Αιτίες

Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα:

Το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος μπορεί να προκαλέσει μια αντίδραση στο θυρεοειδή αδένα που οδηγεί σε υποθυρεοειδισμό και τις περισσότερες φορές και σε βρογχοκήλη (διόγκωση του θυρεοειδούς). Άλλα αυτοάνοσα νοσήματα μπορεί να συνυπάρχουν με τη διαταραχή αυτή (αυτοάνοση ρευματοπάθεια, ΣΔ1 και άλλα). Συχνά παρουσιάζεται και σε άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας.

Κεντρικός υποθυρεοειδισμός λόγω υποφυσιακής ανεπάρκειας:

Η TSH (θυρεοειδοτρόφος ορμόνη) παράγεται από την υπόφυση, η οποία βρίσκεται πίσω από τη μύτη στη βάση του εγκεφάλου. Κάθε καταστροφική νόσος του αδένα της υπόφυσης ή του υποθαλάμου (ο οποίος βρίσκεται ακριβώς πάνω από την υπόφυση), μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα κύτταρα που εκκρίνουν TSH, η οποία διεγείρει το θυρεοειδή να παράγει τις απαιτούμενες ποσότητες των θυρεοειδικών ορμονών. Αυτή είναι μια πολύ σπάνια αιτία υποθυρεοειδισμού.

Συγγενής υποθυρεοειδισμός:

Ένα βρέφος μπορεί να γεννηθεί με ανεπαρκή ποσότητα θυρεοειδικού ιστού ή με ένα ενζυμικό ελάττωμα που δεν επιτρέπει την κανονική παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Αν αυτή η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να αναπτυχθεί κρετινισμός που χαρακτηρίζεται από πτώση του διανοητικού επιπέδου και κοντό ανάστημα.

Φάρμακα:

Το λίθιο, οι υψηλές δόσεις ιωδίου και η αμιωδαρόνη (ένα αντιαρρυθμικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση διάφορων καρδιακών αρρυθμιών) μπορεί να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό.

Θυρεοειδίτιδα μετά τον τοκετό:

Αρχικά εκδηλώνεται υπερθυρεοειδισμός, μέσα σε μερικούς μήνες από τον τοκετό, ο οποίος συνήθως διαρκεί περίπου ένα με δύο μήνες. Συχνά ακολουθεί υποθυρεοειδισμός ο οποίος διαρκεί 2-3 μήνες, αλλά οι περισσότερες γυναίκες θα ανακάμψουν και τελικά θα παρουσιάσουν φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς. Ωστόσο 5 – 10% των γυναικών ο θυρεοειδής αδένας δεν επουλώνονται, έτσι ο υποθυρεοειδισμός γίνεται μόνιμος και απαιτεί δια βίου υποκατάσταση με θυρεοειδικές ορμόνες (δισκία θυροξίνης). Αυτή η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί και πάλι στις επόμενες εγκυμοσύνες.

Θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο:

Ο υποθυρεοειδισμός αναπτύσσεται συχνά μετά τη χρήση ραδιενεργού ιωδίου για την θεραπεία του υπερθυρεοειδισμό.

Σιωπηλή Θυρεοειδίτιδα:

Παροδικός (προσωρινός) υπερθυρεοειδισμός που εξελίσσεται σε υποθυρεοειδισμό και μετά σε ευθυρεοειδισμό μπορεί να προκληθεί από τη σιωπηλή θυρεοειδίτιδα, μια κατάσταση η οποία φαίνεται να είναι η ίδια όπως εκείνη μετά τον τοκετό θυρεοειδίτιδα, αλλά δεν συνδέεται με την εγκυμοσύνη. Δεν συνοδεύεται από άλγος στο θυρεοειδή αδένα.

Υποξεία θυρεοειδίτιδα:

Αυτή η κατάσταση συχνά ακολουθεί μετά από μια ιογενή λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού και χαρακτηρίζεται από επώδυνη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα και φλεγμονή, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Ευτυχώς, αυτή η κατάσταση συνήθως υποχωρεί αυτόματα. Ο θυρεοειδής θεραπεύεται συνήθως από μόνος του κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών, αλλά συχνά όχι πριν συμβεί μια προσωρινή περίοδος υποθυρεοειδισμού.

Χειρουργική του θυρεοειδούς:

Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να σχετίζεται με τη χειρουργική επέμβαση στο θυρεοειδή αδένα, ειδικά αν το μεγαλύτερο μέρος του θυρεοειδούς έχει αφαιρεθεί.

Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού;

Στην πρώτη φάση, ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει λίγα ή και καθόλου συμπτώματα (υποκλινικός υποθυρεοειδισμός), δεδομένου ότι το σώμα μας έχει τη δυνατότητα να αντισταθμίσει εν μέρει την αποτυχία του θυρεοειδούς αδένα μέσω της αύξησης της διέγερσης σε αυτό (αυξάνοντας την TSH), όπως γίνεται πατώντας περισσότερο το γκάζι κατά την διάρκεια μιας ανηφόρας για να πηγαίνει το αυτοκίνητο με την ίδια ταχύτητα. Ωστόσο καθώς η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών και ο μεταβολισμός του σώματος μειώνεται όλο και περισσότερο, μπορεί να εμφανιστούν μια ποικιλία χαρακτηριστικών.
• Εύκολη κόπωση
• Υπνηλία
• Διαταραχές μνήμης
• Δυσκολίες μάθησης
• Ξηρά, εύθραυστα μαλλιά και νύχια
• Ξηρό δέρμα με κνησμό
• Πρησμένο πρόσωπο
• Δυσκοιλιότητα
• Πόνο στους μυς
• Αύξηση του βάρους και κατακράτηση υγρών
• Διαταραχές έμμηνου ρύσεως
• Αυξημένη συχνότητα αποβολών
• Αυξημένη ευαισθησία σε πολλά φάρμακα

Πώς γίνεται η διάγνωση του υποθυρεοειδισμού;

Ένας ιατρός μπορεί να αναγνωρίσει τα χαρακτηριστικά συμπτώματα και σημεία, τα οποία εμφανίζονται στον υποθυρεοειδισμό. Ωστόσο, η κατάσταση μπορεί να αναπτυχθεί τόσο αργά με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να μην συνειδητοποιούν ότι το σώμα τους έχει αλλάξει, γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η εκτέλεση εργαστηριακών εξετάσεων για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να προσδιοριστεί η αιτία του υποθυρεοειδισμού. Ένας γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας μπορεί να κάνει τη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού, αλλά συχνά είναι απαραίτητη η βοήθεια από τον ενδοκρινολόγο, δηλαδή τον ειδικό ιατρό για τις ασθένειες του θυρεοειδούς.

Διαγνωστικός εργαστηριακός έλεγχος

TSH (θυρεοτροπίνη):

Τα αυξημένα επίπεδα της TSH στο αίμα είναι η πιο ακριβής δείκτης του υποθυρεοειδισμού (με εξαίρεση του κεντρικού υποθυρεοειδισμού). Η παραγωγή αυτής της υποφυσιακής ορμόνης αυξάνεται όταν ο θυρεοειδής αδένας υποπαραγάγει, έστω και λίγο, θυρεοειδικές ορμόνες.

FT4 (ελεύθερη θυροξίνη):

Εκτιμάει τα επίπεδα της ορμόνης του θυρεοειδούς στο αίμα που είναι δραστικά. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχει ένα εύρος από επίπεδα ελεύθερης θυροξίνης στο αίμα των φυσιολογικών ανθρώπων, παρόμοιο με το εύρος για το ύψος των φυσιολογικών ανθρώπων και ότι μία τιμή ελεύθερης θυροξίνης που είναι “εντός φυσιολογικών ορίων» για το γενικό πληθυσμό μπορεί να μην είναι κατάλληλη για ένα συγκεκριμένο άτομο.

Αντιθυρεοειδικά αντισώματα:

Η παρουσία τους υποδηλώνει ότι η αιτία του υποθυρεοειδισμού είναι η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα.

Θεραπεία του υποθυρεοειδισμού;

Ο υποθυρεοειδισμός γενικά αντιμετωπίζεται με μία μόνο ημερήσια δόση λεβοθυροξίνης, που δίνεται ως ένα δισκίο ή μιας κάψουλας. Ένας έμπειρος γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει τη σωστή μορφή και δοσολογία ώστε να επιστρέψει η θυρεοειδική επάρκεια στα φυσιολογικά. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς, οι οποίοι μπορεί να έχουν υποκείμενη καρδιακή νόσο συνήθως ξεκινούν με χαμηλή δόση που σταδιακά αυξάνεται ενώ οι νεότεροι υγιείς ασθενείς μπορούν να αρχίσουν με πλήρη δόση υποκατάστασης. Οι θυρεοειδικές ορμόνες φαίνεται ότι λειτουργούν πολύ αργά σε ορισμένα μέρη του σώματος, έτσι ώστε μπορεί να περάσουν αρκετοί μήνες μετά την έναρξη της θεραπείας ώστε να βελτιωθούν κάποια χαρακτηριστικά.

Τα δισκία και οι κάψουλες λεβοθυροξίνης υπάρχουν σε 12 διαφορετικές δόσεις και είναι σημαντική η καθημερινή συστηματική λήψη τους. Μια δόση λεβοθυροξίνης η οποία είναι πολύ χαμηλή μπορεί να αποτύχει να αποτρέψει τη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα ενώ μπορεί να επιτρέπει να συνεχίζονται τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού και να συσχετίζεται με την παρουσία αυξημένων επίπεδων χοληστερόλης στον ορό, που αυξάνουν τον κίνδυνο για αθηροσκλήρωση και καρδιακή νόσο. Μια δόση η οποία είναι πάρα πολύ υψηλή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα υπερθυρεοειδισμού, να δημιουργήσει υπερβολική πίεση – διέγερση στην καρδιά και να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι γυναίκες που σκοπεύουν να τεκνοποιήσουν να διατηρούν καλά ρυθμισμένη τη θυρεοειδική λειτουργία, δεδομένου ότι ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του μωρού. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι απαιτήσεις του σώματος στις θυρεοειδικές ορμόνες συχνά αλλάζουν, έτσι είναι απαραίτητη μια πιο συχνή παρακολούθηση. Διάφορα φάρμακα και συμπληρώματα (ιδιαίτερα σιδήρου) μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση των θυρεοειδικών ορμονών. Ως εκ τούτου, τα επίπεδα μπορεί να χρειάζονται συχνότερη παρακολούθηση κατά τη διάρκεια κάποιας ασθένειας ή αλλαγής στη φαρμακευτική αγωγή και στα συμπληρώματα διατροφής.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι κρίσιμης σημασίας για τη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου στα βρέφη. Για τα βρέφη με υποθυρεοειδισμό που απαιτούν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης η λεβοθυροξίνη σήμερα υπάρχει και σε μορφή πόσιμων σταγόνων. Αντ’ αυτού, τα βρέφη με υποθυρεοειδισμό μπορούν να λαμβάνουν την απαιτούμενη δόση λεβοθυροξίνης μετά την σύνθλιψη ενός δισκίου της σωστής δόσης και χορήγηση του με ένα κουταλάκι του γλυκού με νερό.

Δεδομένου ότι οι περισσότερες περιπτώσεις υποθυρεοειδισμού είναι μόνιμες και συχνά προοδευτικές, είναι συνήθως απαραίτητη η θεραπευτική αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Η περιοδική παρακολούθηση των επιπέδων TSH και η κλινική εξέταση είναι απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι δίνεται η κατάλληλη δόση, επειδή οι δόσεις φαρμάκου ενδέχεται να πρέπει να ρυθμίζονται από καιρό σε καιρό. Η βέλτιστη προσαρμογή της δοσολογίας της θυρεοειδικής ορμόνης είναι κρίσιμη, δεδομένου ότι το σώμα είναι πολύ ευαίσθητο ακόμη και σε μικρές αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς.

Η κατάλληλη διαχείριση του υποθυρεοειδισμού απαιτεί τη συνεχή φροντίδα από έναν γιατρό με εμπειρία στη θεραπεία αυτής της πάθησης.

Νικόλαος Βάλβης
Ενδοκρινολόγος