Έγκαυμα

Το έγκαυμα αποτελεί μία μορφή δυνητικά σοβαρού τραύματος του δέρματος αλλά και των βαθύτερων ιστών, εξαιτίας της εντοπισμένης δράσης θερμικής, ηλεκτρικής ή και χημικής ενέργειας καθώς και ακτινοβολίας.
Τα εγκαύματα μπορεί να προκληθούν με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένων:

• καυτών αντικειμένων, βραστών υγρών, ανοικτής φλόγας, φωτιάς (θερμικό έγκαυμα)
• καυστικών χημικών ουσιών (χημικό έγκαυμα)
• υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο (ηλιακό έγκαυμα, έγκαυμα ακτινοβολίας)
• ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρικό έγκαυμα)

Η βαρύτητα ενός εγκαύματος καθορίζεται από την ακριβή αιτία του, την θέση του στο σώμα αλλά και την συνολική έκταση του, δηλαδή την επιφάνεια / εμβαδόν και το βάθος της βλάβης.

Πρώτες βοήθειες στο έγκαυμα

• Θερμικό έγκαυμα
  • Θερμικό έγκαυμα μικρής έκτασης
  • Θερμικό έγκαυμα μεγάλης έκτασης
• Χημικό έγκαυμα

Θερμικό έγκαυμα

Θερμικά οναμάζονται τα εγκαύματα που προκαλούνται από εξωτερικές πηγές θερμότητας και αντικείμενα αυξημένης θερμοκρασίας. Η θερμότητα μπορεί για παράδειγμα να προέρχεται από φλόγα από φωτιά, καυτό ατμό, πολύ ζεστό ή βραστό υγρό αλλά και μέσω άμεσης επαφής με ένα καυτό αντικείμενο.

Πρώτες βοήθειες σε θερμικό έγκαυμα μικρής έκτασης:

1. Μειώστε άμεσα την θερμική βλάβη με δροσερό τρεχούμενο νερό
2. Αφαιρέστε προσεκτικά κοσμήματα και στενά αντικείμενα
3. Καθαρίστε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος
4. Επαλείψτε λεπτό στρώμα aloe vera ή άλλης καταπραϋντικής αλοιφής
5. Επισκευτείτε ενδεχομένως τον γιατρό σας

1 Μειώστε άμεσα την θερμική βλάβη με δροσερό τρεχούμενο νερό

Αφήστε να τρέξει αμέσως άφθονο δροσερό νερό πάνω από την περιοχή του εγκαύματος κατά προτίμηση σε συνεχή ροή (π.χ. από την βρύση) για τουλάχιστον 10 λεπτά ή μέχρι να υποχωρήσει αισθητά ο πόνος. Εναλλακτικά τοποθετήστε πάνω στο έγκαυμα μία καθαρή πετσέτα, την οποία έχετε προηγουμένως βρέξει με κρύο νερό. Μην χρησιμοποιείτε πολύ κρύο νερό ή πάγο σε άμεση επαφή με το έγκαυμα.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προσπαθήσουμε να μειώσουμε το ταχύτερο δυνατό την θερμική βλάβη του ιστού, μειώνοντας την θερμοκρασία και την συνολική ενέργεια που επιδρά σε αυτόν μετά από ένα έγκαυμα. Αυτό επιτυγχάνεται πολύ ευκολότερα με τη χρήση τρεχούμενου δροσερού νερού. Η χρήση πολύ κρύου νερού ή πάγου μπορεί να επιφέρει επιπλέον βλάβες στον ήδη τραυματισμένο ιστό.

2 Αφαιρέστε προσεκτικά κοσμήματα και στενά αντικείμενα

Αφαιρέστε ταχύτατα και με προσοχή δακτυλίδια ή άλλα στενά αντικείμενα, που βρίσκονται ακριβώς ή κοντά στην περιοχή του εγκαύματος.

Η θερμική βλάβη που προκαλεί ένα έγκαυμα οδηγεί συχνά σε τοπικό οίδημα (πρήξιμο) του ιστού, ο οποίος μπορεί να υποστεί επιπλέον βλάβη σε περίπτωση ύπαρξης στην περιοχή αυτή στενών προσωπικών αντικειμένων, όπως κοσμημάτων.

3 Καθαρίστε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος

Αν δημιουργηθούν φουσκάλες, μην τις σπάσετε. Σε περίπτωση που οι φουσκάλες ανοίξουν, καθαρίστε την περιοχή με καθαρό νερό, φυσιολογικό ορό ή ήπιο αντισηπτικό και τοποθετήστε πάνω αποστειρωμένες γάζες για προστασία.

Η βλάβη του δέρματος μετά από ένα θερμικό έγκαυμα μπορεί να διευκολύνει την είσοδο μικροοργανισμών και να οδηγήσει σε μόλυνση. Όπως σε οποιοδήποτε άλλο ανοικτό τραύμα, πρέπει και σε περίπτωση θερμικού εγκαύματος να ελέγξουμε επίσης την αντιτετανική προστασία.

4 Επαλείψτε λεπτό στρώμα aloe vera ή άλλης καταπραϋντικής αλοιφής

Μπορείτε να επαλείψετε πάνω στην περιοχή του εγκαύματος λεπτό στρώμα aloe vera ή άλλης καταπραϋντικής λοσιόν / αλοιφής αλλά μόνο μετά την συνεπή χρήση τρεχούμενου νερού για μείωση της θερμικής ενέργειας, όπως αναφέρεται παραπάνω.

Κυκλοφορούν ίσως εκατοντάδες πρακτικές συμβουλές και ‘μυστικά’, όσον αφορά στις ουσίες που μπορεί να επαλείψει κανείς σε ένα έγκαυμα (π.χ. γιαούρτι, βούτυρο, λάδι, αυγό κ.α.). Ανεξάρτητα αν κάποιες από αυτές τις πρακτικές επιφέρουν ανακούφηση ή όχι, πρέπει να συγκρατήσουμε τα εξής:

• Δεν πρέπει να τοποθετούμε παχιά στρώματα οποιασδήποτε ουσίας πάνω σε ένα φρέσκο έγκαυμα. Όσο δροσερή και να είναι η ουσία αυτή αρχικά, σύντομα η θερμοκρασία της εξομοιώνεται με αυτή του εγκαύματος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην μειώνεται περαιτέρω η θερμική ενέργεια που προκαλεί την βλάβη στην περιοχή. Αν μάλιστα η εκάστοτε ουσία έχει και αρκετό πάχος μπορεί να οδηγήσει και σε ‘παγίδευση’ της θερμότητας και να μεγαλώσει το θερμικό τραύμα.
• Συχνά διάφορες ‘πρακτικές συνταγές’ εμπεριέχουν σημαντικό αριθμό μικροοργανισμών, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε μόλυνση στην περιοχή του εγκαύματος.

5 Επισκευτείτε ενδεχομένως τον γιατρό σας

Επισκευτείτε τον γιατρό σας, ιδιαίτερα σε περίπτωση μεγάλης επιφάνειας εγκαύματος, παρατεταμένου πόνου, έντονου πρηξίματος ή αν δημιουργηθούν μεγάλες φουσκάλες. Η ιατρική επίσκεψη είναι επίσης απαραίτητη, αν το έγκαυμα αφορά ευαίσθητες ανατομικές δομές και περιοχές, όπως πρόσωπο, μάτια, λαιμός, γεννητικά όργανα, βλεννογόνοι, αρθρώσεις κ.α.

Ο ιατρικός έλεγχος είναι επίσης απαραίτητος αν ώρες ή ημέρες μετά το έγκαυμα παρατηρηθεί εικόνα πιθανής μόλυνσης, με οίδημα, πόνο και ερυθρότητα των περιβαλλόντων ιστών. Βρέφη και νήπια πρέπει να ελέγχονται ιατρικά σε περίπτωση οποιουδήποτε εγκαύματος.

Πρώτες βοήθειες σε θερμικό έγκαυμα μεγάλης έκτασης:

1. Καλέστε για βοήθεια και βεβαιωθείτε για την προσωπική σας ασφάλεια
2. Προστατέψτε τον τραυματία από ενδεχόμενη περαιτέρω βλάβη
3. Έλεγξτε για σημεία ζωής του τραυματία και ξεκινήστε ενδεχομένως καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση
4. Αφαιρέστε ταχύτατα και με προσοχή στενά αντικείμενα, ιδιαίτερα στην περιοχή του λαιμού
5. Καλύψτε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος. Μην το βυθίζετε σε κρύο νερό

1 Καλέστε για βοήθεια και βεβαιωθείτε για την προσωπική σας ασφάλεια

Αν βρείτε κάποιον τραυματία, που έχει υποστεί μεγάλης έκτασης θερμικό έγκαυμα, καλέστε άμεσα το ασθενοφόρο και ζητήστε βοήθεια από τους γύρω σας. Σιγουρευτείτε επίσης ότι δεν εγκυμονεί περαιτέρω κίνδυνος για εσάς, πριν κάνετε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια.

Πριν από την παροχή βοήθειας σε οποιοδήποτε τραυματία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχουμε όσο το δυνατό πληρέστερη εικόνα για το τι έχει συμβεί και ποιοί κινδύνοι ενδεχομένως να εγκυμονούν ακόμα. Έιναι επίσης εξαιρετικά κρίσιμο να καλέσουμε για βοήθεια, πριν ξεκινήσουμε όποια προσπάθεια διάσωσης, ώστε να μην χαθεί χρόνος μέχρι να φτάσει εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια. Δεν έχει επίσης κανένα απολύτως νόημα, στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε, να βρεθούμε οι ίδιοι στην θέση του τραυματία.

2 Προστατέψτε τον τραυματία από ενδεχόμενη περαιτέρω βλάβη

Αν το επιτρέπουν οι συνθήκες, προστατέψτε τον τραυματία από το να υποστεί περαιτέρω βλάβη. Για παράδειγμα απομακρύνετε γρήγορα καυτά υλικά που τυχών έρχονται σε επαφή μαζί του και βεβαιωθείτε ότι δεν συνεχίζεται η έκθεσή του στην θερμότητα ή στον καπνό.

Πριν από την παροχή βοήθειας σε οποιοδήποτε τραυματία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχουμε όσο το δυνατό πληρέστερη εικόνα για το τι έχει συμβεί και ποιοί κινδύνοι ενδεχομένως να εγκυμονούν ακόμα. Έιναι επίσης εξαιρετικά κρίσιμο να καλέσουμε για βοήθεια, πριν ξεκινήσουμε όποια προσπάθεια διάσωσης, ώστε να μην χαθεί χρόνος μέχρι να φτάσει εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια. Δεν έχει επίσης κανένα νόημα, στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε, να βρεθούμε οι ίδιοι στην θέση του τραυματία.

3 Έλεγξτε για σημεία ζωής του τραυματία και ξεκινήστε ενδεχομένως καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση

Έλεγξτε για σημεία ζωής του τραυματία, όπως κίνηση, ομιλία, βήχας, αναπνοή κ.α. και μιλήστε του με δυνατή φωνή, σε περίπτωση που δεν αντιδρά. Αν το επιτρέπουν οι συνθήκες και ο τραυματίας δεν παρουσιάζει προφανή σημεία ζωής, μη διστάσετε και ξεκινήστε αμέσως την καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ).

Αν ο τραυματίας δεν αντιδρά, αφιερώστε μερικά δευτερόλεπτα για να βεβαιωθείτε αν αναπνέει ή όχι, παρακολουθώντας τις κινήσεις του θώρακα. Αν θεωρήσετε ότι δεν αναπνέει, ξεκινήστε αμέσως τουλάχιστον με μαλάξεις στην καρδιά, ακόμα και να δεν θυμάστε πως γίνεται ακριβώς η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση. Τα πρώτα λεπτά είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ζωή του τραυματία και συνήθως χάνονται λόγω δισταγμού των παρευρισκόμενων.

4 Αφαιρέστε ταχύτατα και με προσοχή στενά αντικείμενα, ιδιαίτερα στην περιοχή του λαιμού

Αφαιρέστε ταχύτατα και με προσοχή κοσμήματα, ζώνες και άλλα στενά αντικείμενα, που βρίσκονται ακριβώς ή κοντά στην περιοχή του εγκαύματος και ιδιαίτερα στην περιοχή του λαιμού. Μην αφαιρείτε καμμένο ρουχισμό, που ενδεχομένως έχει κολλήσει πάνω στο δέρμα του τραυματία.

Η θερμική βλάβη που προκαλεί ένα έγκαυμα οδηγεί συχνά σε τοπικό οίδημα (πρήξιμο) του ιστού, ο οποίος μπορεί να υποστεί επιπλέον βλάβη σε περίπτωση ύπαρξης στην περιοχή αυτή στενών προσωπικών αντικειμένων, όπως κοσμημάτων.

5 Καλύψτε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος. Μην το βυθίζετε σε κρύο νερό

Καλύψτε και προστατέψτε την περιοχή ενός εκτεταμένου εγκαύματος με αποστειρωμένες γάζες ή εναλλακτικά με καθαρές πετσέτες. Μην βυθίζετε μεγάλα σοβαρά εγκαύματα σε κρύο νερό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει τον τραυματία σε υποθερμία αλλά και σε κατάσταση καταπληξίας (σοκ).

Η υποθερμία αποτελεί σοβαρότατο κίνδυνο για την ζωή του τραυματία σε περίπτωση σοβαρού εγκαύματος μεγάλης επιφάνειας, εξαιτίας της εκτεταμένης βλάβης του δέρματος. Για τον λόγο αυτό, συνιστάται η κάλυψη του εγκαύματος για να αποφευχθεί η περαιτέρω απώλεια θερμότητας. Η χρήση κρύου νερού μπορεί να επιδεινώσει την υποθερμία αλλά και να οδηγήσει σε κατάσταση σοκ, εξαιτίας της απότομης πτώσης της αρτηριακής πίεσης.

Χημικό έγκαυμα

Χημικά ονομάζονται τα εγκαύματα που προκαλούνται από την άμεση επαφή και την καυστική δράση ορισμένων χημικών ουσιών, όπως τα οξέα και οι βάσεις. Οι καυστικές ουσίες μπορεί να είναι σε στερεή, υγρή αλλά και σε μορφή αερίου.

Πρώτες βοήθειες σε χημικό έγκαυμα:

1. Καλέστε για βοήθεια και απομακρύνετε με ασφάλεια τη χημική ουσία με ξηρό τρόπο
2. Αφαιρέστε προσωπικά αντικείμενα και ρουχισμό που πιθανώς έχουν εκτεθεί
3. Ξεπλύνετε τυχών υπολείμματα με τρεχούμενο νερό, προστατεύοντας πάντα τα μάτια σας
4. Καθαρίστε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος
5. Επισκευτείτε τον γιατρό σας

1 Καλέστε για βοήθεια και απομακρύνετε με ασφάλεια τη χημική ουσία με ξηρό τρόπο

Καλέστε για βοήθεια. Απομακρύνετε το ταχύτερο δυνατό τη χημική ουσία που προκαλεί το έγκαυμα, προστατεύοντας ταυτόχρονα τον εαυτό σας από την περαιτέρω έκθεση σε αυτό, ιδιαίτερα στα μάτια, στη μύτη, στα στόμα και στα χέρια. Μην χρησιμοποιείτε νερό σε περίπτωση στερεών χημικών, αλλά απομακρύνετέ τα χρησιμοποιώντας μία βούρτσα ή μία πετσέτα.

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις επιπλέον βλάβης και σε άλλα σημεία του σώματος κατά την προσπάθεια αφαίρεσης μίας καυστικής ουσίας. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται, ώστε να μην μεταφερθεί κατά λάθος η χημική ουσία σε ευαίσθητες περιοχές, όπως τα μάτια. Αν είναι δυνατόν, χρησιμοποιείστε γάντια κατά την διαδικασία απομάκρυνσης του χημικού. Είναι επίσης προτιμότερο η μεγαλύτερη ποσότητα μίας στερεής χημικής ουσίας (π.χ. σε μορφή σκόνης) να απομακρυνθεί καταρχάς με ξηρό τρόπο χωρίς την χρήση νερού, αν αυτό είναι εφικτό. Ειδάλλως ενδέχεται να προκληθεί περαιτέρω βλάβη, λόγω διάλυσης και ενεργοποίησης της χημικής ουσίας.

2 Αφαιρέστε προσωπικά αντικείμενα και ρουχισμό που πιθανώς έχουν εκτεθεί

Αφαιρέστε γρήγορα κοσμήματα, άλλα προσωπικά αντικείμενα και ρουχισμό, που πιθανώς έχουν εκτεθεί στην χημική ουσία με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η καυστική δράση της.

Συχνά οι καυστικές ουσίες παραμένουν σε σημαντικές ποσότητες πάνω στο ρουχισμό ή σε άλλα αντικείμενα σε επαφή με το δέρμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επέκταση του εγκαύματος και να γίνει αντιληπτό πολύ αργότερα.

3 Ξεπλύνετε τυχών υπολείμματα με τρεχούμενο νερό, προστατεύοντας πάντα τα μάτια σας

Αν έχει προηγουμένως αφαιρεθεί το μεγαλύτερο μέρος της χημικής ουσίας, αφήστε να τρέξει άφθονο νερό πάνω από την περιοχή του εγκαύματος κατά προτίμηση σε συνεχή ροή (π.χ. από την βρύση) για τουλάχιστον 10 λεπτά ή μέχρι να υποχωρήσει αισθητά ο πόνος. Σε περίπτωση εκτεταμένης έκθεσης σε χημική ουσία μπορεί να είναι αποτελεσματικό και το ντούς σε ολόκληρο το σώμα. Προστατεύετε πάντοτε τα μάτια σας.

Η χρήση τρεχούμενου νερού μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά την συγκέντρωση της χημικής ουσίας πάνω στο στο δέρμα και να παρασύρει μη ορατά υπολείμματα.

4 Καθαρίστε και προστατέψτε την περιοχή του εγκαύματος

Καθαρίστε προσεκτικά την περιοχή του εγκαυματος με καθαρό νερό ή φυσιολογικό ορό και τοποθετήστε πάνω αποστειρωμένες γάζες για προστασία. Μην επιβαρύνετε καταρχήν το χημικό τραύμα με την επάλειψη επιπλέον ουσιών (π.χ. αλοιφών) πάνω σε αυτό.

Η βλάβη του δέρματος μετά από ένα χημικό έγκαυμα μπορεί να διευκολύνει την είσοδο μικροοργανισμών και να οδηγήσει σε μόλυνση. Όπως σε οποιοδήποτε άλλο ανοικτό τραύμα, πρέπει και σε περίπτωση χημικού εγκαύματος να ελέγξουμε επίσης την αντιτετανική προστασία.

5 Επισκευτείτε τον γιατρό σας

Σε περίπτωση χημικού εγκαύματος συνιστάται να επισκευτείτε άμεσα τον γιατρό σας. Αυτό είναι ιδιαίτερα επιτακτικό σε περίπτωση μεγάλης επιφάνειας εγκαύματος, παρατεταμένου πόνου και έντονου πρηξίματος. Η ιατρική επίσκεψη είναι επίσης οπωσδήποτε απαραίτητη, αν το χημικό έγκαυμα αφορά ευαίσθητες ανατομικές δομές και περιοχές, όπως πρόσωπο, μάτια, λαιμός, γεννητικά όργανα, βλεννογόνοι, αρθρώσεις κ.α.

Ο ιατρικός έλεγχος είναι επίσης απαραίτητος αν ώρες ή ημέρες μετά το έγκαυμα παρατηρηθεί εικόνα πιθανής μόλυνσης, με οίδημα, πόνο και ερυθρότητα των περιβαλλόντων ιστών. Βρέφη και νήπια πρέπει να ελέγχονται ιατρικά σε περίπτωση οποιουδήποτε εγκαύματος.