Η διατροφή ως απάντηση στην ελλειμματική προσοχή και την υπερκινητικότητα
Συγγραφέας Μαρία Π. Μπίζιου Γράφτηκε στις ,
Το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής (Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder, ADHD) συνιστά ένα σύνολο συμπτωμάτων που αφορούν την ικανότητα του παιδιού να φέρει εις πέρας
τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης ηλικίας, όπως αυτές έχουν καθοριστεί από την πλειοψηφία των ψυχολόγων και των παιδίατρων.
Το ποσοστό εκδήλωσης του είναι 3%-5% στα παιδιά της σχολικής ηλικίας με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια. Τα συμπτώματα πρέπει να επιμένουν για ένα χρονικό διάστημα που να υπερβαίνει τους 6 μήνες, να εμφανίζονται σε δύο τουλάχιστον περιβάλλοντα (π.χ. σχολείο και σπίτι) και η εκδήλωση τους να έχει γίνει πριν τα 7 χρόνια του παιδιού.
Χαρακτηριστικά
Παρότι η διάγνωση γίνεται κυρίως εμπειρικά (τα συμπτώματα συχνά αναγνωρίζονται πρώτα από τους δασκάλους των παιδιών), ο όρος ADHD χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ευρύ
φάσμα συμπτωμάτων, όπως η ανησυχία, η ανικανότητα συγκέντρωσης, η κυκλοθυμία, τα ξεσπάσματα θυμού, τα προβλήματα ολοκλήρωσης έργου, η αποδιοργάνωση, η ανικανότητα
αντιμετώπισης του άγχους και η παρορμητικότητα. Συχνά τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται από υπερκινητικότητα, συναισθηματική ανωριμότητα, κατάθλιψη και μικρή μαθητική απόδοση.
Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να διαχωρίσουν εάν το παιδί τους έχει ADHD ή είναι απλά ζωηρό. Γι’ αυτό το λόγο η διάγνωση γίνεται από ιατρούς, παιδοψυχολόγους και παιδοψυχιάτρους, οι οποίοι συλλέγουν στοιχεία τόσο από τη σχολική όσο και από την οικογενειακή ζωή του παιδιού.
Αιτιολογία
Η αιτιολογία της διαταραχής δεν είναι ακριβώς γνωστή, παρ’ όλο που κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες. Ίσως η αιτία να είναι το τελικό μονοπάτι πολλών και
διαφορετικών αιτιολογικών παραγόντων. Παρότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να διαπιστωθεί ποιοι παράγοντες ή συνδυασμοί έχουν τις πιο σημαντικές αιτιολογικές επιδράσεις, φαίνεται να έχουμε καταλήξει ότι μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται: η ευαισθησία στα πρόσθετα τροφίμων, η δυσανοχή σε συστατικά τροφίμων, οι διατροφικές ανεπάρκειες, η έκθεση σε διάφορες νευροτοξίνες (όπως βαρέα μέταλλα, διαλυτικά, φυτοφάρμακα ) και η ατμοσφαιρική μόλυνση.
Ειδικότερα τις τελευταίες δεκαετίες, παρουσιάστηκε έντονο ενδιαφέρον για διάφορους τομείς της διατροφής που μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τα υπερκινητικά παιδιά (με σύνδρομο ή χωρίς).
Ας τους δούμε λίγο πιο αναλυτικά:
Πρόσθετα τροφίμων
Ήδη από το 1975 ο Feingold πρότεινε ότι οι συνθετικές χρωστικές και αρωματικές ουσίες των τροφίμων είναι υπεύθυνες για την υπερκινητικότητα κάποιων παιδιών. Τροφές με υψηλά σάκχαρα, χρωστικές, ενισχυτικά γεύσης, χημικά πρόσθετα (τα αναγραφόμενα στην συσκευασία ως ‘Ε’), που βρίσκονται σε πολλά δημητριακά, έτοιμα γλυκίσματα και σνακ, τσίχλες, καραμέλες, γκοφρέτες, χυμούς, σοκολατούχα ροφήματα και γενικότερα τροφές από άσπρα άλευρα φαίνεται να συνδέονται με βασικά συμπτώματα της διαταραχής.
Επεξεργασμένα σάκχαρα
Η υπόθεση ότι η κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την υπερκινητικότητα είναι βάσιμη. Σε ευαίσθητα άτομα, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ζάχαρης μπορεί να προκαλέσει αντιδραστική υπογλυκαιμία, η οποία σχετίζεται με αυξημένη παραγωγή επινεφρίνης, που με τη σειρά της μπορεί να διεγείρει την απόκριση του νευρικού συστήματος και την εμφάνιση συμπτωμάτων του ADHD. Ωστόσο, η επιστημονική βιβλιογραφία δεν υποστηρίζει ξεκάθαρα την υπόθεση ότι η κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί υπερκινητικότητα στα παιδιά.
Τροφικές αλλεργίες
Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι μαθησιακές και συμπεριφοριστικές διαταραχές μπορεί να προκαλούνται και από τροφικές αλλεργίες, καθώς πολλά παιδιά με ευαισθησίες σε κάποια τρόφιμα μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα ADHD μετά την κατανάλωση αυτών των τροφίμων. Μερικά συνήθη τρόφιμα που μπορούν να προκαλέσουν τέτοιες αντιδράσεις είναι το αγελαδινό
γάλα (67%), η σοκολάτα (59%), το σιτάρι (49%), τα πορτοκάλια (45%), τα αυγά(39%), ενώ στο βενζοϊκό οξύ (συντηρητικό τροφίμων) και στην ταρτραζίνη (χρωστική τροφίμων) αντέδρασεαρνητικά το 79% των παιδιών. Κλινικά στοιχεία έδειξαν επίσης, ελλείψεις πρόδρομων ουσιών των Ωμέγα 3 (βλ. παρακάτω) σε περιπτώσεις τροφικών αλλεργιών ή δυσανεξιών.
Απαραίτητα λιπαρά οξέα (ω-3 και ω-6)
Επαναλαμβανόμενες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά με ADHD παρουσιάζουν σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων, σε σχέση με τους συνομηλίκους τους, όπως σε λιπαρά οξέα και ιδιαιτέρως
στα Ωμέγα 3. Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (ω-3 και ω-6) λειτουργούν ως δομικά συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών και είναι κρίσιμα για την λειτουργία των εγκεφαλικών νευρώνων. Ειδικότερα τα κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη στον εγκέφαλό μας αποτελούνται από 80% DHA ( Ωμέγα 3). (η ελλειμματική παραγωγή της ντοπαμίνης είναι ένα από τα κυριότερα προβλήματα στην ADHD).
Φροντίστε, λοιπόν, το διαιτολόγιο των παιδιών να είναι πλούσιο σε φρέσκα ψάρια και φυσικούς ξηρούς καρπούς αλλά:
Προσοχή!
Γιατί η κατανάλωση ψαριών και άλλων θαλασσινών με ίχνη υδραργύρου μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της ADHD μακροπρόθεσμα (ο υδράργυρος και η κυτταρίνη είναι εξαιρετικά
δύσκολο να αφομοιωθούν οπότε συσσωρεύονται στον εγκέφαλο). Μερικά από τα πιο επικίνδυνα είναι το σκουμπρί, ο ξιφίας, και ο λευκός μπακαλιάρος! Συζητήστε με το γιατρό ή το διατροφολόγο σας για το ποια είναι τα καλύτερα είδη ψαριών που μπορείτε να συμπεριλάβετε στη διατροφή ενός ατόμου με ADHD.
Βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ψευδάργυρος και βιταμίνη C
Παρότι, πολλές φορές, καταναλώνουμε ψάρια ή σπόρους με τις επιθυμητές πρόδρομες λιπαρές ουσίες, ο οργανισμός δεν μπορεί να φτάσει στο τελικό στάδιο μεταβολισμού και αφομοίωσης
των Ω3, Ω6, λόγω ελλείψεων βιταμινών, όπως η C, η B3, και ιχνοστοιχείων, όπως ο ψευδάργυρος, που συμμετέχουν σε αυτή την διαδικασία. Η θεραπεία με μεμονωμένες βιταμίνες του συμπλέγματος Β καθώς και με βιταμίνη C μπορεί να είναι κάποιες φορές απαραίτητη για να αποκατασταθούν τα μειωμένα επίπεδά τους στο πλάσμα, αλλά και για να αυξηθεί η παραγωγή των νευροδιαβιβαστών.
Σίδηρος
Η ανεπάρκεια σιδήρου αποτελεί την πιο συνηθισμένη διατροφική έλλειψη στα παιδιά. Σχετίζεται με μειωμένη προσοχή, μικρή ικανότητα συγκέντρωσης και μειωμένα επίπεδα δραστηριότητας.
Σε μια μη ελεγχόμενη μελέτη, σε παιδιά που υπέφεραν από ADHD, βρέθηκε βελτίωση της συμπτωματολογίας μετά τη συμπλήρωση με σίδηρο.
Μαγνήσιο
Η ανεπάρκεια σε μαγνήσιο είναι συχνή σε παιδιά με ADHD. Σε μια έρευνα σε 116 παιδιά με ADHD, το 95% αυτών είχε μειωμένα επίπεδα μαγνησίου πλάσματος. Επίσης, η διαιτητική συμπλήρωση με μαγνήσιο μείωσε τα συμπτώματα υπερκινητικότητας.
Συμπεράσματα
Παρά το γεγονός ότι πληθώρα επιστημονικών ερευνών δείχνουν τη στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ τροφής και εγκεφαλικών λειτουργιών, υπάρχει, ακόμα, μεγάλη διχογνωμία όσον αφορά την επίδραση των τροφικών συστατικών στη συμπεριφορά των υπερκινητικών παιδιών. Φροντίστε το παιδί σας να σιτίζεται σύμφωνα με το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής και αν υποψιάζεστε ότι κάποια τροφογενής αιτία μπορεί να προκαλεί ή να επιδεινώνει συμπτώματα υπερκινητικής συμπεριφοράς, μιλήστε με το γιατρό ή τον διαιτολόγο σας.
