Βιταμίνη D3 – Η Βιταμίνη του Ήλιου
Συγγραφέας Βανέσα Μηλιώνη Γράφτηκε στις ,
Η βιταμίνη D3 είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη η οποία παίρνει μέρος σε πολλές βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού και επηρεάζει την έκφραση εκατοντάδων γονιδίων.
Πηγές βιταμίνης D3
Η βιταμίνη D3 συντίθεται ενδογενώς μετά την έκθεση του οργανισμού στον ήλιο. Αυτό συμβαίνει διότι με την υπεριώδη ακτινοβολία(UVB), καταλύεται η μετατροπή της 7- δεϋδροχοληστερόλης (7-DHC) που βρίσκεται σε κύτταρα της επιδερμίδας μας σε pre-D3 η οποία στη συνέχεια ισομερίζεται σε D3 (χοληκαλσιφερόλη).
Στη χώρα μας -παρά την αυξημένη ηλιοφάνεια- η μελανίνη, οι αντιηλιακές κρέμες προστασίας και τα ρούχα, μειώνουν τη σύνθεση βιταμίνης D3.
Η ενδογενής σύνθεση της βιταμίνης D3 καλύπτει το 90% των αναγκών του ατόμου σε βιταμίνη D3. Βιταμίνη D μπορούμε επίσης να προσλάβουμε μέσω της τροφής – βιταμίνη D3 από ζωικές τροφές και βιταμίνη D2 (Εργοκαλσιφερόλη) από φυτικές τροφές. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D3 είναι τα λιπαρά ψάρια, τα αυγά, το συκώτι, το τυρί, τα μανιτάρια και κάποια ενισχυμένα με βιταμίνη D προϊόντα όπως δημητριακά, γάλα, γιαούρτι ή συμπληρώματα διατροφής.
Μεταβολισμός βιταμίνης D3
Τόσο οι προσλαμβανόμενες μέσω της τροφής βιταμίνες D2 και D3, όσο και η ενδογενώς παραχθείσα βιταμίνη D3, πρέπει να μεταβολιστούν ώστε να προκύψουν οι βιολογικά ενεργές μορφές τους.
Το πρώτο βήμα πραγματοποιείται στο ήπαρ, όπου ένα υδροξύλιο προστίθεται στη θέση 25 μετατρέποντας τη βιταμίνη D3 σε 25-υδροξυβιταμίνη D3 (Καλσιδιόλη).
Μετά τη σύνθεσή της, η καλσιδιόλη συνδέεται με μία πρωτεΐνη φορέα και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.
Κάποια μόρια Καλσιδιόλης αποθηκεύονται στο ήπαρ ενώ άλλα εισέρχονται στους νεφρούς, όπου με τη βοήθεια του ενζύμου 1-α-υδροξυλάση ένα ακόμη υδροξύλιο προστίθεται στη θέση 1 της καλσιδιόλης και τη μετατρέπει στη βιολογικά ενεργή μορφή της 1, 25 (ΟΗ)2 D3 (Καλσιτριόλη).
H μετατροπή της βιταμίνης D3 στη λειτουργική της μορφή ρυθμίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η παραθορμόνη (PTH), τα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου ακόμη και την ίδια τη βιταμίνη 1, 25 (ΟΗ)2 D3, η οποία σε περίπτωση που βρίσκεται σε τοξικά για τον οργανισμό επίπεδα εμποδίζει τη σύνθεση νέων μορίων βιταμίνης D. Ειδικότερα, όσον αφορά στους υπόλοιπους ρυθμιστικούς παράγοντες που προαναφέρθηκαν, αυξημένα επίπεδα PTH συμβάλλουν στην αύξηση της σύνθεσης ενεργούς μορφής της βιταμίνης 1, 25 (ΟΗ)2 D3. Αντιθέτως, υψηλά επίπεδα ασβεστίου καταστέλλουν την έκκριση PTH και συνεπώς μειώνουν τη σύνθεση 1, 25 (ΟΗ)2 D3. Τέλος, υψηλά επίπεδα φωσφόρου επηρεάζουν τη σύνθεση ενεργούς μορφής 1, 25 (ΟΗ)2 D3 αναστέλλοντας έμμεσα το ένζυμο 1- α-υδροξυλάση.
Ο ρόλος της βιταμίνης D3 στον οργανισμό
Η βιταμίνη D3 συμμετέχει κα επηρεάζει πολλές βιολογικές λειτουργίες. Διευκολύνει την απορρόφηση ασβεστίου στο έντερο. Συμβάλλει στη διατήρηση της οστικής μάζας και της υγείας των δοντιών. Σημαντική, επίσης, θεωρείται η ανοσσορυθμιστική της ικανότητα καθώς συμβάλλει στην προστασία του οργανισμού από αυτοάνοσα νοσήματα και σακχαρώδη διαβήτη. Παίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της νευρομυϊκής λειτουργίας ενώ παράλληλα επηρεάζει την έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με την καρκινογένεση.
Αίτια έλλειψης βιταμίνης D3
Πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι εμφανίζουν έλλειψη βιταμίνης D3 παγκοσμίως. Το ποσοστό των Ελλήνων που εμφανίζει έλλειψη βιταμίνης D3 είναι μεγαλύτερο από 70% παρόλο που στην Ελλάδα έχουμε ηλιοφάνεια τους περισσότερους μήνες ( «μεσογειακό παράδοξο»). Η έλλειψη βιταμίνης D3 μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες όπως είναι ο περιορισμένος χρόνος έκθεσης στον ήλιο, τα αυξημένα επίπεδα μελανίνης (σκούρο χρώμα δέρματος), η ανεπαρκής πρόσληψη βιταμίνης D3 από την τροφή ή ακόμη και σε παθολογικές καταστάσεις, όπως μεταλλάξεις γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες που σχετίζονται με το μεταβολισμό της βιταμίνης D3. Ηπατικές ή νεφρικές διαταραχές καθώς και η μειωμένη ικανότητα απορρόφησης λίπους ενοχοποιούνται επίσης για έλλειψη βιταμίνης D3.
Ομάδες πληθυσμού με αυξημένη πιθανότητα έλλειψης βιταμίνης D3
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι υπάρχουν κάποιες ομάδες του πληθυσμού με μεγαλύτερο κίνδυνο έλλειψης βιταμίνης D3. Στις ομάδες αυτές ανήκουν άτομα που δεν εκτίθενται στον ήλιο, άτομα με πολύ σκούρο χρώμα δέρματος ή εκείνοι που καλύπτουν διαρκώς το σώμα τους για θρησκευτικούς λόγους. Εγκυμονούσες και γυναίκες που θηλάζουν, παχύσαρκοι, ηλικιωμένοι και παιδιά κάτω των 5 ετών εμφανίζουν επίσης αυξημένα ποσοστά έλλειψης βιταμίνης D3.
Συμπτώματα έλλειψης βιταμίνης D3
Συνήθη συμπτώματα εξαιτίας της έλλειψης βιταμίνης D3 είναι η κούραση και η αδυναμία, πόνος στα κόκκαλα και τους μυς. Ο ασθενής προσέρχεται στο θεράποντα ιατρό του εξαιτίας ακόμη και νευρολογικών διαταραχών ή πιθανής απώλειας μαλλιών σε συνδυασμό με οστεοπόρωση και οστεομαλακία.
Διάγνωση
Η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης D3 μπορεί να γίνει με μια απλή εξέταση αίματος, όπου ανιχνεύονται τα επίπεδα της 25-υδροξυ-βιταμίνης D – 25(OH)vitD- , η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με την εξέταση της 1,25(ΟΗ)vitD.
Αν η εξέταση αίματος σας τελικά δείξει ότι έχετε όντως έλλειψη βιταμίνης D συμβουλευτείτε το θεράποντα ιατρό σας για το τι πρέπει να κάνετε. Σε περίπτωση έναρξης αγωγής με συμπληρώματα βιταμίνης D συστήνεται η επανάληψη της εξέτασης μετά από χρονικό διάστημα 3 μηνών για να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα της θεραπείας.
Βανέσα Μηλιώνη,
Μικροβιολόγος
