Μελάνωμα και άλλες μελαγχρωματικές βλάβες του βλεννογόνου του στόματος
Συγγραφέας Ουρανία Νικολάτου-Γαλίτη Γράφτηκε στις ,
Η σωστή διάγνωση της μελαγχρωματικής βλάβης αποτελεί πρόκληση για τον κλινικό γιατρό και τον οδοντίατρο για δύο κυρίως λόγους: Πρώτα διότι πρέπει να αποκλείσει το μελάνωμα και ακολούθως διότι η μελαγχρωματική βλάβη μπορεί να είναι μονήρης και ανεξάρτητη ή να αποτελεί εκδήλωση υποκείμενης συστηματικής νόσου.
Μελάνωμα
Το μελάνωμα του στόματος είναι σπάνιο στη λευκή φυλή και προσβάλλει πιο συχνά την 4η μέχρι την 7η δεκαετία της ζωής. Αποτελεί περίπου το 0,5% όλων των κακοήθων νεοπλασιών στο στόμα. Η αιτιολογία του παραμένει άγνωστη. Η επίπτωση του μελανώματος, όμως φαίνεται να αυξάνεται παγκοσμίως. Το μελάνωμα είναι η 3η πιο συχνή κακοήθεια, μετά τον καρκίνο πνεύμονα και μαστού, που μεθίσταται στον εγκέφαλο,
Τα περισσότερα μελανώματα στη στοματική κοιλότητα εμφανίζονται σε βλεννογόνο που φαίνεται φυσιολογικός, ενώ μικρός αριθμός μελανωμάτων αναπτύσσονται σε προϋπάρχουσες μελαγχρωματικές βλάβες. Στα πρώτα στάδια το μελάνωμα δεν δίνει συμπτώματα και για το λόγο καθυστερούν οι ασθενείς να επισκεφθούν το γιατρό.
Το μελάνωμα εμφανίζεται ως καφέ ή μελανή κηλίδα, ή πλάκα ή οζίδιο, με συχνές διαφορές στο χρώμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις το μελάνωμα μπορεί να είναι «αμελανωτικό», δηλαδή δεν έχει το χαρακτηριστικό μελανό χρώμα.
Πιο συχνά εντοπίζεται στην υπερώα και την περιοχή των ούλων. Περίπου μία στις τρεις περιπτώσεις εμφανίζει εξέλκωση.
Η πρώιμη διάγνωση θα βοηθήσει σημαντικά και θα συμβάλλει σε αποτελεσματική θεραπεία.
Οι ποικίλες μελαγχρωματικές βλάβες που θα διαφοροδιαγνωστούν από ένα μελάνωμα είναι:
Στίξη (Τατουάζ) αμαλγάματος
Αμάλγαμα από τις εμφράξεις των δοντιών μπορεί να εισχωρήσουν στο βλεννογόνο των ούλων. Γενικά το τατουάζ αμαλγάματος δεν είναι συμπτωματικό, έχει μικρό μέγεθος και εντοπίζεται κυρίως στα ούλα κοντά σε δόντια με εμφράξεις αμαλγάματος [ΕΙΚΟΝΑ 1]. Αν ο ασθενής αναφέρει ιστορικό έμφραξης αμαλγάματος στην περιοχή, τότε προτείνεται παρακολούθηση και εφόσον και αν παρατηρηθεί αλλαγή, τότε συστήνεται ο γιατρός να προχωρήσει σε διαγνωστική βιοψία.
Μελανοακάνθωμα
Μπορεί να εμφανιστεί στη στοματική κοιλότητα μετά από χρόνιο τραυματισμό. Έχει την εικόνα μονήρους, ασυμπτωματικής, μελαγχρωματικής κηλίδας ή πλάκας και εντοπίζεται πιο συχνά στην παρειά. Η διαγνωστική βιοψία θα συμβάλλει στην ακριβή διαφορική και τελική διάγνωση του μελανοακανθώματος.
Μελανωτικές κηλίδες
Είναι καλοήθεις βλάβες και εντοπίζονται συχνά στο κάτω χείλος και στην υπερώα. Εμφανίζονται συνήθως ως μονήρεις καφέ κηλίδες, μικρότερες από 1 εκατοστό. Αν η κηλίδα είναι μεγαλύτερη από μισό εκατοστό μπορεί να γίνει βιοψία για την τελική διάγνωση, ειδικά αν υπάρχουν διαφορές χρώσης.
Μελανοκυτταρικοί σπίλοι
Είναι σπάνιοι και γενικά αναπτύσσονται τη 2η με 4η δεκαετία. Είναι πιο συχνοί στην υπερώα, την παρειά και το ερυθρό κράσπεδο των χειλέων. Κλινικά αποτελούν καλά αφοριζόμενες σκούρες μαύρες ή καφέ κηλίδες και έχουν διάμετρο 0,1 έως λίγο περισσότερο από 0,5 εκατοστά. Μπορεί, όμως, να είναι και μεγαλύτεροι. Βρίσκονται κάτω από το βλεννογόνο και χρειάζεται σε ορισμένες περιπτώσεις να διφοροδιαγνωστούν από αιμαγγειώματα. Καλό είναι να γίνεται διαγνωστική βιοψία, κυρίως σε βλάβες μεγαλύτερες από 0,5 εκατοστά, για να αποκλειστεί η πιθανή διάγνωση του μελανώματος.
Διάχυτες μελαγχρωματικές βλάβες
Φυσιολογική μελάγχρωση
Συνήθως παρατηρείται σε άτομα που δεν ανήκουν στη λευκή φυλή και εντοπίζονται στα ούλα συμμετρικά. Η κλινική διάγνωση είναι εύκολη και δεν απαιτείται βιοψία και θεραπεία.
Μελάγχρωση του καπνιστή
Είναι διάχυτη καφέ ή μελανή χρώση, που οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή μελανίνης, την οποία πιθανόν διεγείρει το κάπνισμα. Παρατηρείται πιο συχνά στα πρόσθια ούλα και τις παρειές. Η διάγνωση τίθεται κλινικά και δεν χρειάζεται η διενέργεια βιοψίας. Πάντως συστήνεται η τακτική παρακολούθηση του ασθενούς.
Φαρμακευτική υπερχρωμασία/μελάγχρωση
Ποικίλα φάρμακα έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση υπερχρωμασίας στο βλεννογόνο του στόματος. Το καλό ιστορικό και τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής θα συμβάλλουν στη διαφορική και τελική διάγνωση. Η εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει εντοπισμένη μελάγχρωση μέχρι πολλαπλές και διάχυτες περιοχές με χρώμα σκούρο καφέ, σκούρο μπλέ ή μαύρο. Συστήνεται παρακολούθηση ανά έτος.
Υπερχρωμασία/μελάγχρωση μετά από φλεγμονές
Αναπτύσσονται σε έδαφος μακροχρόνιας φλεγμονώδους εξεργασίας. Ο ομαλός λειχήνας και οι λειχηνοειδείς αντιδράσεις είναι οι πλέον συνήθεις τέτοιες εξεργασίες. Η υπεχρωμασία μπορεί να επιμένει και μετά την υποχώρηση της φλεγμονώδους νόσου. Βιοψία συστήνεται όταν η μελανή βλάβη είναι μονήρης.
Μελαγχρώσεις σε συστηματικά νοσήματα
Ποικίλες καταστάσεις και συστηματικά νοσήματα έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση μελάγχρωσης στο βλεννογόνο του στόματος, συμπεριλαμβανομένης και της ανεπάρκειας των επινεφριδίων. Η βιοψία συνιστάται μόνο σε περιπτώσεις μονήρους μελαγχρωματικής βλάβης.
Εικόνα 1. Παρατηρείται μελανή κηλίδα, συμβατή με στίξη αμαλγάματος, στα ούλα της άνω γνάθου, κοντά σε δόντι με έμφραξη αμαλγάματος.
Βιβλιογραφία
- Feller L et al. A review of the aetiopathogenesis and clinical and histological features of oral mucosal melanoma. The Scientific World Journal 2017;https://doi.org/10.1155/2017/9189812.
- Alqahtani S, et al. Primary oral malignant melanoma metastasis to the brain and breast: A case report and literature review. Oncology Letters 2017;14:1275-1280.
- Lambertini M et al. Oral melanoma and other pigmentations: when to biopsy? JEADV 2018;32:209-214.
Δρ Ουρανία Νικολάτου-Γαλίτη
Στοματολόγος, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
