Πώς αντιμετωπίζεται η ναυτία και ο εμετός κατά την κύηση
Συγγραφέας Μιλτιάδης Αγγελόπουλος Γράφτηκε στις ,
Η ναυτία και ο έμετος κατά την κύηση συμβαίνουν συνήθως μεταξύ της 5ης και 18ης εβδομάδας της εγκυμοσύνης.
Το 50-90% των γυναικών έχουν κάποιο βαθμό ναυτίας, με ή χωρίς εμέτους.
Η βαρύτητα των συμπτωμάτων αυτών ποικίλει.
Η “πρωινή ναυτία” (morning sickness) είναι ο όρος που περιγράφει τον ήπιο βαθμό των συμπτωμάτων, ενώ η υπερέμεση της κύησης (hyperemesis gravidarum) είναι ο όρος που περιγράφει μια βαρύτερη κατάσταση.
Η υπερέμεση προκαλεί πολλούς εμέτους κατά τη διάρκεια της ημέρας, απώλεια βάρους και συνήθως χρειάζεται ενδονοσοκομειακή περίθαλψη.
Πρωινή ναυτία VERSUS Υπερέμεση
Πρωινή ναυτία — Η ναυτία και ο έμετος συχνά εκδηλώνονται στις 5-6 εβδομάδες κυήσεως.
Τα συμπτώματα επιδεινώνονται γύρω στις 9 εβδομάδες και βελτιώνονται κατά τη 16η-18η εβδομάδα.
Μερικές φορές, τα συμπτώματα διαρκούν ως το τρίτο τρίμηνο στο 15-20% και μέχρι τον τοκετό στο 5% των γυναικών (1).
Παρά την ονομασία της, η ναυτία και οι έμετοι μπορεί να διαρκούν καθ’ όλη την ημέρα στις περισσότερες γυναίκες.
Είναι ενδιαφέρον στις εγκύους με ήπια ναυτία και εμέτους, παρατηρούνται λιγότερες αποβολές και ενδομήτριοι θάνατοι σε σχέση με τις εγκύους που δεν παρουσιάζουν καθόλου συμπτώματα.
Υπερέμεση κύησης — είναι ο όρος που περιγράφει την ιδαίτερη επιβαρυνση του οργανισμού από την ένταση των συμπτωμάτων.
Οι γυναίκες με υπερέμεση συχνά έχουν εμέτους κάθε μέρα και μπορεί να χάσουν πάνω από το 5% του αρχικού τους βάρους (πριν την κύηση).
Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι γυναίκες θα εμφανίσουν σημεία αφυδάτωσης που επιβεβαιώνονται στις εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και ούρων.
Αιτίες ναυτίας και εμέτου στην κύηση
Η αιτία της ναυτίας και του εμέτου κατά την κύηση δεν είναι ξεκάθαρη.
Αρκετές θεωρίες έχουν προταθεί, αν και καμία δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά.
Τα αυξημένα επίπεδα ορμονών, η επιβράδυνση της κινητικότητας του στομάχου και του εντέρου, καθώς και ψυχολογικοί παράγοντες συπεριλαμβάνονται στις επικρατέστερες θεωρίες.
Οι γυναίκες που είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν τα συμπτώματα αυτά στην κύηση είναι εκείνες που:
- είχαν εμφανίσει τα ίδια συμπτώματα σε προηγούμενη κύηση
- είχαν ναυτία και έμετο όταν λάμβαναν οιστρογόνα (πχ, αντισυλληπτικά χάπια) ή έιχαν ημικρανία κατά την έμμηνο ρύση
- παρουσιαζουν ταξιδιωτική ναυτία (κινήτωση)
- έχουν ιστορικό γαστρεντερολογικών διαταραχών (πχ. έλκος, παλινδρόμηση)
Πότε χρειάζεται εξειδικευμένη βοήθεια;
Οι περισσότερες γυναίκες με ήπια ναυτία και εμέτους, δεν χρειάζεται να επισκεφθούν τον ιατρό τους για θεραπεία. Αν τα συμπτώματα ενταθούν, πρέπει να εκτιμηθούν και να αντιμετωπιστούν.
Τα συμπτώματα που θα μας ανησυχήσουν είναι:
- σημεία αφυδάτωσης, όπως ελάττωση της συχνότητας ούρησης, σκουρόχρωμα ούρα ή ζάλη στην όρθια στάση.
- επαναλαμβανόμενοι έμετοι όλη την ημέρα, ειδικά αν υπάρχουν ίχνη αίματος
- κοιλιακό άλγος, πυελικό άλγος ή κράμπες
- αν η γυναίκα δεν μπορεί να συγκρατήσει καθόλου τροφές ή υγρά πάνω από 12 ώρες
- η απώλεια βάρους άνω των 2,3 κιλών
Αντιμετώπιση και Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου αποσκοπεί όχι στην εξάλειψη των συμπτωμάτων αλλά στο να μπορεί η έγκυος να τρώει και να πίνει αρκετά ώστε να μην χάνει βάρος.
Πιθανώς η γυναίκα να πρέπει να δοκιμάσει διαφορετικές θεραπείες σε περίοδο εβδομάδων ώστε να καταλήξει στην καλύτερη θεραπεία.
Αλλαγή στη δίαιτα: Η γυναίκα πρέπει να τρώει προτού ή μόλις νιώσει το αίσθημα της πείνας ώστε να αποφύγει το άδειο στομάχι που μπορει να επιδεινώσει τη ναυτία.
Τα συχνά σνακ και μικρά γεύματα (πχ. 6 γεύματα την ημέρα) πλούσια σε πρωτεΐνη ή υδατάνθρακες και χαμηλά σε λιπαρά, τα κρύα, ανθρακούχα υγρά ή λεμονάδα και ginger ale σε μικρές ποσότητες ανάμεσα στα γεύματα έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν, όπως και η όσφρηση φρέσκου λεμονιού, μέντας, πορτοκαλιού.
Αποφυγή παραγόντων (γεύσεων, οσμών) που εκκινούν την ναυτία, όπως:
Πικάντικες τροφές, μη αεριζόμενοι χώροι, μυρωδιές (άρωμα, χημικά, καφές, καπνός), θόρυβος, ζέστη και υγρασία, οδήγηση, η υπερβολική άσκηση, η κατανάλωση ζαχαρούχων τροφών / σνακ.
Το βούρτσισμα των δοντιών μετά από κάθε γεύμα μπορεί να προλάβει τη ναυτία.
Επίσης η γυναίκα δεν πρέπει να ξαπλώνει μετά το γέυμα.
Φαρμακευτική αγωγή
Τα φάρμακα για τη ναυτία και τον έμετο είναι αποτελεσματικά σε αρκετές γυναίκες και είναι ασφαλή στην εγκυμοσύνη.
Βιταμίνη Β6 και δοξυλαμίνη – Συμπληρώματα Β6 (10-25 mg 3 φορές την ημέρα) βελτιώνουν τα συμπτώματα της ήπιας ναυτίας, αλλά δεν βοηθούν τόσο με τους εμέτους, Η δοξυλαμίνη είναι ένα αντιισταμινικό που συγχορηγείται με τη βιταμίνη Β6.
Η δοξυλαμίνη διατίθεται στις ΗΠΑ σε μερικά βοηθήματα για τον ύπνο και ως συνταγογραφούμενο αντισυλληπτικό χάπι (Aldex AN).
Ο συνδυασμός Β6 και δοξυλαμίνης ήταν παλαιότερα διαθέσιμος στις ΗΠΑ ως συνταγογραφούμενο φάρμακο Bendectin, η εταιρεία του οποίου το απέσυρε από την αγορά το 1983, λόγω αγωγών που υποστήριζαν ότι ευθύνεται για συγγενείς ανωμαλίες.
Μεταγενέστερες μελέτες, όμως έδειξαν ότι το φάρμακο αυτό ήταν ασφαλές, αποτελεσματικό και δεν αύξανε τον κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών (2).
Αντιισταμινικά και άλλα αντιεμετικά
Θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα κατά την κύηση. Συστήνονται τα εξής φάρμακα:
- Διφενυδραμίνη (25-50mg) από το στόμα κάθε 4-6 ώρες, αναλόγως, αλλά μπορεί να προκαλέσει υπνηλία
- Προμεθαζίνη, σε χάπι, υπόθετο ή ενδοφλέβια χορήγηση, αλλά μπορεί να προκαλέσει υπνηλία και ξηροστομία και σπανίως μυϊκούς σπασμούς.
- Μετοκλοπραμίδη, επιταχύνει την κένωση του στομάχου και βοηθά στη ναυτία και τον έμετο. Χορηγείται από το στόμα ή ενδοφλεβίως, έως κάθε 6 ώρες.
- Ονδασετρόνη, αντιεμετικό φάρμακο που χορηγείται είτε από το στόμα, είτε ενδοφλεβίως κάθε 8-12 ώρες.
Υγρά και ηλεκτρολύτες
Εάν η γυναίκα δεν μπορεί να κρατήσει υγρά και τροφές, πρέπει να νοσηλευτεί για να της χορηγηθούν ενδοφλεβίως υγρά και ηλεκτρολύτες για σύντομο χρονικό διάστημα και για “ηρεμήσει” το γαστρεντερικό της σύστημα.
Εντός 24 με 48 ώρων, η γυναίκα εφόσον αισθανθεί καλύτερα,μπορεί να αρχίσει να σιτίζεται.
Συμπληρωματικές θεραπείες – μπορούν να εφαρμοστούν σε συνδυασμό με τις παραπάνω θεραπείες
Βελονισμός και πιεσοθεραπεία – έχουν εξελιχθεί σε δημοφιλείς θεραπείες για την αντιμετώπιση της ναυτίας στην κύηση, την ταξιδιωτική ναυτία και άλλες αιτίες.
Μελέτες δεν έχουν αποδείξει ότι τέτοια περικάρπια (βραχιόλια) είναι πιο αποτελεσματικά από placebo βραχιόλια (3), αν και αρκετές γυναίκες έχουν ωφεληθεί.
Ο βελονισμός και η πιεσοθεραπεία δεν έχουν γνωστές επιβλαβείς παρενέργειες.
Ύπνωση– έχει αναφερθεί ότι βοηθά κάποιες γυναίκες.
Η συμβουλευτική μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα σε γυναίκες με άγχος.
Τζίντζερ (πιπερόριζα) – μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της ναυτίας και του εμέτου σε αρκετές γυναίκες.
Χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να επιβεβαιωθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του ginger.
Ωστόσο, προτείνεται η κατανάλωσή του για την αντιμετώπιση της ήπιας ναυτίας.
‘Εκβαση
Οι περισσότερες γυναίκες αναρρώνουν πλήρως χωρίς σοβαρές επιπλοκές. Οι γυναίκες με ήπια ναυτία και έμετο στην κύηση, συχνά παίρνουν λιγότερο βάρος στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης.
Αυτό σπάνια επιπλέκει την κύηση, εκτός αν η γυναίκα ήταν ελλιποβαρής πριν μείνει έγκυος.
Η φυσιολογική πρόσληψη βάρους εξαρτάται από τον Δείκτη Μάζας Σώματος πριν την κύηση. Για γυναίκες με φυσιολογικό βάρος (ΒΜΙ 18,5-24,9 kg/m2), η προτεινόμενη πρόσληψη βάρους είναι 11,5 με 16 κιλά για μονήρη κύηση.
Στις γυναίκες με έντονα συμπτώματα ναυτίας και εμέτου, που νοσηλεύονται αρκετές φορές και δεν προσλαμβάνουν βάρος φυσιολογικά κατά την κύηση, υπάρχει μικρή πιθανότητα να γεννηθεί ελλιποβαρές ή χαμηλού βάρους νεογνό.
Επίσης οι γυναίκες με υπερέμεση κύησης έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα (15-20%) να επανεμφανιστεί σε επόμενες κυήσεις.
Οι γυναίκες που δεν έχουν έντονη ναυτία και έμετο, είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν σε επόμενες κυήσεις(4-6).
Μιλτιάδης Αγγελόπουλος
Μαιευτήρ – Χειρουργός – Γυναικολόγος MD, MSc
