Καραγενάνη: ένα από τα ύποπτα συντηρητικά για καρκινογένεση
Συγγραφέας Τόνι Νζέιμ Γράφτηκε στις ,
Τι είναι η καραγενάνη; Η καραγενάνη (Ε407) είναι ένας φυσικός πολυσακχαρίτης που παράγεται από διάφορα ερυθροφύκη (Chrondrus crispus, Gigartina stellata, Euchema spinosum, Ε cottonii) στην Ευρώπη, την Ασία και την Αμερική. Επιπλέον, περιέχει σημαντική ποσότητα κυτταρίνης. Η καραγενάνη χρησιμοποιείται ως συντηρητικό τροφίμων (γαλακτωματοποιητής, πυκνωτικό μέσο και σταθεροποιητής).
Βρίσκεται κυρίως σε γαλακτοκομικά προϊόντα και σε προϊόντα επεξεργασμένου κρέατος.
Στα ράφια του σουπερμάρκετ συνήθως βρίσκεται σε τρόφιμα όπως παγωτό, σοκολάτα γάλακτος, σοκολατούχα γάλατα, μαρμελάδες, ζελέ, κρέμα τυριών, σάλτσες, μπισκότα, γλυκά, κρέμες, γάλα εβαπορέ, σαντιγί, βρεφικά γάλατα, αλλαντικά και γάλα σόγιας.
Η χρήση της καραγενάνης στην επεξεργασία τροφίμων βασίζεται στη δυνατότητα του πολυμερούς να δημιουργεί πηκτές, να αυξάνει το ιξώδες του διαλύματος και να σταθεροποιεί τα γαλακτώματα και τα διάφορα εναιωρήματα. Για παράδειγμα, στο σοκολατούχο γάλα, αποτρέπει τον διαχωρισμό λιποσφαιρίων και σταθεροποιεί τη διασπορά των σωματιδίων του κακάο.
Η καραγενάνη αποτελεί, ίσως, το πιο αμφιλεγόμενο πρόσθετο τροφίμων που πολλοί άνθρωποι δεν το έχουν καν ακουστά. Αν και έχει χρησιμοποιηθεί για δεκαετίες ως συντηρητικό τροφίμων, πολλά είναι τα ερωτήματα σχετικά με την ασφάλειά του. Εκείνοι που επιδιώκουν την απομάκρυνσή του από τα επεξεργασμένα τρόφιμα, στηρίζονται σε μελέτες που έχουν συνδέσει την καραγενάνη με παθήσεις του πεπτικού συστήματος, φλεγμονές, ακόμη και καρκίνο.
Μέχρι και σήμερα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) απορρίπτει τις εκκλήσεις για την απαγόρευση αυτής της πρόσθετης ύλης, επικαλούμενος αρκετές μελέτες που δεν έχουν συνδέσει την καραγενάνη με βλαβερές συνέπειες στην υγεία και ότι τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι αρκετά ισχυρά ώστε να το απαγορεύσει.
Μια πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Cornucopia, έναν οργανισμό που αντικείμενό του έχει την έρευνα και διαμόρφωση της αγροτικής πολιτικής και ο οποίος προωθεί την ιδέα των βιολογικών προϊόντων, κάνει μια υπόθεση για την απαγόρευση της καραγενάνης. Στην έκθεση αναφέρονται αρκετές μελέτες κατά τις οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί πειραματόζωα και καλλιέργειες ανθρώπινων κυττάρων, έτσι ώστε να αποδειχθούν οι βλαβερές συνέπειες της καραγενάνης. Επιπλέον, στη έκθεση αναφέρεται ότι οι εμπειρογνώμονες έχουν γνωστοποιήσει για τις δυσμενείς παρενέργειες και επιπτώσεις της καραγενάνης, όπως ελκώδη κολίτιδα και καρκίνο του παχέος εντέρου, εδώ και δεκαετίες (τέλη της δεκαετίας του ‘60).
Το 2007, η επιτροπή εμπειρογνωμόνων του Διεθνή Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) για τα Πρόσθετα των Τροφίμων (JECFA), ανέφερε ότι καραγενάνη δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται στα βρεφικά γάλατα λόγω των γαστρεντερικών επιδράσεων στα βρέφη. Επίσης μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση σε ευαίσθητα άτομα.
Τον Ιούνιο του 2008, η Δρ Τζοάν Τόμπακμαν επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο, υπέβαλε αίτηση στον FDA για την απαγόρευση της καραγενάνης.
Ανασκόπησε τα αποτελέσματα 45 ερευνών σε ζώα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για την καρκινογόνο δράση της καραγενάνης, ώστε να περιοριστεί η χρήση της ως πρόσθετου τροφίμων».
Όπως εξήγησε η Δρ Τόμπακμαν στο Reuters Health, τα κύτταρα του πεπτικού συστήματος απορροφούν εύκολα την καραγενάνη, δεν μπορούν όμως να τη διασπάσουν. Η συσσώρευσή της στο εσωτερικό των κυττάρων μπορεί να προκαλέσει την καταστροφή τους και στη συνέχεια τη δημιουργία έλκους. Και η δημιουργία έλκους, τονίζει η ίδια, φαίνεται να συνδέεται με την ανάπτυξη κακοηθειών.
Εμείς οι διαιτολόγοι, σαφώς, θα πρέπει να ενημερώνουμε και να προτείνουμε την προσπάθεια αποφυγής της καραγενάνης από τη διατροφή των ανθρώπων και ειδικά σε παιδιά και άτομα με φλεγμονώδεις διαταραχές.
Το καταναλωτικό κοινό πρέπει να είναι ενήμερο για τον κίνδυνο που σχετίζεται με την πρόσληψη της καραγενάνης.
Τρόποι να την αποφύγετε
Αν ανησυχείτε για την κατανάλωση της καραγενάνης, επιλέξτε να τρώτε κυρίως φυσικές και μη επεξεργασμένες τροφές όπως φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, για να είστε σίγουροι ότι αποφεύγετε αυτό το πρόσθετο. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα σταθείτε μπροστά στο ράφι του σούπερμάρκετ, ελέγξτε την ετικέτα του τροφίμου που θέλετε να αγοράσετε, θα την βρείτε με την ονομασία «καραγενάνη» ή «Ε407» και σκεφτείτε αν είναι κατάλληλο και θρεπτικό για εσάς ή την οικογένεια σας.
Τα τρόφιμα που μπορεί να περιέχουν καραγενάνη είναι:
Σοκολάτες γάλακτος
Παγωτά
Κρέμες γάλακτος
Ζαχαρούχα συμπυκνωμένα γάλατα
Σοκολατούχα γάλατα
Cottage τυριά
Επιδόρπια γιαουρτιού
Κονσερβοποιημένα σιρόπια σοκολάτας
Πουτίγκες
Κρούστες ζάχαρης (γλάσο)
Γάλα σόγιας
Γάλα αμυγδάλου
Γάλα Καρύδας
Επιδόρπια σόγιας (κρέμες)
Αλλαντικά (γαλοπούλα, ζαμπόν κ.α)
Κονσέρβες σούπας
Ζωμοί
Κατεψυγμένες πίτσες
Βιβλιογραφία:
Branen, L.A., Davidson, M.P. and Salminen, S. (1990). Food Additives, Marcel Dekker Inc., New York, pp. 347–349
J K Tobacman. Review of harmful gastrointestinal effects of carrageenan in animal experiments. Environ Health Perspect. Oct 2001; 109(10): 983–994.
Yang B, Bhattacharyya S, Linhardt R and Tobacman JK (2012) Exposure to common food additive carrageenan leads to reduced sulfatase activity and increase in sulfated glycosaminoglycans in human epithelial cells. Biochimie 94(6): 1309-16.
Taché, S, Peiffer, G, Millet, AS, and Corpet, DE. Carrageenan gel and aberrant crypt foci in the colon of conventional and human flora-associated rats. Nutr Cancer 37:75–80, 2000.
Corpet, DE, Taché, S, and Préclaire, M. Carrageenan given as a jelly, does not initiate, but promotes the growth of aberrant crypt foci in the rat colon” Cancer Lett 114:53–55, 1997b.
Τόνι Νζέιμ,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
