Ηπατίτιδα Α (ΗΑV)
Συγγραφέας Νικόλαος Δ. Καρακούσης Γράφτηκε στις ,
Η ηπατίτιδα Α είναι μια οξεία, συνήθως αυτοπεριοριζόμενη νόσος και έχει παγκόσμια κατανομή. Ετησίως εμφανίζονται περίπου 1,5 εκατ. νέες περιπτώσεις ηπατίτιδας Α σε όλο τον κόσμο. Η νόσος έχει ενδημικό χαρακτήρα και σχετίζεται με τις συνθήκες διαβίωσης, όπως το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο του πληθυσμού και τις συνθήκες ύδρευσης και αποχέτευσης.
Ο ιός της ηπατίτιδας Α είναι ένας RNA ηπατοϊός που ανήκει στην οικογένεια των πικορναϊών (Picornaviridae).
Ο χρόνος μεταξύ μόλυνσης και συμπτωμάτων (επώασης), κυμαίνεται μεταξύ δύο και έξι εβδομάδων. Συχνά εμφανίζονται ανορεξία, ναυτία, έμετοι, κόπωση, αδιαθεσία, αρθραλγίες, μυαλγίες, πονοκέφαλος, φωτοφοβία, φαρυγγίτιδα, βήχας και ρινίτιδα 1-2 εβδομάδες πριν την εμφάνιση του ίκτερου.
Ο ίκτερος (κίτρινη χροιά του δέρματος και των επιπεφυκότων) εμφανίζεται στο 70% των ενηλίκων που προσβάλλονται από τον ιό, ενώ στα παιδιά το ποσοστό είναι μικρότερο. Η έναρξη της ικτερικής φάσης της νόσου χαρακτηρίζεται από την παραγωγή σκουρόχρωμων ούρων, την εμφάνιση ίκτερου, ενώ συμπτώματα όπως η ναυτία και η καταβολή επιδεινώνονται.
Η κλινική εξέταση συνήθως αποκαλύπτει ηπατική ευαισθησία και ηπατοσπληνομεγαλία.
Η χολερυθρίνη του ορού (άμεση και ολική) και τα επίπεδα των αμινοτρανσφερασών (ALT και AST) αυξάνονται. Κατά τη διάρκεια της ικτερικής, συμπτωματικής φάσης, τα επίπεδα του ιού της ηπατίτιδας αρχίζουν να μειώνονται και στον ορό και στο ήπαρ. Η διάρκεια των κλινικών συμπτωμάτων ποικίλλει.
Τυπικά διαρκούν από 1 έως 3 εβδομάδες. Τα πρώτα σημεία ανάνηψης από τη νόσο είναι η επιστροφή της όρεξης, η οποία συνοδεύεται από επιστροφή της χολερυθρίνης και των αμινοτρανσφερασών σε φυσιολογικά επίπεδα και από την κάθαρση του ιού από τον οργανισμό. Η μεταδοτικότητα ελαττώνεται σημαντικά με την εκδήλωση του ικτέρου, αφού δεν αποβάλλεται πλέον ο ιός στα κόπρανα.
Από τον πιο ειδικό εργαστηριακό έλεγχο, η ανεύρεση ειδικών αντισωμάτων IgM anti-HAV έναντι του ιού στο αίμα, είναι απαραίτητη για τη διάγνωση. Τα αντισώματα αυτά είναι δυνατόν να ανιχνευθούν κατά την οξεία φάση της νόσου, όταν αυξάνεται η τιμή των τρανσαμινασών και συνεχίζεται η διασπορά του ιού με τα κόπρανα και παραμένουν ανιχνεύσιμα για 6-12 μήνες. Κατά την ανάρρωση αναπτύσσονται αντισώματα IgG anti-HAV, τα οποία παραμένουν ανιχνεύσιμα σε όλη τη διάρκεια της ζωής και προσδίδουν ανοσία σε επαναλοίμωξη.
ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ:
Ο ιός της ηπατίτιδας Α μεταδίδεται με :
ü την κατανάλωση τροφής ή νερού που έχουν έρθει σε επαφή, κατά κάποιο τρόπο, με κόπρανα ατόμου που πάσχει από ηπατίτιδα Α. Αυτό εξηγεί τον όρο « κοπρανο-στοματική» οδός μετάδοσης και το γιατί η νόσος εμφανίζεται πιο συχνά σε περιοχές χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, με ανεπαρκές δίκτυο ύδρευσης-αποχέτευσης και σε ομάδες ατόμων με πτωχή ατομική υγιεινή.
ü τη στενή ή σεξουαλική επαφή με άτομο που έχει ηπατίτιδα Α (στοματο-πρωκτική επαφή).
ü σπανίως με αίμα (σύριγγες σε χρήστες ναρκωτικών ουσιών) κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της νόσου που ο ιός βρίσκεται για λίγες μέρες στο αίμα των ασθενών.
Η συνήθης κοινωνική επαφή στα πλαίσια της εργασίας ή στο σχολείο, δεν ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους για τη μετάδοση του ιού της ηπατίτιδας Α.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τον συγκεκριμένο ιό. Τα συμπτώματα του ασθενούς μπορούν να βελτιωθούν σε κάποιο βαθμό με ξεκούραση και σωστή διατροφή και ενυδάτωση. Eισαγωγή στο νοσοκομείο απαιτείται μόνον εάν υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα (επίμονοι έμετοι, αφυδάτωση και άλλες επιπλοκές) ή υποψία κεραυνοβόλου ηπατίτιδας.
Ωστόσο, για την πρόληψη της ηπατίτιδας Α υπάρχει αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο, που προέρχεται από αδρανοποιημένο ιό.
Ομάδες που πρέπει να εμβολιάζονται :
- όσοι πρόκειται να ταξιδέψουν σε χώρες με μεγάλη ενδημικότητα της νόσου.
- όλα τα ευαίσθητα, ανοσιακά, άτομα που έρχονται σε επαφή με ασθενείς με οξεία ηπατίτιδα A.
- τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων για άτομα με ειδικές ανάγκες.
- χρήστες ενδοφλεβίων ουσιών, ομοφυλόφιλοι άνδρες, χρόνιοι ηπατοπαθείς.
- εργαζόμενοι σε εργαστήρια που χειρίζονται υλικά δυνητικά μολυσματικά.
Η προστασία αρχίζει τέσσερις εβδομάδες μετά από την πρώτη δόση του εμβολίου, κάτι που θα πρέπει να έχουν υπόψη τους, όσοι σκοπεύουν να ταξιδέψουν σε χώρες όπου ενδημεί η ηπατίτιδα Α.
Στα γενικότερα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνονται:
- Αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής στο οικιακό και εργασιακό περιβάλλον.
- Σχολαστική απολύμανση στο σπίτι, σε βρεφονηπιακούς/παιδικούς σταθμούς, σε σχολεία και σε χώρους εστίασης.
- Βελτίωση των δικτύων ύδρευσης.
- Αποτελεσματική απολύμανση του πόσιμου νερού, εξασφάλιση καλής λειτουργίας των δικτύων ύδρευσης και μικροβιολογικός έλεγχος του νερού σε τακτική βάση.
- Καλό πλύσιμο χεριώνακόμη και με ειδικά αντισηπτικά, ιδιαίτερα μετά από κάθε κένωση ή μετά από επαφή με ατομικά αντικείμενα πασχόντων.
- Καλό πλύσιμο και αερισμός των προσωπικών αντικειμένων, ρούχων και κλινοσκεπασμάτων των αρρώστων.
- Εμβολιασμός επίνοσων ατόμων.
- Εμβολιασμός επίνοσων ατόμων που πρόκειται να ταξιδέψουν ή να εργαστούν σε περιοχές υψηλής ή ενδιάμεσης ενδημικότητας.
- Χορήγηση ενέσεων γ-σφαιρίνης (έτοιμων αντισωμάτων), εναντίον της ηπατίτιδας Α, πρέπει να γίνεται σε όλα τα άτομα που ήρθαν σε άμεση επαφή με αρρώστους από ηπατίτιδαΑ, προς αποφυγή νόσησής τους.
- Μαγείρεμα των οστρακοειδών στον ατμό για τουλάχιστον 90 δευτερόλεπτα ή βράσιμό τους στους 85-90 βαθμούς Κελσίου για 4 λεπτά πριν την κατανάλωση.
Νικόλαος Δ. Καρακούσης
