Γυναίκες: πότε χρειάζονται καρδιολογικό έλεγχο;
Συγγραφέας Ελευθέριος Κολομτσάς Γράφτηκε στις ,
Ενώ ο προγραμματισμός γυναικολογικών εξετάσεων είναι γνωστός και απασχολεί τις γυναίκες από νεαρή ηλικία, η ανάγκη για καρδιολογικό έλεγχο είναι λιγότερο γνωστή και προβεβλημένη. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη χαμηλή επίπτωση εμφραγμάτων στις γυναίκες, μέχρι την ηλικία της εμμηνόπαυσης περίπου.
Οπότε, ο καρδιολογικός έλεγχος “δεν απασχολεί” τις γυναίκες μέχρι εκείνη την ηλικία.
Όμως ο καρδιολογικός έλεγχος δεν αφορά μόνο στην αποφυγή του εμφράγματος. Προτείνουμε παρακάτω ένα “πλάνο” καρδιολογικού ελέγχου ειδικά για τις γυναίκες, ανάλογα με την ηλικία τους αλλά και ανάλογα με τις δραστηριότητες και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας τους.
Καρδιολογικοί έλεγχοι στην παιδική και εφηβική ηλικία
Το πλάνο καρδιολογικού ελέγχου στην παιδική ηλικία είναι κοινό για τα αγόρια και τα κορίτσια – το φύλο δεν διαφοροποιεί ακόμη την καρδιαγγειακή κατάσταση.
Ένας πρώτος έλεγχος γίνεται στην α’-β’ Δημοτικού, ένας δεύτερος στο ξεκίνημα της εφηβείας περίπου στη α’ Γυμνασίου, κι ένας τελευταίος “παιδικός” έλεγχος στο τέλος του Λυκείου. Αν ένα κορίτσι προπονείται σε ανταγωνιστικό άθλημα, επίσης είναι σκόπιμο να κάνει καρδιολογικό έλεγχο κάθε χρόνο που αθλείται.
Στόχος των ελέγχων είναι η ανίχνευση τυχόν κληρονομικών / εκ γενετής παθήσεων, που μπορεί να εκδηλωθούν στη διάρκεια της παιδικής / εφηβικής ηλικίας ή να “πυροδοτηθούν” από την έντονη άσκηση.
Ο πρώτος “ενήλικος” καρδιολογικός έλεγχος
Στην ενήλικη ζωή της, η γυναίκα είναι σκόπιμο να κάνει καρδιολογικό έλεγχο πριν αρχίσει να τεκνοποιεί.
Το τσεκ-απ στην περίπτωση αυτή έχει σκοπό:
α) να προφυλάξει τη γυναίκα από επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, από κάποια καρδιολογική πάθηση που δεν γνωρίζει, όπως για παράδειγμα η χρόνια υπέρταση.
β) να συμβάλει στον προγενητικό έλεγχο με στόχο την προφύλαξη του εμβρύου / μωρού από κάποια πιθανή κληρονομική καρδιαγγειακή ασθένεια.
Κατά τ’άλλα, εάν η γυναίκα δεν έχει από την παιδική της ηλικία κάποιο καρδιαγγειακό διαγνωστικό εύρημα, αρκεί να κάνει τακτικά τις εξής εξετάσεις, που μπορούν να γίνουν και με απλή επίσκεψη στον παθολόγο:
- μια γενική εξέταση αίματος κάθε δύο χρόνια. Εφόσον η γενική εξέταση αίματος δεν παρουσιάζει ανησυχητικές τιμές και δεν υπάρχει άλλος λόγος ανησυχίας, αρκεί η επίσκεψη στον παθολόγο.
Εάν όμως οι αιματολογικές εξετάσεις εμφανίζουν συστηματικά ευρήματα, θα πρέπει να επισκεφτείτε τον καρδιολόγο σας για οδηγίες. Είναι σκόπιμο στην εξέταση αυτή να γίνεται μέτρηση της βιταμίνης D, καθώς στις γυναίκες η έλλειψη βιταμίνης είναι συχνή και συνδέεται με την εμφάνιση υπέρτασης. - παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης δυο φορές το χρόνο. Εφόσον η αρτηριακή πίεση κυμαίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα στους ελέγχους αυτούς (στον παθαλόγο σας ή στο φαρμακείο), τότε δεν απαιτείται άλλη ενέργεια. Εάν στις τυχαίες αυτές μετρήσεις βρεθούν αυξημένες τιμές, συστήνεται παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης για μια εβδομάδα, και εφόσον παρατηρείσετε συστηματικά αυξημένες τιμές, είναι σκόπιμο να προγραμματίσετε μια επίσκεψη στον καρδιολόγο.
Τέλος, όποτε μια γυναίκα νιώθει συχνά καρδιαγγειακές ενοχλήσεις, όπως αίσθημα παλμών, αρρυθμίες, αυξημένη πίεση κ.λπ., είναι σκόπιμο να επισκεφτεί τον καρδιολόγο. Είναι πιθανό τα συμπτώματα αυτά να κρύβουν κάποια καρδιαγγειακή πάθηση, αλλά επίσης είναι πιθανό να οδηγήσουν στη διάγνωση κάποιας άλλης μη καρδιαγγειακής νόσου που τα προκαλεί (π.χ. υπερθυρεοειδισμό) ή κάποιας έλλειψης σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί. Ένας έμπειρος καρδιολόγος θα προσδιορίσει τις εξετάσεις που θα οδηγήσουν στη σωστή διάγνωση και αγωγή. Η εμπειρία δείχνει ότι πολλές ενοχλήσεις που αισθάνονται οι γυναίκες κάτω των 55 ετών οφείλονται σε μη καρδιαγγειακούς παράγοντες και μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα, προστατεύοντας τη γυναίκα από μελλοντικές σημαντικότερες παθήσεις. Αναφέρετε λοιπόν έγκαιρα τα συμπτώματα αρρυθμιών, υπέρτασης και δυσφορίας στον καρδιολόγο, για να έχετε καλή πρόγνωση και να μην ταλαιπωρείστε χωρίς λόγο ούτε τώρα ούτε αργότερα.
Εγκυμοσύνη
Ο καρδιολογικός έλεγχος στην εγκυμοσύνη αποσκοπεί σε δύο βασικούς στόχους:
α) Αν η γυναίκα δεν έχει ξανακάνει καρδιολογικό έλεγχο, τότε εξετάζεται αναλυτικά το οικογενειακό και ατομικό ιστορικό της για ανίχνευση τυχόν κληρονομικών καρδιαγγειακών ασθενειών, που ενδέχεται να περάσουν στο παιδί. Πρόκειται δηλαδή ουσιαστικά για προγεννητικό έλεγχο με σκοπό την προστασία του εμβρύου και του νεογνού.
β) Η παρακολούθηση και ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, με στόχο τον έλεγχό της και την έγκαιρη αντιμετώπιση της υπέρτασης της εγκυμοσύνης, της προεκλαμψίας και της εκλαμψίας.
Καρδιολογικό έλεγχο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι απαραίτητο να κάνει μια γυναίκα εφόσον το συστήσει ο γυναικολόγος και εφόσον η αρτηριακή της πίεση τον ανησυχήσει. Επίσης, όλες οι εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου θα πρέπει να παρακολουθούνται και καρδιολογικά. Ειδικά αν η γυναίκα έχει ατομικό ιστορικό προεκλαμψίας ή εκλαμψίας, θα πρέπει από την αρχή της νέας εγκυμοσύνης να λάβει από αυτόν οδηγίες και αγωγή.
Σημειώνεται τέλος πως μια γυναίκα που εμφανίζει προεκλαμψία ή εκλαμψία στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, θα πρέπει στο εξής να παρακολουθείται τακτικά από τον καρδιολόγο, καθώς έχει αποδειχτεί ότι η εκδήλωση προεκλαμψίας συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο χρόνιας υπέρτασης, ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας και ισχαιμίας σε βάθος χρόνου.
Επειδή είναι πολύ συχνό μια έγκυος να μην έχει κάνει ποτέ ούτε καρδιολογικό ούτε αιματολογικό έλεγχο πριν την εγκυμοσύνη, και επομένως να αγνοεί ενδεχομένως κάποια πάθηση, εμείς συστήνουμε σε κάθε εγκυμοσύνη να γίνεται ένας καρδιολογικός έλεγχος στην αρχή της κύησης και ξανά έναν μήνα πριν από τον υπολογιζόμενο τοκετό.
Ανταγωνιστικός αθλητισμός
Η ενήλικη γυναίκα που ασχολείται με κάποιο άθλημα αντοχής ή ανταγωνιστικό αθλητισμό, είτε επαγγελματικά είτε ερασιτεχνικά, οφείλει να κάνει καρδιολογικό έλεγχο κάθε δύο χρόνια, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας.
Ειδικά αν ξεκινήσει τον αθλητισμό σε μεγαλύτερη ηλικία, και αν πριν από αυτό είχε κακές διατροφικές συνήθειες, κάπνιζε, είχε υπερβολικό σωματικό βάρος, τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτεί καρδιολόγο όταν ξεκινήσει να αθλείται συστηματικά.
Παχυσαρκία και υπερβολικό σωματικό βάρος
Η παχυσαρκία συνδέεται με πλήθος καρδιαγγειακών παθήσεων όπως υπέρταση, στεφανιαία νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια. Είτε προσπαθεί να ελέγξει το βάρος της είτε όχι, η υπέρβαρη ή παχύσαρκη γυναίκα είναι σκόπιμο να παρακολουθείται καρδιολογικά ετησίως ώστε να λάβει έγκαιρα την κατάλληλη αγωγή και οδηγίες από το γιατρό της.
Παθήσεις που συνδέονται με καρδιαγγειακά νοσήματα: σακχαρώδης διαβήτης και διαταραχές του θυρεοειδούς
Γυναίκες που πάσχουν από νόσους που σχετίζονται με καρδιαγγειακές παθήσεις θα πρέπει να μην αμελούν τον καρδιαγγειακό έλεγχο. Αναφέρουμε δύο κύριες τέτοιες περιπτώσεις:
α) Σακχαρώδης διαβήτης. Είναι γνωστό ότι οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για να αναπτύξουν καρδιαγγειακά νοσήματα. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν μάλιστα την κύρια αιτία νοσηρότητας και θανάτου των διαβητικών. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι υπεύθυνος για την αυξημένη και διάσπαρτη αθηροσκλήρυνση στις μεγάλες αρτηρίες (καρωτίδες, αορτή, μηριαίες αρτηρίες) και την αυξημένη συχνότητα αθηροσκλήρυνσης στα περιφερειακά αγγεία της καρδιάς. Οι αγγειακές αυτές επιπλοκές αυξάνουν τη συχνότητα εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και περιφερειακής αποφρακτικής αρτηριοπάθειας. Επίσης, ο διαβήτης προκαλεί μικροαγγειοπάθεια, η οποία συμβάλλει στην αμφιβληστροειδοπάθεια και στην νεφρική ανεπάρκεια, ενώ συμμετέχει και σε καρδιακές παθογένειες.
β) Διαταραχές του θυρεοειδούς. Οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι αρκετά συχνές.
Οι τρέχουσες εκτιμήσεις υπολογίζουν ότι το 9-15% των ενήλικων γυναικών εμφανίζουν κάποια πάθηση του θυρεοειδούς. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι οι ορμόνες που εκκρίνονται από τον θυρεοειδή, και κυρίως οι Τ3, Τ4, ρυθμίζουν και επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργία του καρδιαγγειακού μας συστήματος.
Επομένως, μια διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα συνεπάγεται καρδιαγγειακά συμπτώματα, κάποιες φορές με πολύ σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία μας. Τόσο ο υπερθυρεοειδισμός (υπερλειτουργία του αδένα) όσο και ο υποθυρεοειδισμός (υπολειτουργία του αδένα) προκαλούν αλλαγές στην καρδιακή συσπαστικότητα, στην κατανάλωση οξυγόνου από την καρδιά, στην καρδιακή παροχή, στην αρτηριακή πίεση και στην περιφερειακή αγγειακή αντίσταση. Ο υπερθυρεοειδισμός ευθύνεται κυρίως για την πρόκληση κολπικής μαρμαρυγής, ενώ ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να προδιαθέσει σε επικίνδυνες κοιλιακές αρρυθμίες που μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και το θάνατο εάν δεν υπάρξει θεραπεία της θυρεοειδούς πάθησης.
Εμμηνόπαυση
Με την έλευση της εμμηνόπαυσης, ο κίνδυνος για ισχαιμικό επεισόδιο, που είναι τυπικά χαμηλός στις νέες γυναίκες, αυξάνεται. Μάλιστα, στις ΗΠΑ έχει καταγραφεί ότι το ισχαιμικό επεισόδιο (έμφραγμα) αποτελεί την συνηθέστερη αιτία θανάτου στις γυναίκες άνω των 60 ετών. Αυτό συμβαίνει αφενός διότι στην ηλικία μετά τα 50-55 όλες οι κακές συνήθειες (διατροφικές, κάπνισμα, καθιστική ζωή) οδηγούν έτσι κι αλλιώς γυναίκες και άνδρες σε εκδήλωση παθήσεων, αφετέρου διότι μεταβάλλεται το ορμονικό προφίλ των γυναικών με την μείωση των οιστρογόνων.
Χωρίς να έχουν κατανοηθεί πλήρως οι μηχανισμοί με τους οποίους η εμμηνόπαυση συνδέεται με μια σημαντική επιδείνωση του καρδιαγγειακού κινδύνου για τις γυναίκες, έχει καταγραφεί ότι η μείωση των οιστρογόνων συνδέεται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της LDL (κακής) χοληστερόλης και μείωση της HDL (καλής) χοληστερόλης.
Επομένως, με τα πρώτα σημάδια της εμμηνόπαυσης είναι σκόπιμο να γίνεται καρδιολογικός έλεγχος.
Από αυτόν θα προκύψει ο περαιτέρω προγραμματισμός τακτικών καρδιολογικών ελέγχων, αναλόγως των ευρημάτων. Πάντως, θεωρείται δεδομένο ότι από την ηλικία περίπου των 55 ετών ο καρδιολογικός έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνεται στα τακτικά τσεκ-απ που κάνει μια γυναίκα.
Τι περιλαμβάνει ένας τυπικός καρδιολογικός έλεγχος (τσεκ-απ)
- Πλήρες ατομικό και οικογενειακό ιστορικό: Μας ενδιαφέρουν τυχόν συμπτώματα, ειδικά στη διάρκεια προσπάθειας, καθώς και τυχόν προβλήματα που είχε η γυναίκα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού. Επίσης μας ενδιαφέρει το οικογενειακό ιστορικό, ειδικά εάν περιλαμβάνει συγγενείς καρδιοπάθειες ή αιφνίδιο θάνατο γονέα ή αδελφιού.
- Καρδιογράφημα 12 απαγωγών: το καρδιογράφημα που διαβάζεται από έμπειρο γιατρό αποτελεί βασική εξέταση.
- Φυσική εξέταση: περιλαμβάνει ακρόαση της καρδιάς και των πνευμόνων με τα καρδιολογικά ακουστικά για τον εντοπισμό φυσημάτων και ψιθύρων, ψηλάφηση του θώρακα για δυσμορφίες που προδίδουν συγγενείς καρδιοπάθειες, εξέταση των άκρων για εντοπισμό προβλημάτων στην κυκλοφορία του αίματος, ψηλάφηση καρωτίδων, κ.λπ. Επίσης χρησιμοποιείται οξύμετρο.
- Σωματομετρικά στοιχεία: μετράμε ύψος, βάρος, σφυγμό, αρτηριακή πίεση.
- Υπερηχοκαρδιογράφημα triplex: Πρόκειται για σημαντική εξέταση που επιτρέπει στον καρδιολόγο να εκτιμήσει με μεγαλύτερη πληρότητα την καρδιαγγειακή λειτουργία.
Είναι πιθανό ο τακτικός καρδιολογικός έλεγχος να οδηγήσει σε περαιτέρω εξετάσεις, όπως δοκιμασία κόπωσης, holter πίεσης ή ρυθμού κ.λπ.
Ελευθέριος Κολομτσάς, Ειδικός Καρδιολόγος – Εντατικολόγος
