Υπερασβεστιαιμία
Συγγραφέας Ρόδης Δ. Παπαρώδης Γράφτηκε στις ,
Τι σημαίνει υπερασβεστιαιμία;
Η λέξη υπερασβεστιαιμία σημαίνει την παρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων ασβεστίου στο αίμα. Οι φυσιολογικές συγκεντρώσεις του ασβεστίου για τους ενήλικες είναι περίπου 8.5-10.0 mg/dl (σε κάποια εργαστήρια μέχρι και 10.5). Υψηλότερες συγκεντρώσεις (μέχρι 11.0mg/dl) θεωρούνται φυσιολογικές στα παιδιά. Για να θεωρήσουμε παθολογική μια μέτρηση του ασβεστίου στο αίμα, χρειάζεται πάντα η παράλληλη μέτρηση της αλβουμίνης, για να υπολογίσουμε την πραγματική συγκέντρωση του ασβεστίου χρησιμοποιώντας έναν ειδικό τύπο. Η υπερασβεστιαιμία μπορεί να είναι ήπια (μέχρι 11.9mg/dl), μέτριας βαρύτητας (12.0-14.9mg/dl), ή σοβαρή (>15.0mg/dl). Όταν το ασβέστιο ξεπερνά τα 15.0mg/dl, αυτό μπορεί να καταστεί επικίνδυνο και για την ίδια τη ζωή του ασθενούς και χρειάζεται άμεση νοσηλεία και θεραπεία.
Ποιος είναι ο ρόλος του ασβεστίου στον οργανισμό φυσιολογικά;
Όπως φαίνεται από τις φυσιολογικές τιμές που είδαμε, ο οργανισμός έχει την ικανότητα να συντηρήσει τα επίπεδα των ιόντων, μετάλλων και ιχνοστοιχείων στο αίμα, σε απόλυτα ορισμένα επίπεδα, με πολύ μικρή διακύμανση. Αυτό είναι απαραίτητο, γιατί ιόντα όπως το ασβέστιο, ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες, που αφορούν το σύνολο του σώματος, αλλά και κάθε κύτταρό του.
Για παράδειγμα, το ασβέστιο ρυθμίζει την ικανότητα των μυών να συσταλούν, αλλά και το πόσο ισχυρά θα συσταλούν οι μύες μας.
Τέτοιοι είναι οι σκελετικοί μύες, δηλαδή αυτούς που καθορίζουν τις κινήσεις του σώματος, όπως ο δικέφαλος βραχιόνιος μυς που κάμπτει το βραχίονα και ο τρικέφαλος βραχιόνιος που τον χαλαρώνει (δείτε την εικόνα παρακάτω).
Αντίστοιχα, το ασβέστιο ρυθμίζει τη συσταλτικότητα των λύων μυών, σαν κι αυτούς που βρίσκονται στο γαστρεντερικό σωλήνα, όπως στο έντερο, το στομάχι κλπ. Ανάλογα με τα επίπεδα του ασβεστίου, μπορεί το έντερο να λειτουργεί φυσιολογικά, να υπάρχει δυσκοιλιότητα, διάρροια ή σπαστικότητα κλπ. Ακόμα και η λειτουργία της καρδιάς ρυθμίζεται από τα επίπεδα του ασβεστίου.
Μπορεί να χτυπά ρυθμικά ή άρυθμα, ισχυρά ή αδύναμα, ανάλογα με την τιμή του ασβεστίου στο αίμα. Το νευρικό σύστημα επηρεάζεται δραματικά από ακόμα και μικρές αλλαγές στη συγκέντρωση του ασβεστίου, εκδηλώνοντας πολλαπλά συμπτώματα αν οι τιμές βγουν από το φυσιολογικό πλαίσιο.
Πώς ρυθμίζεται ο μεταβολισμός του ασβεστίου;
Όπως είδαμε και σε προηγούμενη παράγραφο, το ασβέστιο φυσιολογικά πρέπει να συντηρείται από τον οργανισμό σε πολύ στενά όρια, μεταξύ 8.5-10.0mg/dl. Για να επιτευχθεί μια τόσο λεπτή ισορροπία, χρειάζεται ο συντονισμός της δράσης ενός αθροίσματος ορμονών. Περιληπτικά, το ασβέστιο των τροφών απορροφάται από το έντερο, όταν υπάρχει επάρκεια στην ορμόνη βιταμίνη D.
Όταν το ασβέστιο μπει στην κυκλοφορία, αρχικά βγαίνει στα ούρα, αλλά με τη δράση της βιταμίνης D στο νεφρό το ασβέστιο επαναρροφάται σχεδόν ολοκληρωτικά. Μια πολύ μικρή ποσότητα αποβάλλεται στα ούρα ημερησίως (λιγότερο από 250mg σε 24 ώρες), εκτός κι αν η βιταμίνη D ανεπαρκεί, οπότε ο κίνδυνος σχηματισμού πέτρας από το πολύ ασβέστιο αυξάνει σημαντικά.
Το ασβέστιο χρησιμοποιείται από όλα τα κύτταρα του σώματος, γιατί συμμετέχει ενεργά σε αμέτρητα ενζυματικά συστήματα.
Γίνεται λοιπόν σαφές ότι το ασβέστιο στο αίμα ΔΕΝ είναι δείκτης της επάρκειας ασβεστίου με τη διατροφή, αλλά ενεργή ορμόνη, που με τις αλλαγές στη συγκέντρωσή της ρυθμίζει πολλά συστήματα. Τελικά το ασβέστιο αποθηκεύεται σε μεγάλες ποσότητες στα οστά.
Από εκεί μπορεί να το κλέβει η ορμόνη παραθορμόνη, που είναι το βασικό προϊόν των παραθυρεοειδών αδένων, όταν η διατροφή μας ανεπαρκεί σε ασβέστιο. Το ίδιο συμαβίνει και όταν η βιταμίνη D ανεπαρκεί και δεν απορροφάται το ασβέστιο της τροφής.
Η συνεργασία παραθορμόνης, βιταμίνης D και ασβεστίου είναι τέλεια, όταν οι παραθυρεοειδείς αδένες δεν πάσχουν από κάποια ασθένεια, οπότε το ασβέστιο δεν μπορεί σχεδόν ποτέ να βγει από τα φυσιολογικά όρια.
Ποια είναι τα συμπτώματα της υπερασβεστιαιμίας;
Η παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων ασβεστίου προκαλεί σοβαρά συμπτώματα, των οποίων η ένταση εξαρτάται από την ταχύτητα με την οποία αυξάνεται η συγκέντρωση του ασβεστίου στο αίμα. Όταν αυτή η άνοδος είναι ταχεία, τα συμπτώματα είναι πιο έντονα, ενώ αν η αύξηση είναι σταδιακή και μακροχρόνια, τα συμπτώματα γίνονται πιο εύκολα ανεκτά από τους ασθενείς.
Στο επίπεδο της καρδιάς, αυξάνει ο καρδιακός ρυθμός και η ένταση της καρδιακής συστολής, ενώ συχνά παρατηρούνται αρρυθμίες, με αύξηση του διαστήματος QTc στο καρδιογράφημα. Αυτή η αρρυθμία είναι δυνητικά θανατηφόρος, αν δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Το σώμα μας προσπαθεί να αποβάλλει την περίσσεια ασβεστίου, αυξάνοντας την απέκκρισή του στα ούρα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση πέτρας στα νεφρά. Παράλληλα, η ποσότητα των αποβαλλόμενων ούρων αυξάνει σημαντικά, και οι ασθενείς εμφανίζουν συχνουρία. Για λόγους όχι πλήρως κατανοητούς, η υπερασβεστιαμία μπορεί να προκαλέσει πόνο στα οστά, ενώ ανάλογα με την αιτιολογία της, μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση οστεοπόρωσης.
Η δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος εκδηλώνεται με τη μορφή ψυχολογικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος, ενώ συχνές είναι και οι διαταραχές του ύπνου.
Πολλοί ασθενείς περιγράφουν ένα αίσθημα σύγχυσης και δυσκολίας συγκέντρωσης, σαν να υπάρχει ένα συννεφάκι που καλύπτει τη σκέψη τους. Σε κάποιες περιπτώσεις η διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου και η δυσλειτουργία των σπλάχνων μπορεί να οδηγήσει σε ανορεξία και πρήξιμο στην κοιλιά. Αν σχηματιστούν πέτρες στη χολή, μπορεί να προκληθεί παγκρεατίτιδα. Ακόμα και χωρίς την παρουσία πέτρας στη χολή, η υπερασβεστιαμία έχει την ικανότητα να προκαλέσει οξεία παγκρεατίτιδα σε σημαντικό αριθμό ασθενών με συμπτώματα που περιλαμβάνουν τη ναυτίες, το κοιλιακό άλγος και τους εμέτους. Το ασβέστιο αποτελεί και ισχυρό σήμα για τη διέγερση της έκκρισης της ορμόνης γαστρίνης, η οποία αυξάνει την παραγωγή οξεός στο στομάχι. Αυτό μπορεί να προκαλέσει έλκος στο στομάχι.
Ποιες είναι οι αιτίες της υπερασβεστιαιμίας;
Η συνηθέστερη αιτία της υπερασβεστιαιμίας, ιδίως αν είναι ήπια, είναι η αφυδάτωση του ασθενούς. Αν δηλαδή ένας ασθενής κάνει εξέταση αίματος μετά από πολλές ώρες χωρίς λήψη νερού, το ασβέστιο ανεβαίνει ψευδώς. Αυτή η μορφή υπερασβεστιαιμίας είναι πάντοτε ήπια, οπότε αν διαπιστώσουμε την παρουσία σοβαρής υπερασβεστιαιμίας, αυτή δε μπορεί ποτέ να προέρχεται από αφυδάτωση.
Όταν αποκλειστεί η ψευδής υπερασβεστιαιμία, η αιτία της πάθησης μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κατηγορίες.
Η συνηθέστερη περίπτωση είναι η υπερασβεστιαιμία που προκαλείται από την αυξημένη έκκριση της ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων, που ονομάζεται παραθορμόνη. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορες ασθένειες των παραθυρεοειδών αδένων, όπως η υπερπλασία, τα αδενώματα (μονήρη ή πολλαπλά), ο καρκίνος των παραθυρεοειδών, αλλά και σπάνια κληρονομικά νοσήματα, όπως η οικογενής υπερασβεστιαιμική υπασβεστιουρία, το σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας ή ο απομονωμένος οικογενής υπερπαραθυρεοειδισμός.
Για περισσότερες πληροφορίες για τις καλοήθεις παθήσεις που προκαλούν υπερπαραθυρεοειδισμό διαβάστε εδώ.
Για περισσότερες πληροφορίες για τον καρκίνο των παραθυρεοειδών αδένων διαβάστε εδώ.
Η υπερλειτουργία των παραθυρεοειδών αδένων, ανεξαρτήτου αιτιολογίας, αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για οστεοπόρωση και κατάγματα. Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για την οστεοπόρωση εδώ.
Η δεύτερη συχνότερη αιτία υπερασβεστιαιμίας είναι ο καρκίνος. Πολλοί τύποι καρκίνου οδηγούν σε αύξηση της συγκέντρωσης του ασβεστίου στο αίμα με την παραγωγή ορμονών με δράση παρόμοια με αυτής της παραθορμόνης, όπως το PTHrP, 1,25-D, TNF-β κλπ. Τέτοιοι καρκίνοι είναι συχνότερα οι συμπαγείς όγκοι (όπως του πνεύμονα), τα λεμφώματα, κάποιες λευχαιμίες, ο καρκίνος των νεφρών, καθώς και όγκοι των ωοθηκών. Πολύ σπάνια έχει παρατηρηθεί να παράγεται παραθορμόνη και από κακοήθεις όγκους. Ειδική περίπτωση καρκίνου με συνοδό υπερασβεστιαιμία είναι το πολλαπλούν μυέλωμα, που παράγει τον ειδικό παράγοντα OAF και οδηγεί σε οστεόλυση και επελυθέρωση ασβεστίου. Ο καρκίνος του μαστού σχετίζεται με μεταστάσεις στα οστά που διαλύουν το οστό, αποδεσμεύοντας το ασβέστιο και προκαλώντας υπερασβεστιαιμία.
Η υπερασβεστιαιμία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί και από τον ίδιο τον ασθενή. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης D, ιδίως της ενεργού μορφής, καλσιτριόλης. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τα συμπληρώματα βιταμίνης D, γιατί περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες. Αν όμως ένας ασθενής λάβει από τον ιατρό φαρμακολγικές δόσεις βιταμίνης D, και μείνει χωρίς παρακολούθηση και τακτική ρύθμιση της δόσης του φαρμάκου, αυτό μπορεί να συμβεί. Επίσης η τοξικότητα από μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α, μιας ουσίας που δεν χρησιμοποιείται σε συμπληρώματα μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υπερασβεστιαιμία.
Η αύξηση της συγκέντρωσης ασβεστίου στο αίμα μπορεί να προέλθει και από την αυξημένη πρόσληψη ασβεστίου με τη διατροφή.
Αυτή είναι μια σπάνια κατάσταση που ονομάζεται milk-alkali syndrome, και απαιτεί τεράστιες ποσότητες γαλακτοκομικών με τη διατροφή (πχ περισσότερα από 5 λίτρα γάλα ημερησίως!!!). Άλλες αιτίες υπερασβεστιαιμίας είναι οι παθήσεις που σχετίζονται με το σχηματισμό κοκκιωμάτων στο σώμα μας, όπως η σαρκοείδωση, η φυματίωση ή η ιστοπλάσμωση.
Σε αυτές τις περιπτώσεις το ιστορικό των ασθενών και η δυσική εξέταση μπορεί να παρουσιάσει ειδικά ευρήματα, που καθοδηγούν τον ιατρό στη διάγνωση.
Σε κάποιες περιπτώσεις η παρατεταμένη ακινησία του ασθενούς (πχ κατάκοιτοι ασθενείς με εγκεφαλικό ή παράλυση) εμφανίζουν σημαντική επιβράδυνση της σύνθεσης των οστών και αποδέσμευση ασβεστίου με συνέπεια την εκδήλωση βαριάς οστεοπόρωσης.
Τέλος, η αυξημένη λειτουργία του θυρεοειδούς, που σχετίζεται με την απώλεια ασβεστίου από τα οστά και προκαλεί οστεοπόρωση, μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να προκαλέσει υπερασβεστιαιμία.
Πώς αντιμετωπίζεται η υπερασβεστιαιμία;
Η αντιμετώπιση της νόσου ξεκινά από την εντατική ενυδάτωση του ασθενούς. Ειδικοί φαραμακευτικοί παράγοντες χορηγούνται στη συνέχεια, εξατομικευμένα και κυρίως αφού διαγνωσθεί η αιτία του προβλήματος. Όταν η υπερασβεστιαιμία είναι σοβαρή, το πρώτο βήμα της φροντίδας είναι πάντα νοσοκομειακό, προκειμένου να σταθεροποιηθεί η συγκέντρωση του ασβεστίου σε ασφαλή επίπεδα για τον ασθενή (<13mg/dl υποχρεωτικά).
Σε κάθε περίπτωση, σημαντικότατη είναι η διερεύνηση της νόσου, που απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες από τον ιατρό μας. Στο ιατρείο Ρόδη Δ. Παπαρώδη γνωρίζουμε πως η υπερασβεστιαιμία είναι μια σοβαρή πάθηση που μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να σχετίζεται με σημαντικά συμπτώματα που επηρεάζουν την καθημερινότητά των ασθενών μας, γι’ αυτό φροντίζουμε για εσάς με ένα τελείως εξατομικευμένο πρόγραμμα φροντίδας. Η πολυετής εμπειρία μας, κατά την εκαπίδευση και την ακαδημαϊκή μας πορεία στα διεθνούς φήμης ιατρικά κέντρα Feinberg School of Medicine, Northwestern University, Chicago, Il και University of Wisconsin School of Medicine and Public Health, Madison, WI των ΗΠΑ εξασφαλίζουν την επιτυχία της θεραπευτικής μας παρέμβασης. Κάθε μας επιλογή στηρίζεται στα πλέον σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και τις κατευθυντήριες οδηγίες των σημαντικότερων διεθνών επιστημονικών οργανισμών, όπως τα Endocrine Society, American Society for Bone and Minerals Research, American Society of Clinical Oncology, American Cancer Society και International Society for Clinical Densitometry. Τις οδηγίες αυτές συνδιαμορφώνουμε με τα αποτελέσματα της έρευνά μας και τη συμμετοχή μας στις δραστηριότητές των ως άνω οργανισμών, συνολικά.
Για περισσότερες πληροφορίες για την υπερασβεστιαιμία, για να κλείσετε ραντεβού με τον ιατρό, ή τη συμμετοχή σας σε ερευνητικά προγράμματα του ιατρείου μας, επικοινωνείστε με τη γραμματεία μας, εδώ.
Για συνεχή ενημέρωση για τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα και ανακοινώσεις, ακολουθείστε μας στο facebook, εδώ.
Διαβάστε περισσότερα για τις παρεχόμενες υπηρεσίες στον Μεταβολισμό οστών, ασβέστιο και παραθυρεοειδείς αδένες εδώ.
