Οστικοί τραυματισμοί υπέρχρησης σε αθλούμενες και αθλήτριες
Συγγραφέας Νίκος Μαλλιαρόπουλος Γράφτηκε στις ,
Τα οστά, όπως οι μύες και οι τένοντες, υφίστανται και αυτά την επίδραση της άσκησης. Έτσι όταν η προπόνηση χαρακτηρίζεται απο την σωστή ένταση και την ποσότητα, τότε τα οστά βελτιώνουν την σύστασή τους, αποκτώντας μεγαλύτερη αντοχή, και οπωσδήποτε αντιμετωπίζουν μελλοντικά καλύτερα την οστεοπόρωση. Αντίθετα, όταν η άσκηση είναι υπερβολικά έντονη και με μεγάλη συχνότητα, τότε οδηγούμαστε στον τραυματισμό των οστών.
Οι τραυματισμοί αυτοί, χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες , στους οξείς τραυματισμούς (κατάγματα), και στους χρόνιους. Έτσι λοιπόν, η μακροχρόνια επανειλημμένη υπερεπιβάρυνση, οδηγεί στην προοδευτική αποδόμηση του οστού, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στα λεγόμενα «κατάγματα εκ καταπονήσεως» ή «κοπώσεως».
Τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί αύξηση της εμφάνισης των καταγμάτων κοπώσεως, και αυτό οφείλεται σε δυο λόγους : Αφ’ενός η όλο και περισσότερο αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών σε αθλητικές δραστηριότητες μέσου επιπέδου (μαζικός αθλητισμός),αλλά και υψηλού επιπέδου (Πρωταθλητισμός), και αφ’ετέρου η εξειδίκευση και γνώση του Ιατρικού κόσμου, οδήγησε στην κατανόηση αυτής της τραυματιολογικής οντότητος, καθώς και στην ακριβέστερη διάγνωσή της.
Η συνχότητα πρόκλησης των οστικών τραυματισμών υπέρχρησης, καταγράφηκε απο εμάς στο Ιατρικό Κέντρο ΣΕΓΑΣ Θεσσαλονίκης απο το 1989 μέχρι και σήμερα, σε 40 αθλητές-τριες με κατάγματα κοπώσεως, και η αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών ήταν 1:1, αν και στην διεθνή βιβλιογραφία η αναλογία αυτή είναι 3:1.
Σημαντικά στοιχεία που προέκυψαν επίσης απο την ανάλυση των δεδομένων μας ήταν :
- Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης κατά τους μήνες Ιανουάριο, με ποσοστό 17,5% και Μάρτιο με ποσοστό 20%, και το δεδομένο αυτό σίγουρα έχει να κάνει με την προπονητική επιβάρυνση αυτά τα χρονικά διαστήματα, και
- το μεγαλύτερο ποσοστό εντόπισης, 52,3%, εμφανιζόταν στην κνήμη με δεύτερη κατά σειρά εντόπισης τα οστά του άκρου ποδός με ποσοστό 43,2%.
Τα κατάγματα κοπώσεως για εμάς, αποτελούν μια καθημερινή κλινική πρόκληση, διότι αφ΄ενός στην προηγούμενη δεκαετία αποτελούσαν μια σχεδόν άγνωστη αθλητιατρική τραυματιολογική οντότητα, η οποία εκαλύπτετο με τον νεφελώδη όρο περιοστίτιδα, και αφ΄ετέρου οι κλασσικές απεικονιστικές μέθοδοι – ακτινογραφίες- δεν δυνατο να αναδείξουν την βλάβη. Συνήθως οι αθλήτριες προσέρχονται αναφέροντας σταδιακή έναρξη των ενοχλημάτων απο 3-4 εβδομάδες. Κατά την κλινική εξέταση διαπιστώνουμε πόνο τοπικά, και σε ορισμένες περιπτώσεις οίδημα και ερυθρότητα. Πάντοτε χρησιμοποιούμε τηνΔιαγνωστική Δοκιμασία Υπερήχων (ΙΚΑΚ ΣΕΓΑΣ) και την Σπινθηρογραφική Μελέτη.
Ένα απο τα προβλήματα στην διάγνωση είναι οτι, παλαιότερα κυρίως, έπρεπε να πείσουμε τον αθλητή και προπονητή, αλλά πολλές φορές και τους ακτινολόγους, για την αναγκαιότητα διενέργειας αυτών των εξετάσεων.
Με την Σπινθηρογραφική Μελέτη, έχουμε την δυνατότητα να καθορίσουμε επακριβώς την εντόπιση της βλάβης, την έκταση και τον βαθμό σοβαρότητος. Εδώ θα πρέπει να διευκρινήσουμε οτι η Σπινθηρογραφική μελέτη τριών φάσεων, με γ camera με τεχνίτιο 99, καθορίζει τον βαθμό αποδόμησης του οστού. Έτσι λοιπόν τα Κατάγματα κοπώσεως είναι όρος κατ΄εφημισμόν, διότι στην πραγματικότητα πρόκειται για αποδώμηση των οστών, η οποία κατατάσσεται σε τέσσερις βαθμούς σοβαρότητος (1ος,2ος,3ος,4ος). Ο μεγαλύτερος βαθμός αποδόμησης του οστού, δηλαδή ο 4ος, συνοδεύεται και απο λύση της συνέχειας του οστού,έχουμε δηλαδή Κάταγμα κοπώσεως.
Ακομη μετα από τα ευρηματα του σπινθηρογραφηματος απαιτηται Μαγνητικη τομογραφια καθως και πλήρης αιματολογικός έλεγχος
Προδιαθεσικοί παράγοντες
Σημαντικό στοιχείο στην συνολική θεραπευτική αγωγή των καταγμάτων κοπώσεως, είναι και ο καθορισμός των προδιαθεσικών παραγόντων που οδήγησαν στην εμφάνιση του τραυματισμού, καθώς και η αντιμετώπισή του κατά την διάρκεια της αποκατάστασης. Οι προδιαθεσικοί παράγοντες, χωρίζονται σε τρείς μεγάλες κατηγορίες :
- Μηχανικοί
- Ορμονικοί
- Διατροφικοί
Στους Μηχανικούς παράγοντες εντάσσουμε κατά σειρά αξιολόγησης:
- την προπονητική επιβάρυνση
- τις κατασκευαστικές ιδιομορφίες
Στους Ορμονικούς παράγοντες εντάσσουμε τις διαταραχές της Εμμήνου ρύσεως, και τέλος στους Διατροφικούς παράγοντες εντάσσουμε:
- την μειωμένη πρόσληψη θερμίδων
- την μειωμένη πρόσληψη Ασβεστίου.
Αντιμετώπιση
H αντιμετώπιση των καταγμάτων κοπώσεως, στηρίζεται:
- στην τροποποίηση της προπονητικής επιβάρυνσης
- στην χρήση Μηχανοθεραπευτικής Φυσιοθεραπευτικής αγωγής
- στην διόρθωση πιθανών προδιαθεσικών παραγόντων
- στην σταδιακή επανένταξη στις αθλητικές δραστηριότητες.
Ο χρόνος ο οποίος απαιτείται για την επανένταξη τού αθλητή-τριας, είναι ανάλογη του βαθμού σοβαρότητοςτης αλοιώσεως του οστού, και κυμαίνεται απο 4 εως και 16 εβδομάδες. Τα κατάγματα κοπώσεως αποτελούν μια απο τις σοβαρότερες αθλητικές κακώσεις υπέρχρησης. Αρκετά συχνά δεν διαγιγνώσκονται, με αποτέλεσμα την μακροχρόνια ταλαιπωρία των αθλητών-τριών, με ακατάλληλες θεραπευτικές αγωγές ή και με χειρουργικές επεμβάσεις.
Πιστεύουμε οτι η γνώση μαζί με την απαιτούμενη εξειδίκευση, οδηγούν στην σωστή διάγνωση και την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή των καταγμάτων κοπώσεως, και έτσι αποφεύγεται η ταλαιπωρία των αθλητών-τριών, οι οποίοι κατόπιν επανεντάσσονται με ασφάλεια στις προπονητικές τους δραστηριότητες. Λόγω του οτι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπευτική αγωγή, προτείνουμε πρόληψη που αφορά:
- Σωστή εκπαίδευση προπονητών -αθλητών -Ιατρών -Φυσιοθεραπευτών.
- Σωστός προπονητικός σχεδιασμός και αποφυγή επιβάρυνσης.
- Αξιολόγηση των δεδομένων για τις περιόδους που εμφανίζονται υψηλά ποσοστά τραυματισμών (Ιανουάριος-Μάρτιος).
- Ευαισθητοποίηση και γνώση για την προπόνηση των μικρών αθλητών.Όπως είπε ο Αριστοτέλης, τα παιδιά δεν είναι μικρότερα σε μέγεθος απο τους μεγάλους.
- Έλεγχος άλλων παραγόντων φαινομενικά άσχετων, όπως διατροφή, ορμονικές διαταραχές, κ.α.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bennel KL, Risk factors for stress fractures in female track & Field athletes:A retrospective analysis. Clin J Sports Med. 5:229-235, 1995.
- Frusztajer NT, Nutrition and the incidence of stress fractures in ballet dancers. Am J Clin Nutr. 51:779-783, 1990.
- Hulco A, Stress fractures in athletes. Int J Sports Med 8:221-226, 1987.
- ΙΚΑΚ ΣΕΓΑΣ, Στατιστική καταγραφή καταγμάτων Κοπώσεως, 1998.
- Νattir Aurelia, Stress injury to bone in the female athlete. Clin in Sport Med 197-124,1997.
Δρ. Νικόλαος Μαλλιαρόπουλος,
Ιατρός – Αθλητίατρος
