμητά επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι τα επίπεδα κορτιζόλης καθώς και της αδρεναλίνης και νορ-αδρεναλίνης είναι γενικά χαμηλότερα από αυτά που απαιτούνται.
Η σχετική έλλειψη αυτών των -ουσιώδους σημασίας- ορμονών εξηγεί την αδυναμία των πασχόντων να ανταποκριθούν στις ανάγκες της καθημερινότητας και να διατηρήσουν επαρκή επίπεδα ενέργειας. Υπάρχει ωστόσο η περίπτωση, όπως προαναφέραμε, κάποιοι πάσχοντες να νιώθουν μια »ώθηση» ενέργειας αργά το απόγευμα.
- Αδυναμία διαχείρισης του άγχους
Όταν αντιμετωπίζουμε στρεσογόνες καταστάσεις, εξαρτώμεθα από τα επινεφρίδια μας και την έκκριση κορτιζόλης, αδρεναλίνης, νορ-αδρεναλινης. Αυτές ρυθμίζουν την απάντησή μας στο στρες και μας επιτρέπουν να αυξήσουμε τη ζωτική μας ενέργεια, τη συγκέντρωση και την ετοιμότητα-επιφυλακή μας, όταν τα χρειαζόμαστε. Όταν, λοιπόν, τα επινεφρίδια μας έχουν υποστεί »εξάντληση» υπάρχει δυσχέρεια στην έκκριση των απαιτούμενων ορμονών. Οι πάσχοντες από επινεφριδιακή κόπωση αναφέρουν συχνά έλλειψη ενθουσιασμού, απάθεια, έλλειψη ενδιαφέροντος, ευερεθιστότητα και ανησυχία.
- Έντονη επιθυμία για αλμυρά φαγητά
Από τον φλοιό των επινεφριδίων παράγεται και η ορμόνη Αλδοστερόνη, ένα αλατο-κορτικοειδές ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης καθώς και το ισοζύγιο του καλίου και νατρίου αλλά και άλλων ηλεκτρολυτών. Οι πάσχοντες από επινεφριδιακή κόπωση έχουν μειωμένη ικανότητα διατήρησης ισορροπίας στα επίπεδα καλίου, νατρίου, μαγνησίου αλλά και του ισοζυγίου του ύδατος. Οι απώλειες νατρίου οδηγούν στην αυξημένη επιθυμία για αλμυρές τροφές, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί σε πάσχοντες από επινεφριδιακή κόπωση.
- Υψηλότερα επίπεδα ενέργειας τις απογευματινές ώρες/ Διαταραχές ύπνου
Στους υγιείς ανθρώπους, η κορτιζόλη φθάνει στα ανώτερα επίπεδα (cortisol peak) νωρίς το πρωί και ακολουθεί σταδιακή μείωση στη διάρκεια της ημέρας (»νυχθήμερος»-κιρκάδιος ρυθμός έκκρισης κορτιζόλης). (βλέπε σχήμα)
Όπως προαναφέρθηκε, στα αρχικά στάδια αυτής της κατάστασης οι πάσχοντες τελούν υπό σημαντικό στρες, και έχουν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και αδρεναλίνης. Αυτό διακόπτει τον φυσιολογικό 24ωρο κύκλο των επιπέδων της κορτιζόλης (»κιρκάδιος ρυθμός»), οδηγώντας σε μια κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας-επιφυλακής τις απογευματινές/βραδυνές ώρες και εμποδίζοντας, έτσι, τον ξεκούραστο ύπνο.
- Υπερβολική κατανάλωση διεγερτικών ουσιών, όπως καφείνης, ζάχαρης, κ.α
Εδώ το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι οι »διεγερτικές» αυτές ουσίες τείνουν να χάσουν την αποτελεσματικότητα τους, σε βάθος χρόνου. Καθώς το χρόνιο στρες επιδρά καταστροφικά σε όλο το ενδοκρινικό σύστημα, κάθε ώθηση ενέργειας που προσδοκά κανείς με μία κούπα καφέ ή με ένα ζαχαρούχο σνακ καθίσταται ολοένα και πιο δυσχερής. Επίσης η καφείνη μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω τις διαταραχές ύπνου. Όσο περισσότερο αυξάνει το στρες και η κούραση, τόσο αυξάνει και η ανάγκη για κατανάλωση τέτοιων ροφημάτων ή τροφών. Αυτός ο »φαύλος κύκλος» που εγκαθίσταται πλέον οδηγεί, σε άλλοτε άλλο χρόνο, σε ορμονική δυσλειτουργία και υπερβολική κόπωση.
- Εξασθένηση ανοσοποιητικού συστήματος
Η κορτιζόλη δρα κατασταλτικά στη φλεγμονώδη απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Σε παρουσία υψηλών επιπέδων κορτιζόλης, σε ψυχο-πιεστικές στρεσογόνες καταστάσεις, στα αρχικά στάδια της κατάστασης, αυτό το αντι-φλεγμονώδες αποτέλεσμα γίνεται πολύ έντονο και οδηγεί σε εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό μπορεί να διαρκέσει για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί το στρεσογόνο ερέθισμα.
Αντίστοιχα, στα κατοπινά στάδια, τα χαμηλά (σε σχέση με τις ανάγκες του οργανισμού) επίπεδα κορτιζόλης, επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό σύστημα να υπερ-αντιδρά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υπερ-αντίδραση σε παθογόνα, χρόνια φλεγμονή, εκδήλωση Aυτοάνοσων Nοσημάτων.
Διατροφική Υποστήριξη των Επινεφριδίων (Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης)
Τα βασικά σημεία-κλειδιά και οι γενικές οδηγίες της διατροφικής υποστήριξης των επινεφριδίων είναι:
- Αναγνώριση τροφικών αλλεργιών-δυσανεξιών
Απαραιτήτως, προκειμένου να αποφευχθούν καταστάσεις όπως το »σύνδρομο διαπερατού εντέρου», η δυσαπορρόφηση μικροθρεπτικών συστατικών (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία), η περαιτέρω εξασθένηση του ανοσοποητικού συστήματος.
- Λήψη των κατάλληλων γευμάτων τις κατάλληλες ώρες της ημέρας και περιορισμός (κυρίως των ευαπαρροφήσιμων) υδατανθράκων
Το πρωινό είναι πρωταρχικής σημασίας. Το σώμα χρειάζεται ενέργεια (μετά από αρκετές ώρες νηστείας) και η κατάλληλη πηγή ενέργειας θα μας καλύψει καθ’ όλη τη διάρκεια του πρωινού. Είναι προτιμότερο να τρώμε τροφές-πηγές πρωτεινών και χαμηλό ποσό υδατανθράκων.
Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη ότι οι πάσχοντες από επινεφριδιακή κόπωση, δυσκολεύονται στην διατήρηση ιδανικών επιπέδων σακχάρου στο αίμα και ήδη εξηγήσαμε τον τρόπο με τον οποίο επιδράει στο μεταβολισμό των υδατανθράκων. Να αποφεύγεται η κατανάλωση ζάχαρης και άλλων εύκολα απορροφήσιμων υδατανθράκων, οι οποίοι οδηγούν σε απότομη αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, αντίστοιχα αυξημένη έκκριση ινσουλίνης (εξαντλώντας και τα β-κύτταρα του παγκρέατος που εκκρίνουν ινσουλίνη) και απότομη »πτώση» των επιπέδων σακχάρου επιτείνοντας και τη δυσκολία διαχείρισης του σακχάρου από τη εξισορροπιστική δράση της κορτιζόλης, με αποτέλεσμα το »αίσθημα υπογλυκαιμίας» και την εκ νέου »ανάγκη για γλυκό΄». Να προτιμώνται πολλά μικρά γεύματα. Αυτό θα μειώσει τις περιόδους έντονης επιθυμίας για σνακ, το »αίσθημα υπογλυκαιμίας» και την επίδραση του στρες στον άξονα Υποθάλαμος-Υπόφυση-Επινεφρίδια.
- Περιορισμός κατανάλωσης ροφημάτων με καφεΐνη
Μειώστε την πρόσληψη καφεΐνης: 200mg καφεΐνης μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα κατά 30% μέσα σε μία ώρα!
- Ενυδάτωση
Λήψη τουλάχιστον 2-3 λίτρων νερού καθημερινά
- Διατροφή πλούσια σε μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, αντι-οξειδωτικά, φυτο-θρεπτικά)
Περιορισμός κατανάλωσης επεξεργασμένων-βιομηχανοποιημένων τροφών.
Αυξήστε την κατανάλωση φρούτων (προσοχή όμως στην ποσότητα σε αυτά που έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε φυσικά σάκχαρα, π.χ μπανάνες, πορτοκάλια, κ.α), λαχανικών, οσπρίων, ανεπεξέργαστων δημητριακών
Να λαμβάνετε, πάντοτε υπό ιατρική καθοδήγηση: Συμπληρώματα που βοηθούν στην καταπολέμηση του άγχους περιέχοντας στοιχεία όπως τα αντιοξειδωτικά, το μαγνήσιο, το ασβέστιο, το χρώμιο και ο ψευδάργυρος αλλά και Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που υποστηρίζουν τα επινεφρίδια, όπως η βιταμίνη C, που η συγκέντρωσή της στα κύτταρα των επινεφριδίων είναι 10 φορές υψηλότερη από αυτήν στα άλλα κύτταρα του οργανισμού.
Βότανα που βοηθούν στη διαχείριση του στρες (προσαρμογόνα): Τζίνσενγκ, Βασιλικός, Ασβαγκάντα, Ροδιόλα, κ.α). Πάντοτε, επίσης, υπό ιατρική καθοδήγηση.
- Υποστήριξη της υγείας του Γαστρεντερικού Συστήματος
Λήψη στοχευμένων σκευασμάτων με προβιοτικά και πρεβιοτικά για αποκατάσταση της δυσβίωσης στο έντερο (διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ ευεργετικών και παθογόνων βακτηρίων, τα οποία συναποτελούν το μικροβίωμα του εντέρου).
Ενδοκρινολόγος
