Συμβουλές σε ασθενείς με ουρολιθίαση για την πρόληψη υποτροπής
Συγγραφέας Ιωάννης Σ. Μπουζαλάς Γράφτηκε στις ,
Η ουρολιθίαση αποτελεί την τρίτη κατά σειρά συχνότητας πάθηση του ουροποιητικού στον άνθρωπο, μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη. Επηρεάζει περίπου το 5-10% του γενικού πληθυσμού, ενώ στις δυτικές χώρες υπολογίζεται ότι 1 στους 8 ανθρώπους θα εμφανίσει ένα τουλάχιστον επεισόδιο λιθίασης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι η πιθανότητα σχηματισμού νέου λίθου ένα χρόνο μετά το αρχικό επεισόδιο νεφρολιθίασης φθάνει το 10%, με το ποσοστό υποτροπής να ανέρχεται στο 30-40% για τα επόμενα 5 χρόνια και στο 50-60% στη δεκαετία.
Ο επιπολασμός της ουρολιθίασης επηρεάζεται από το φύλο και την ηλικία.
Η νόσος προσβάλλει και τα δύο φύλα, αλλά στους άνδρες είναι 2,5 φορές συχνότερη σε σχέση με τις γυναίκες. Το 25% των λιθιασικών ασθενών αναφέρει θετικό οικογενειακό ιστορικό, γεγονός που δείχνει την ύπαρξη αυξημένης οικογενούς επίπτωσης στην εμφάνιση της ουρολιθίασης.
Πιο πιθανό είναι να σχηματισθεί λίθος σε ηλικίες μεταξύ 30 και 50 ετών.
Η επίπτωση της ουρολιθίασης παρουσιάζει γεωγραφική κατανομή και φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στις ορεινές, ερημικές και τροπικές περιοχές.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης κωλικών κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, γεγονός που αποδίδεται στην αυξημένη θερμοκρασία και στην επακόλουθη αφυδάτωση.
Ο τρόπος ζωής παίζει σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη της λιθίασης. Οι άνθρωποι που κάθονται σε ένα γραφείο παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης νεφρολιθίασης σε σχέση με άτομα που έχουν χειρωνακτική εργασία, πιθανώς εξαιτίας της περιορισμένης κινητικότητας και του άτακτου τρόπου ζωής και διατροφής. Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που βρίσκονται σε συνθήκες αυξημένης έντασης (stress) λόγω οικονομικών προβλημάτων, συναισθηματικής έντασης ή επαγγελματικής πίεσης, παρουσιάζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο νεφρολιθίασης.
Η διατροφή διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στην αυξημένη συχνότητα εμφάνισης, αλλά και στο είδος της λιθίασης.
Η κατανάλωση του ζωικού λευκώματος και του λίπους συνδέεται με αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού εμφάνισης της ουρολιθίασης. Η λήψη άφθονων υγρών είναι ακόμα ένας σημαντικός διαιτητικός παράγοντας για την πρόληψη της λιθίασης. Επομένως, στα άτομα εκείνα που καταναλώνουν μικρές ποσότητες υγρών ή παρουσιάζουν μεγάλες απώλειες υγρών (θερμές χώρες, καλοκαιρινοί μήνες), τις οποίες δεν αναπληρώνουν, δημιουργούνται οι ευνοϊκότερες συνθήκες για την εμφάνιση ουρολιθίασης.
Η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της λιθίασης.
Για να μειωθεί σημαντικά η πιθανότητα σχηματισμού λίθων στο μέλλον, θα πρέπει να πίνετε οπωσδήποτε πολλά υγρά.
Είναι γνωστό ότι το 10% των ασθενών θα εμφανίσει νέο επεισόδιο λιθίασης 1 χρόνο μετά το πρώτο, ενώ μετά από 5 χρόνια, λίθο θα επανεμφανίσουν οι μισοί ασθενείς. Επομένως, όλοι οι λιθιασικοί ασθενείς θα πρέπει να ακολουθούν κάποια γενικά μέτρα για την πρόληψη των πιθανών υποτροπών.
Η αντιμετώπιση της λιθίασης δεν είναι μία απλή υπόθεση και πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους ουρολόγους, ώστε να μπορεί να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Ο γιατρός σας και ένας έμπειρος διαιτολόγος μπορούν να σας συστήσουν κατάλληλα φάρμακα και ειδική δίαιτα που θα συμβάλλουν στην καλή λειτουργία των νεφρών σας. Οι λίθοι από οξαλικό ασβέστιο, ουρικό οξύ και φωσφορικό ασβέστιο απαντούν καλά σε τροποποιήσεις της δίαιτας. Άλλοι λίθοι, όπως της κυστίνης και του στρουβίτη (εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο), δεν ανταποκρίνονται τόσο καλά σε δίαιτες.
Γενικότερα για την πρόληψη της ουρολιθίασης συνιστώνται δίαιτες με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
o Επαρκή πρόσληψη υγρών, κιτρικών και ασβεστίου
o Μειωμένη πρόσληψη νατρίου
o Μειωμένη πρόσληψη οξαλικών
o Μειωμένη πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών
ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΥΓΡΩΝ
Η πρόσληψη των υγρών θα πρέπει να αυξηθεί στα 8-10 ποτήρια (2,5-3 λίτρα) το 24ωρο. Με τον τρόπο αυτό θα αραιωθούν τα ούρα σας και θα ελαττωθεί η συγκέντρωση των κρυστάλλων στα ούρα, με αποτέλεσμα την πρόληψη σχηματισμού λίθων. Κατά προτίμηση, η μισή ποσότητα των υγρών θα πρέπει να είναι νερό.
Όταν ο καιρός είναι ζεστός και υγρός ή όταν αυξάνεται η φυσική σας άσκηση, με βαριές δουλειές ή αθλητική δραστηριότητα, θα πρέπει να πίνετε περισσότερα υγρά. Είναι σημαντικό η πρόσληψη των υγρών να κατανέμεται ισομερώς καθ’ όλο το 24ωρο.
Τι είδους υγρά θα πρέπει να πίνω;
Το νερό από τη βρύση, το εμφιαλωμένο(μεταλλικό ή επιτραπέζιο) και οι χυμοί φρούτων είναι τα πλέον κατάλληλα και ευεργετικά. Επιλέγετε ποτά χωρίς γλυκαντικές ουσίες.
Αποφύγετε:
• μαύρο τσάι, παγωμένο τσάι
• αναψυκτικά τύπου «Cola»
• κακάο
ΝΑΤΡΙΟ ΚΑΙ ΑΛΑΤΙ
Όταν η δίαιτα σας περιέχει πολύ αλάτι (προστιθέμενο με την αλατιέρα ή από αλμυρές τροφές), αυξάνεται η αποβολή ασβεστίου στα ούρα, οπότε αυξάνεται σημαντικά και ο κίνδυνος σχηματισμού λίθων. Από την άλλη πλευρά, μία δραματική μείωση της πρόσληψης άλατος μπορεί να μειώσει το ποσό των ούρων σας. Για το λόγο αυτό προτείνεται μία δίαιτα με λίγο (ή μέτριο) αλάτι. Για να τροποποιήσετε σωστά τη δίαιτα σας μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια διαιτολόγου.
Για να περιορίσετε το αλάτι στη δίαιτα σας, αποφύγετε τα ακόλουθα:
Μπαχαρικά και Καρυκεύματα:
• Αλάτι επιτραπέζιο
• Σκόρδο και κρεμμύδι σε σκόνη
• Σάλτσα σόγιας, ketchup και άλλες έτοιμες σάλτσες, όπως barbeque, chili
• Ξινολάχανο, ελιές, τουρσί
Τρόφιμα με πολύ αλάτι:
• Κονσέρβες και χυμοί λαχανικών
• Σούπες σε κονσέρβες ή σε σκόνη
• Κατεψυγμένα γεύματα
• Κύβοι ζωμών
• Αλμυρά σνακ σε φακελάκια: κρακεράκια, τσιπς, ξηροί καρποί, κουλουράκια
• Παρασκευάσματα τυριών (κρέμα, αλοιφή, φέτες τυριού)
• Έτοιμα ή μεταποιημένα φαγητά (fast food)
• Τουρσί ή τρόφιμα συντηρημένα στο αλάτι
Όταν ετοιμάζετε το γεύμα σας, προσπαθείτε να ελαττώνετε το αλάτι, όσο είναι δυνατό. Αντί για αλάτι, δοκιμάστε να νοστιμίζετε το φαγητό με αρωματικά φυτά (ρίγανη, θυμάρι, κ.λπ.), φρέσκο κρεμμύδι ή σκόρδο, χυμό λεμονιού ή ξύδι.
ΜΕΙΩΣΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΞΑΛΙΚΩΝ
Τροφές πλούσιες σε οξαλικά θα πρέπει να αποφεύγονται.
Αποφύγετε:
• Σπανάκι, σκούρα πράσινα φύλλα λαχανικών, φύλλα παντζαριού
• Πατάτες, παντζάρια, γογγύλια, φράουλες
• Ξηρούς καρπούς, φυστικοβούτυρο, σοκολάτα, πίτουρο σιταριού
Περιορίστε:
• Σκόνη κακάο, καφέ, βαρελίσια μπύρα
• Μούρα, βατόμουρα, φραγκοστάφυλα, μαύρα σμέουρα (raspberries)
• Μαύρα σταφύλια, μαύρες σταφίδες, φλοιό λεμονιού, λάϊμ ή πορτοκαλιού
• Φασόλια, κολοκύθια, μελιτζάνες, πράσα, σέλινο
• Γάλα σόγιας, φυστικοβούτυρο, αλεύρι ολικής αλέσεως, καλαμποκάλευρο
ΜΕΙΩΣΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΟΥΡΙΝΩΝ
Στα ούρα, οι πουρίνες, ιδιαίτερα οι προερχόμενες από ζωικές πρωτεΐνες, σχηματίζουν κρυστάλλους ουρικού οξέος. Αυτό προφανώς οδηγεί στο σχηματισμό λίθων. Για το λόγο αυτό, η ημερήσια πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 120-170gr.
Περιορίστε τις ακόλουθες τροφές που είναι και πλούσιες σε πουρίνες:
• Συκώτι, νεφρά, μυαλό, γλυκάδια, γλώσσα
• Παράγωγα κρέατος (κιμάς, σούπες, κονσομέ, ζωμοί, σάλτσες κρέατος)
• Σαρδέλες, ρέγκες, σκουμπριά, χτένια, μύδια, σολομός κονσέρβα, αντσούγες, χαβιάρι, αυγοτάραχο
• Κυνήγια: λαγός, ζαρκάδι, ελάφι, χήνα, πάπια, πέρδικα, κ.ά.
ΚΙΤΡΙΚΑ
Τα κιτρικά προτείνονται γιατί δεσμεύουν το ασβέστιο των ούρων και, έτσι, εμποδίζουν το σχηματισμό λίθων. Βρίσκονται άφθονα στους χυμούς των φρούτων. Ένα καλό ποτό με επαρκή κιτρικά είναι η σπιτική λεμονάδα (ένα ποτήρι στυμμένος χυμός λεμονιού σε 2 λίτρα νερό την ημέρα).
ΑΣΒΕΣΤΙΟ
Το ασβέστιο και η βιταμίνη D είναι απαραίτητα για τη διατήρηση του σκελετού σε καλή κατάσταση. Γι’ αυτό, είναι πολύ σπουδαίο να προσλαμβάνουμε αρκετό ασβέστιο με την τροφή μας. Αντίθετα με προηγούμενες απόψεις, ότι δηλαδή η πρόσληψη ασβεστίου οδηγεί σε σχηματισμό λίθων, δεν θα πρέπει να περιορίσετε την πρόσληψη ασβεστίου με την τροφή σας. Κάθε μέρα θα πρέπει να τρώτε τουλάχιστον τρεις μερίδες τροφής πλούσιας σε ασβέστιο.
Προσπαθήστε να τρώτε από τις εξής τροφές που έχουν πολύ ασβέστιο:
• Γαλακτοκομικά προϊόντα: γάλα, πουτίγκες με γάλα, milkshake, κρέμα, γιαούρτι, παγωτό, τυριά με λίγο αλάτι όπως, brie, cheddar, ementhal, mozzarella
• Χυμοί εμπλουτισμένοι σε ασβέστιο π.χ. πορτοκαλάδα
Ιωάννης Σ. Μπουζαλάς
Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος
