Το ραδιενεργό αέριο: Ραδόνιο και οι υγιειονομικές του επιπτώσεις
Συγγραφέας Γεώργιος Φουτσιτζής Γράφτηκε στις ,
Εισαγωγή: Το ραδόνιο είναι ραδιενεργό αέριο το οποίο αναδύεται από το υπέδαφος ως προϊόν διασπάσεως άλλων ραδιενεργών υλικών. Ο κίνδυνος που εγκυμονεί για την υγεία των κατοίκων είναι η συσσώρευση σε κλειστό περιβάλλον των σύγχρονων κατοικιών και χώρων εργασίας, σημαντικών ποσοτήτων. Το ραδιενεργό ραδόνιο 222 ανήκει στην κατηγορία των ευγενών αερίων, είναι άοσμο, άγευστο, αθέατο, μη αντιληπτό από τις ανθρώπινες αισθήσεις.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 50.000 άτομα περίπου πεθαίνουν κάθε χρόνο στον πλανήτη από καρκίνο, εξαιτίας του ραδονίου. Να σημειωθεί πως η αντιπροσωπευτική μέση ετήσια δόση περιβαλλοντικής ακτινοβολίας που λαμβάνει κάθε άτομο κατ’ έτος είναι 106 mrem. Υπολογίζεται ότι ακόμη και η μέση συγκέντρωσή του στο εσωτερικό μιας κατοικίας ίση με 55 μπεκερέλ ανά κυβικό μέτρο, επιβαρύνει σημαντικά με πιθανότητα πρώιμου θανάτου αγγίζοντας το 0,7%, ικανή για να προκαλέσει περίπου 700 νέες περιπτώσεις καρκίνου των πνευμόνων ετησίως σ’ ένα πληθυσμό όπως ο ελληνικός.
Σκοπός: Να γίνουν κατανοητοί οι κίνδυνοι από την επίδραση του ραδονίου στον άνθρωπο καθώς και να υπάρξει μέριμνα για την περαιτέρω εκπαίδευση των μηχανικών, αρχιτεκτόνων σε θέματα υγειονομικής μηχανικής ώστε να εφαρμόζονται διεθνείς πρακτικές εφαρμογών προληπτικών μέσων για την αποτροπή περιβαλλοντικής μόλυνσης από τον τοξικό και καρκινογόνο αέριο ρύπο: Ραδόνιο.
Υλικό: Η έρευνα έδειξε ως επικουρικό στοιχείο ότι η έκθεση στα προϊόντα διάσπασης του ραδονίου υπερβαίνει κατά 10 έως 100 φορές την έκθεση που οφείλεται στην πυρηνική ενέργεια ή ακόμα και τις δοκιμές πυρηνικών όπλων.
Μέθοδος: Γίνεται χρήση στατιστικών δεδομένων και λαμβάνονται υπόψη τα ποσοστά της μέσης ετήσιας ενεργού ισοδύναμης δόσης από φυσικές και τεχνητές πηγές ακτινοβολίας. Συγκεκριμένα εκτιμάται η συμμετοχή της πυρηνικής ενέργειας κατά 1%, από κοσμική ακτινοβολία 8%, Ιατρικών πηγών 13%, από φυσικά ισότοπα κατά 20%, από ραδόνιο 56% και άλλες πηγές 2%. Επίσης τα στοιχεία που αφορούν την Ελληνική επικράτεια είναι αποσαφηνιστικά και κατατοπιστικά για τη συγκρότηση μιας αντικειμενικής εικόνας .
Παρατίθεται αντίστοιχος πίνακας:
Αποτελέσματα: Το ραδόνιο 222 διασπάται ταχύτατα (χρόνος ημιζωής 3,8 ημέρες) σε άλλα ραδιενεργά στοιχεία – μεταξύ των οποίων σε πολώνιο 218 και πολώνιο 214 – εκπέμποντας σωματίδια Άλφα, τα οποία λειτουργούν εξαιρετικά βλαπτικά στους ιστούς των πνευμόνων. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η έκθεση σε ραδόνιο είναι η δεύτερη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου του πνεύμονα. Ακόμα, τα ραδιενεργά ισότοπα που παράγονται κατά τη διάσπαση του ραδονίου προσκολλώνται σε σωματίδια σκόνης και, εισπνεόμενα, επικάθονται στις πνευμονικές κυψελίδες, όπου παραμένουν και ακτινοβολούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η ακτινοβολία με τη σειρά της καταστρέφει τα κύτταρα, δημιουργεί ανεπιθύμητες μεταλλάξεις του γενετικού υλικού, προάγει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Ταυτόχρονα παθολογικές συμπτωματολογίες όπως: πονοκέφαλοι, ημικρανίες, εργασιακή κατάθλιψη μπορεί να οφείλονται σε έκθεση. Στην ατμόσφαιρα εντοπίζεται σε χαμηλές συγκεντρώσεις και αποτελεί μικρότερο κίνδυνο απ’ ότι στον αέρα των εσωτερικών χώρων. Το μέγεθος συγκέντρωσης του στους εσωτερικούς χώρους εξαρτάται από την κτιριακή κατασκευή καθώς και από την ποσότητα του ραδονίου στο υποκείμενο έδαφος. Ως εδαφικό αέριο, το ραδόνιο διαχέεται διαμέσου ρωγμών και ανοιγμάτων στα διαπερατά εδάφη. Η σύνθεση του εδάφους κάτω και γύρω από το έδαφος μπορεί να γίνει μέσω ρωγμών στα δάπεδα και στα στοιχεία από σκυρόδεμα (λόγω της διαφοράς της ατμοσφαιρικής πίεσης), μέσω των σωλήνων αποχέτευσης των δαπέδων, των αντλιών φρεατίων αποστράγγισης, των κατασκευαστικών αρμών και των μικροσκοπικών ρωγμών ή πόρων στους τοίχους. Τα επίπεδα του ραδονίου είναι γενικά υψηλότερα στις βάσεις των σπιτιών και στα δωμάτια των ισογείων, τα οποία είναι σε επαφή με το έδαφος.
Επειδή το ραδόνιο είναι πολύ βαρύ (είναι το πυκνότερο γνωστό αέριο), τείνει να συγκεντρώνεται στις βάσεις των κτιρίων. Από τη στιγμή της εισόδου του στο κτίριο, διασπάται ραδιενεργώς. Μερικά από τα θυγατρικά του προϊόντα είναι επίσης ραδιενεργά και ελκύουν ακτινοβολία καθώς διασπώνται. Ορισμένα από αυτά προσκολλώνται επίσης σε σωματίδια σκόνης, ευνοώντας και τη συγκέντρωση στα χαμηλότερα επίπεδα των κτιρίων.
Το πραγματικό πρόβλημα δημιουργείται κατά την εισπνοή του μολυσμένου αέρα με ραδόνιο ή όταν κάποιο από τα θυγατρικά του προϊόντα εισπνέεται. Η ραδιενεργός διάσπαση του ραδονίου εκλύει σωματίδια τα οποία προσβάλλουν τους βιολογικούς ιστούς.
Συμπεράσματα: Επιβάλλεται για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας μια σειρά από μέτρα όπως η ανάληψη πρωτοβουλιών για ορθό σχεδιασμό κατοικιών, τηρώντας την υγιεινή και ασφάλεια κτιρίων. Παράλληλα για να ελαχιστοποιηθεί η συγκέντρωση του ραδονίου είναι απαραίτητο:
-
Αν είναι δυνατόν, να εντοπιστούν και να ελαχιστοποιηθούν οι ρωγμές στο δάπεδο του σπιτιού. Ειδικά τα μαρμάρινα δάπεδα θεωρούνται άριστο μονωτικό κατά του ραδονίου.
-
Ο συχνός και πλήρης εξαερισμός του σπιτιού είναι ο σημαντικότερος παράγων για χαμηλά επίπεδα ραδονίου.
Πριν, όμως, προχωρήσει κανείς στα παραπάνω, απαιτείται:
-
Τεχνικός έλεγχος του σπιτιού και για ρωγμές και για τα επίπεδα ακτινοβολίας. Αυτό είναι εύκολο και αρκετά φθηνό.
-
Επισκευή του σπιτιού, εάν το επίπεδο ραδονίου σε αυτό είναι πάνω από 4 picocuries ανά λίτρο (>4pCi/L).
-
Μείωση των επιπέδων ραδονίου που είναι μικρότερα των 4pCi/L, αφού και αυτά εμπεριέχουν κάποιον κίνδυνο. Καθώς το ραδόνιο θεωρείται υπεύθυνο για χιλιάδες θανάτους από καρκίνο στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, η ΕΡΑ συμβουλεύει να ελεγχθούν όλα τα σπίτια για την ύπαρξη ραδονίου, από τον τρίτο όροφο και κάτω.
-
Επιτρεπόμενη αεριζόμενη θεμελίωση. Αυτή αποτελεί έναν τρόπο αποφυγής εισπνοής ραδονίου στον χώρο της κατασκευής. Συνίσταται στη δημιουργία, ουσιαστικά, ενός δεύτερου δαπέδου πάνω από το δάπεδο του υπογείου (με ενδιάμεσο κενό) ή στην τοποθέτηση ειδικών πλαστικών τεμαχίων, τύπου igloo, που βοηθούν στη συγκέντρωση των ρύπων και την μεταφορά του εκτός οικοδομής (αεριζόμενα δάπεδα).
Επιπλέον οικονομική λύση αποτελεί και η δημιουργία ενός δικτύου φρεατίων που συνδέονται μεταξύ τους με πλαστικούς σωλήνες και οδηγούν, επίσης με σωλήνα, το ραδόνιο εκτός οικοδομής.
Τα φρεάτια αυτά τοποθετούνται μετά το μπάλωμα των πεδίλων, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιείται τοποθέτηση δομικού πλέγματος και σκυροδέτηση του δαπέδου. Με λίγα λόγια, τα φρεάτια αυτά αλλά και οι αγωγοί θάβονται στο δάπεδο, από το οποίο εξέχει μόνο ο αγωγός που οδηγεί το ραδόνιο εκτός κτιρίου.
Φθηνή λύση αποτελεί και η τοποθέτηση έτοιμων φρεατίων δαπέδων από πολλές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
-
Έλεγχος των σιδηροκατασκευών που χρησιμοποιούνται στη δόμηση ενός κτιρίου. Υπάρχουν περιπτώσεις εισαγωγής ραδιενεργού σιδήρου από ασιατικές και ανατολικές χώρες στην Ελλάδα. Στην επικίνδυνη αυτή περίπτωση ο σίδηρος εκπέμπει μια σειρά από ραδιενεργά στοιχεία μεταξύ των οποίων και το ραδόνιο.
Βιβλιογραφία:
-
Κ.Σ. Τσιπήρα, Το οικολογικό σπίτι, Εκδόσεις Λιβάνη – Νέα Σύνορα National Radiological Protection Board
-
http://www.buildings.gr/greek/eksoplismos/oikologika_ilika/radonio.html
-
Γεώργιος Φουτσιτζής,
Μικροβιολόγος,
