Ήλιος: σύμμαχος ή εχθρός;
Συγγραφείς: Παναγιώτης Σταυρόπουλος & Αντώνιος Βαρελτζίδης Γράφτηκε στις ,
H χώρα μας φημίζεται για τις πανέμορφες παραλίες και το λαμπερό της Μεσογειακό ήλιο. Η ηλιοφάνεια στην Ελλάδα διαρκεί τις περισσότερες μέρες του χρόνου, ενώ σε πολλά μέρη της πατρίδας μας η ετήσια ηλιοφάνεια φτάνει μέχρι τις 3000 ώρες. Τους μήνες του καλοκαιριού, η αυξημένη ηλιοφάνεια, σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας, μας δημιουργεί μια ευχάριστη διάθεση για να ξεφύγουμε από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και να καταφύγουμε στην πιο κοντινή παραλία. Εκεί, εκτός από τα παιχνίδια με τη θάλασσα και την άμμο, είναι σίγουρο πως θα θελήσουμε να κάνουμε και ηλιοθεραπεία.
Ο ήλιος όμως που βρίσκεται παντού και μας παραμονεύει σε κάθε μας κίνηση, έχει τους δικούς του κανόνες.
Εάν δεν του φερθούμε σωστά μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία μας με τις βλαβερές ακτινοβολίες του, ενώ εάν τον αντιμετωπίσουμε με σύνεση και προσοχή μπορούμε, εκτός από το να αποκτήσουμε το σοκολατί χρώμα που για χρόνια ονειρευόμασταν, να προστατεύσουμε και την ύγεία μας.
Η Μελανίνη στο δέρμα μας
Έχετε όμως αναρωτηθεί ποτέ, που οφείλεται το σκούρο χρώμα του δέρματος σας που με τόσο κόπο αποκτήσατε στις τελευταίες σας διακοπές; Tο μαύρισμα είναι μια από τις φυσιολογικές προστατευτικές αντιδράσεις του οργανισμού και το σκούρο χρώμα του δέρματος οφείλεται στα μελανοκύτταρα που βρίσκονται στο δέρμα και παράγουν μια ουσία τη μελανίνη. Όταν το δέρμα εκτίθεται στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου παράγεται όλο και περισσότερη μελανίνη.
Ταυτόχρονα, θωρακίζεται το στρώμα της κερατίνης στιβάδας του δέρματος, με αποτέλεσμα να απορροφούνται οι θερμικές ακτίνες και εξασφαλίζεται με αυτό;τον τρόπο η αντοχή του δέρματος στη μακροχρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Η ποσότητα της χρωστικής μελανίνης όμως δεν ειναι ίδια σε όλους τους ανθρώπους. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που το δέρμα τους μάλλον κοκκινίζει, αντί να μαυρίζει και κινδυνεύουν άμεσα να πάθουν εγκαύματα από τις ηλιακές ακτινοβολίες. Όλοι μας, αλλά ιδιαίτερα αυτές οι ομάδες πληθυσμού που συνήθως διακρίνονται για το λευκό χρώμα του δέρματος τους, οφείλουμε να αποφεύγουμε την πολύωρη έκθεση μας στον ήλιο και να χρησιμοποιούμε πάντα αντιηλιακό.
Σε μερικές κατηγορίες ανθρώπων, η μελανίνη δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη στο δέρμα με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πετύχουν ομοιόμορφο μαύρισμα, χωρίς την ύπαρξη κάποιας προστατευτικής κρέμας στο δέρμα τους.
Οι ακτινοβολίες UVA και UVB – H αόρατη απειλή
Ο ήλιος περιλαμβάνει τριών ειδών ακτινοβολίες α) τις υπέρυθρες που προκαλούν τη ζέστη β) τις ορατές που δεν είναι άλλες από τις ακτίνες του φωτός και γ) τις υπεριώδεις, οι οποίες δεν είναι αντιληπτές από το ανθρώπινο μάτι. Οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου, που επηρεάζουν περισσότερο το δέρμα μας και προκαλούν το μαύρισμα, αλλά και την καταστροφή των δερματικών στοιβάδων, είναι δυο ειδών: – η υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Α (UVA) και – η υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Β (UVB).
H UVA που αποτελεί το 95% της ηλιακης ακτινοβολίας, δεν προκαλεί εγκαύματα όπως η UVB, αλλά μπορεί να διαπεράσει το δέρμα ευκολότερα και πιο βαθιά και προκαλεί μαύρισμα με πιο αργούς ρυθμούς. Συνήθως, ένα ποσοστό UVB ευθύνεται για την καταστροφή του δέρματος, ενώ οι UVΑ ευθύνονται για τη ρίκνωση και την απώλεια της ελαστικότητας, που προκαλεί την πρόωρη γήρανση του. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι συνδεδεμένη με τον καρκίνο του δέρματος. Η ένταση της UVB ακτινοβολίας αυξάνει πιο κοντά στον ισημερινό, αλλά και όσο ανεβαίνουμε σε μεγαλύτερο υψόμετρο.
Η αλόγιστη έκθεση μας στις ακτινοβολίες UVA και UVB είναι επικίνδυνη για την υγεία μας. Γι’αυτό το λόγο, πρέπει πάντα τα αντιηλιακά προϊόντα, που υπάρχουν, να αναγράφουν ότι περιλαμβάνουν ειδική προστατευτική σύνθεση για τις υπεριώδεις ακτινοβολίες τύπου UVA και UVB.
H «σκοτεινή» πλευρά του μαυρίσματος
Η αλόγιστη έκθεση μας στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει σημαντικής σημασίας εγκαύματα. Η πολύωρη έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει πρόωρη γήρανση του δέρματος, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία συντελεί, ώστε οι ινοβλάστες να μη παράγουν καλής ποιότητας κολλαγόνο και ελαστίνη. Η παρατεταμένη έκθεσή μας στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει φωτοδερματίτιδα, που είναι μια αλλεργική αντίδραση του δέρματος στον ήλιο, αλλά και επιπεφυκίτιδα που είναι μια ασθένεια των ματιών, αφού ο βλεννογόνος των ματιών δε διαθέτει προστατετευτικό στρώμα κερατίνης στιβάδας, όπως διαθέτει το δέρμα. Μια ακόμη ασθένεια των ματιών που μπορεί να προκληθεί είναι και ο καταρράκτης, που μπορεί να οδηγήσει στη μόνιμη τύφλωση.
Οι υπεριώδεις ακτινοβολίες μπορούν εύκολα να μειώσουν την αντίσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να μη μπορεί να καταπολεμήσει τις ασθένειες.
Ασπίδα προστασίας από τον ήλιο
- Κάντε όσο το δυνατόν λιγότερη ηλιοθεραπεία. Να προσπαθείτε στην αρχή να εκθέτετε το σώμα σας στον ήλιο σταδιακά, χωρίς να υπερβαίνετε το ανώτατο συνιστώμενο χρονικό όριο παραμονής σας στον ήλιο, ανάλογα πάντα και με τον τύπο του δέρματος σας.
- Τα άτομα που διαθέτουν λευκό δέρμα οφείλουν να βρίσκονται κάτω από σκιά και να χρησιμοποιούν πάντα αντηλιακές κρέμες για να προστατευτούν από τον ήλιο.
- Να χρησιμοποιείτε πάντοτε την αντηλιακή κρέμα με σωστό δείκτη προστασίας (τουλάχιστον 15) που να ταιριάζει στο τύπο του δέρματος σας, αλλά και να προτιμάτε τα αδιάβροχα αντηλιακά προϊόντα.
- Τους καλοκαιρινούς μήνες που ο ήλιος καίει περισσότερο, να προτιμάτε το πρωινό και το απογευματινό μπάνιο και να αποφεύγετε το διάστημα από τις 11 μέχρι τις 3. Να θυμάστε πάντα, ότι οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του ήλιου μπορούν να σας βλάψουν ακόμη και αν έχει συννεφιά.
- Να χρησιμοποιείτε αντηλιακή προστασία όχι μόνο στη παραλία αλλά σχεδόν παντού. Έτσι για παράδειγμα, όταν οδηγούμε πρέπει να προσέχουμε, αν δεν φοράμε την αντηλιακή μας κρέμα, να έχουμε κλειστό το τζάμι του αυτοκινήτου και αν θέλουμε αερισμό να ανοίγουμε το τζάμι του συνοδηγού.
- Ακόμη και όταν μαυρίσετε, πρέπει να εξακουθείτε να χρησιμοποιείτε αντιηλιακές κρέμες, γιατί ο ήλιος δεν αστειεύεται.
- Να προστατεύετε τα μάτια σας φορώντας μαύρα γυαλιά και να μην ξεχάσετε να δώσετε προσοχή στην ποιότητα των φακών.
- Να φοράτε πάντα καπέλο αλλά και ρούχα λευκού χρώματος που αντανακλούν αποτελεσματικότερα την ηλιακή ακτινοβολία. Όμως, ακόμη και εάν φορέσετε κάποιο βαμβακερό μπλουζάκι δε σημαίνει ότι είστε και απόλυτα προστατευμένοι από τον ήλιο, καθώς αυτό αντιστοιχεί σε δείκτη προστασίας από τον ήλιο που αγγίζει μόλις το 6%.
- Να αλείφετε ομοιόμορφα την αντιηλιακή κρέμα, για να πετύχετε ομοιόμορφη προστασία από τις βλαβερές ακτινοβολίες του ήλιου. Να επαναλαμβάνετε την επάλειψη του αντιηλιακού κάθε δύο ώρες.
- Η σωστότερη θέση του σώματος για να δεχτεί τις ακτίνες του ήλιου είναι η οριζόντια. Με αυτό τον τρόπο μπορείτε να μαυρίσετε εύκολα και γρήγορα. Παρόλα αυτά, μην ξεχνάτε να βρέχετε το σώμα σας και να κινείσθε, γιατί έτσι αποφεύγετε το κίνδυνο να υποστείτε κάποιο έγκαυμα.
- Να θυμάστε ότι η ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνει κατά 4% για κάθε 300 μέτρα που ανεβαίνουμε από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ μην ξεχνάτε ότι το αντιηλιακό είναι απαραίτητο και όταν κάνετε σκι σε κάποιο χιονοδρομικό κέντρο.
- Η αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας από την επιφάνεια της άμμου και του χιονιού είναι μεγάλη και σχεδόν το 90% της ακτινοβολίας επιστρέφει προς εμάς.
- Η θερμοκρασία δεν είναι αξιόπιστος δείκτης για την επικινδυνότητα της ηλιακής ακτινοβολίας, γιατί είναι δυνατόν να δεχτείτε υψηλή ακτινοβολία (UVA) ακόμη και όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλή π.χ. σε μια συννεφιασμένη ημέρα.
- Εάν παρατηρήσετε στο δέρμα σας κάποια μικρά ογκίδια ή “ελιές”, που εμφανίστηκαν ύστερα από την έκθεσή σας στον ήλιο, ενώ δεν υπήρχαν πριν, καλό θα ήταν, να συμβουλευτείτε αμέσως τον δερματολόγο.
Και να θυμάστε πάντα ότι το δέρμα μας έχει μνήμη όπως ένα αρχείο. Κάθε στιγμή έκθεσής μας στον ήλιο προστίθεται στις προηγούμενες και κάποια στιγμή το δέρμα θα μας δημιουργήσει προβλήματα.
Αντιηλιακά: Οι 12 εντολές
Εκ μέρους της ΕΔΑΕ (Ελληνική Δερματολογική-Αφροδισιολογική Εταιρεία) στην προσπάθεια πρόληψης και καταπολέμησης του Καρκίνου του Δέρματος.
- Χρησιμοποιείτε καθημερινά αντιηλιακά, ιδίως αν είστε ανοιχτόχρωμοι και υποχρεωμένοι να εκτίθεστε στον ήλιο.
- Διαλέγετε αντιηλιακά ευρέος φάσματος κατά της UV-A και UV-B με δείκτη προστασίας (SPF) 15-30.
- Δεν χρειάζονται άλλα αντιηλιακά για το σώμα και άλλα για το πρόσωπο. Ένα και καλό αρκεί.
- Επιλέγετε αντιηλιακά με φυσικά φίλτρα αν το δέρμα σας καίγεται εύκολα, αν είστε αλλεργικοί ή αν παίρνετε φάρμακα π.χ. ηρεμιστικά, αντισυλληπτικά, καρδιαγγειακά, αντιεπιληπτικά κ.α.
- Μάθετε τα παιδιά σας να χρησιμοποιούν από πολύ μικρά σωστά τα αντιηλιακά. Μην ξεχνάτε ότι ένα ηλιακό έγκαυμα στην παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε μελάνωμα στην ενήλικη ζωή.
- Απλώνετε το αντιηλιακό στο δέρμα σε λεπτό στρώμα 30 λεπτά πριν από το μπάνιο και το ανανεώνετε κάθε 1 ώρα ή και νωρίτερα, αν ιδρώνετε πολύ, αφού το αντιηλιακό “φεύγει” με το νερό.
- Αν στο ιστορικό σας υπάρχει κάποιος με καρκίνο του δέρματος αγοράζετε αντιηλιακά μετά από σύσταση του δερματολόγου σας
- Αν έχετε εφηλίδες (φακίδες) ή σπίλους (ελιές) πάνω από 20 μην εκτίθεστε στον ήλιο τις ώρες 11-4, ακόμα και με αντιηλιακό.
- Μην παρατείνετε την ηλιοθεραπεία επειδή “φοράτε” αντιηλιακό. Αυτό δεν είναι αρκετό.
Προστατευτείτε και με άλλα μέσα. - Αν αμέσως μετά την εφαρμογή του αντιηλιακού αισθανθείτε κάψιμο, τσιμπήματα, ή κνησμό, το δέρμα σας να κοκκινίζει, τα μάτια σας να τσούζουν, διακόψτε τη χρήση του αντιηλιακού. Είναι και αυτό ένα προϊόν χημικό και μπορεί να μην σας “πάει”.
- Μην εμπιστεύεστε μια κρέμα που περιέχει αντιηλιακό με δείκτη προστασίας 4.
Δεν παρέχει την ίδια φωτοπροστασία με ένα αντιηλιακό με δείκτη προστασίας 15. Αντίθετα, make-up ή κραγιόν που περιέχουν αντιηλιακό, έστω και με δείκτη 4, επειδή είναι αδιαφανή, είναι περισσότερο αποτελεσματικά. - Τέλος, αν δεν ξέρετε ποιο ακριβώς αντιηλιακό να αγοράσετε, πάρτε οποιοδήποτε προσέχοντας, ώστε σε λιπαρό δέρμα να χρησιμοποιείτε σπρέϋ, σε ξερό υδατικό αντιηλιακό και στη μύτη σας ραβδίο (στικ).
Είναι καλύτερα να χρησιμοποιείτε οποιοδήποτε αντιηλιακό παρά να μην εφαρμόζετε καθόλου, αφού η φωτογήρανση και ο καρκίνος του δέρματος παραμονεύουν.
