Η εφηβική μελαγχολική και καταθλιπτική διάθεση
Συγγραφέας Μαρίνα Μόσχα Γράφτηκε στις ,
…όσο πιο γερά «χτίζεις» τον ψυχικό κόσμο του εφήβου, τόσο πιο δύσκολα θα νοσήσει ψυχικά (και σωματικά θα συμπλήρωνα), εφόσον εστιάζεις στη πρόληψη, άρα και σε μία καλύτερη και πιο υγιή κοινωνία γενικότερα.
Αναφερόμαστε στη σημαντικότητα ως προς το χτίσιμο μιας ψυχικά ανθεκτικής ψυχοσύνθεσης από την μικρή ηλικία και κυρίως στην εφηβική περίοδο. Λογικό αν σκεφτούμε ότι ο έφηβος καθώς μεγαλώνει και βγαίνει σιγά σιγά στη κοινωνία, θα νιώθει ψυχικά πιο ανθεκτικός και ικανός να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ενός κόσμου που από τη μία μπορεί να φαίνεται ίδιος με αυτόν των γονιών του, από την άλλη όμως είναι τόσο διαφορετικός στο τρόπο λειτουργίας, στις «σταθερές» αλλά και στο γρήγορο τρόπο εξέλιξής του.
Μάλιστα, οι ερευνητές έχουν ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα πως όσο πιο γερά «χτίζεις» τον ψυχικό κόσμο του εφήβου, τόσο πιο δύσκολα θα νοσήσει ψυχικά (και σωματικά θα συμπλήρωνα), εφόσον εστιάζεις στη πρόληψη, άρα και σε μία καλύτερη και πιο υγιή κοινωνία γενικότερα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι μισές ψυχικές ασθένειες ξεκινούν γύρω στα 14 περίπου χρόνια του εφήβου!
Γιατί η εφηβεία είναι τόσο σημαντική;
Ο λόγος είναι απλός αν σκεφτούμε πως ο έφηβος ζει από τη γέννησή του μέσα σε ένα προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον, όπου άλλοι είναι υπεύθυνοι για εκείνον, άλλοι του παρέχουν τα προς το ζειν και φροντίζουν να έχει ότι του χρειάζεται, από την στέγη και την τροφή, τα ρούχα, την διασκέδαση έως και τις πιο βαθιές ανάγκες ασφάλειας, εμπιστοσύνης, σιγουριάς…
Στα μέσα της εφηβείας, έρχεται αντιμέτωπος με αλλαγές, όπως η μετάβαση από την παιδικότητα στην ενηλικίωση, βλέποντας ακόμα και το σώμα του να αλλάζει, να μεγαλώνει και να παίρνει πιο «ενήλικη» μορφή, ενώ οι γύρω του τον αντιμετωπίζουν άλλοτε ως παιδί και άλλοτε ως ενήλικα, κάπως έτσι αισθάνεται και ο ίδιος – ανάλογα τι τον «συμφέρει» τη συγκεκριμένη στιγμή.
Είναι το χρονικό αυτό διάστημα όπου «πρέπει» να αποφασίσει για το τι θα κάνει στο μέλλον και να αφοσιωθεί στην προετοιμασία του γι αυτό. Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, πρόκειται για μία περίοδο που από την παιδική αθωότητα και την ανεμελιά, περνάει στην ανάληψη ευθυνών του ίδιου του εαυτού, παίρνοντας αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον του! Έρχεται αντιμέτωπος με μία έντονα αγχωτική και στρεσογόνα περίοδο, που ενισχύεται από τις αμφιβολίες, την ευθυνοφοβία της ηλικίας, την ανησυχία, τον φόβο… «θα τα καταφέρω; …πως θα το κάνω αυτό; …και αν δεν πετύχει; …και αν δεν είμαι τόσο καλός;» μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν το εφηβικό μυαλουδάκι!
Πως μπορεί να εμφανιστεί μία ψυχική διαταραχή στην εφηβεία;
Όταν οι παραπάνω ανησυχίες «ξεφύγουν» από τη μορφή των απλών προβληματισμών και πάρουν διαστάσεις που τις εμπλουτίζει η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ο φόβος αποτυχίας και ο έφηβος νιώσει ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί επαρκώς αυτό που του συμβαίνει, τότε τα πράγματα αρχίζουν και δυσκολεύουν. Αν μάλιστα προσθέσουμε και τις σεξουαλικές ανησυχίες και αναζητήσεις της ηλικίας και το «ψάξιμο» του σεξουαλικού προσανατολισμού, τότε όπως καταλαβαίνουμε η ένταση «χτυπάει κόκκινο!» Αν δεν αναγνωριστούν έγκαιρα τα συμπτώματα αυτής της ψυχικής ευαλωτότητας, ώστε να αναζητηθεί η κατάλληλη βοήθεια ειδικού, ο κίνδυνος εμφάνισης μιας ψυχικής διαταραχής είναι πιθανός.
Αν λάβουμε υπόψη και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου σχεδόν όλοι οι έφηβοι έχουν πρόσβαση, καταλαβαίνουμε πόσο πολύ θέλουν «να ανήκουν» στην ομάδα των συνομηλίκων τους και να «δείξουν» ότι δεν διαφέρουν, είναι και εκείνοι όπως οι άλλοι. Πόσο εύκολα μπορεί να παγιδευτούν μέσα σε «φτιαχτές» εικόνες για να είναι αρεστοί, αλήθεια; Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως όσο πιο ευάλωτος είναι ο έφηβος και αυριανός ενήλικας, τόσο πιο εύκολα μπορεί να γίνει θύμα μιας κατάστασης που θα επιβαρύνει τον ψυχικό του κόσμο.
Τέλος, ζούμε σήμερα σε μία εποχή με έντονες ανακατατάξεις και ανισότητες, από την οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό έως τις πρωτόγνωρες καιρικές συνθήκες. Καταστάσεις που μας υπενθυμίζουν πως τίποτα δεν είναι σίγουρο στη ζωή μας και πως από τη μία στιγμή στην άλλη μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με αντίξοες καταστάσεις που ούτε καν τις φανταζόμασταν πριν λίγο καιρό. Συνθήκες που αυξάνουν την ανισορροπία και είτε θέλουμε είτε όχι, μας επηρεάζουν αυξάνοντας την ασάφεια, την ανασφάλεια και την έλλειψη σιγουριάς και σταθερότητας για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Όταν είμαστε και πιο ευαίσθητοι, τότε γινόμαστε όλο και πιο ευάλωτοι ψυχικά με κίνδυνο να νοσήσουμε.
Πρόληψη και στην ψυχική υγεία
Έχουμε όλοι μας αντιληφθεί πλέον πως το προλαμβάνειν είναι πάντα καλύτερο του θεραπεύειν! Το ίδιο ισχύει και για την ψυχική υγεία, όπου αποτελεί μεν μικρότερο στίγμα σε σχέση με άλλες εποχές, δεν παύει όμως ακόμη να ταλαιπωρεί αρκετό κόσμο που αρνείται να την αντιμετωπίσει για να μην «χαρακτηριστεί» και στιγματιστεί.
Και όμως, αν φροντίσουμε η ψυχική υγεία να χτιστεί από τις μικρές ηλικίες, θα κάνουμε ανθρώπους πιο δυνατούς και κατάλληλα εξοπλισμένους στη διαχείριση καταστάσεων που σε άλλες περιπτώσεις θα τους έριχναν ψυχολογικά. Και για να γίνει αυτό, χρειάζεται να δεχτούμε πως η ενημέρωση είναι αναγκαίο να ξεκινήσει μέσα από το σχολείο, περιγράφοντας ψυχικά συμπτώματα με απλά λόγια, δίνοντας στον έφηβο (και στον γονιό του κατ’ επέκταση) να καταλάβει ότι η ψυχική νόσος δεν είναι η γνωστή «τρέλα» αλλά μία πάθηση όπως και όλες οι σωματικές ασθένειες που στην ήπια μορφή της χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη και στη βαριά της μορφή, φαρμακευτική αγωγή όπως όλες οι αρρώστιες.
Μάλιστα, αυτό που πιστεύω ακράδαντα μέσα από όλα όσα έχω δει μέχρι σήμερα στις ψυχιατρικές κλινικές αλλά και στον ιδιωτικό τομέα του γραφείου, είναι πως αντί να υπάρχουν «άψυχα» και θεωρητικά μαθήματα, θα μπορούσαν οι έφηβοι – για να μην πάω ακόμα πιο κάτω στο δημοτικό – να έχουν το δικό τους ψυχολόγο στο σχολείο, όπου θα μπορούν να μοιραστούν τις ανησυχίες, τα άγχη και τις φοβίες τους με τη μορφή «μαθήματος» όμως, να είναι δηλαδή υποχρεωτική η συμβουλευτική εφήβων σε εβδομαδιαία βάση. Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί πόσα δεινά θα είχαν αποφύγει τα παιδιά μας, από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών έως το σχολικό εκφοβισμό, πιθανές ψυχικές ασθένειες, χτίζοντας πιο γερό τον ψυχικό τους κόσμο;
Μαρίνα Μόσχα
«Η ψυχική υγεία συνεπάγεται συμπεριφορά θερμή, γενναιόδωρη και γεμάτη κατανόηση, συναίσθημα τρυφερό, στάση εγκάρδια και πράξεις αλληλεγγύης…»
Χόρχε Μπουκάι »Ο Δρόμος της ευτυχίας»
Μαρίνα Μόσχα,
Ψυχολόγος
