Τι είναι ο προστάτης
Συγγραφέας Έλενα Δρακωνάκη-Δετοράκη Γράφτηκε στις ,
Ο προστάτης είναι ένας αδένας που υπάρχει μόνο στους άνδρες και παράγει το προστατικό υγρό, που είναι βασικό συστατικό του σπέρματος. Ο προστάτης βρίσκεται μπροστά από το ορθό, πίσω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την ουρήθρα, μέσω της οποίας περνούν τα ούρα. Μετά τα 50 έτη, και μερικές φορές νωρίτερα, ο προστάτης αρχίζει προοδευτικά να μεγαλώνει προκαλώντας την καλοήθη υπερτροφία του προστάτη, που είναι περισσότερο ενοχλητική παρά επικίνδυνη. Ο καρκίνος του προστάτη δεν συνδέεται με την καλοήθη υπερτροφία.
Ωστόσο, ο καρκίνος μπορεί να παρουσιάσει παρόμοια συμπτώματα με εκείνα της υπερτροφίας και οι δύο καταστάσεις είναι δυνατόν να συνυπάρχουν. Η ανίχνευση υψηλής τιμής PSA στο αίμα δεν σημαίνει απαραίτητα πως υπάρχει καρκίνος στον προστάτη γιατι το PSA αυξάνεται σε περιπτώσεις φλεγμονών της περιοχής.
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν ο γιατρός, κατά τη δακτυλική εξέταση, ψηλαφήσει κάποιαν σκληρία ή όταν το PSA είναι αυξημένο;
Ο γιατρός συνήθως ζητά καταρχάς ένα υπερηχογράφημα προστάτη για να εκτιμήσει το μέγεθος και τη δομή του προστάτη. Το υπερηχογράφημα προστάτη γίνεται είτε διακοιλιακά είτε διορθικά.
Διακοιλιακό υπερηχογράφημα Προστάτη προ και μετά ούρηση
Στην πρώτη περίπτωση, η ειδική κεφαλή του υπερήχου τοποθετείται πάνω στην κοιλια όπως στο κλασικό υπερηχογράφημα κοιλιάς (πάνω από την ουροδόχο κύστη). Το υπερηχογράφημα αυτό θα εκτιμήσει το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά του προστάτη. Επίσης θα ελέγξει για συνυπαρχουσες αλλοιώσεις στην ουροδόχο κύστη που σχετίζονται με την δυσκολία εξόδου των ούρων λόγω αυξημένου μεγέθους προστάτη (πχ δοκίδωση, εκκολπώματα κτλ). Μετά την ούρηση θα ελέγξει πόσο υπόλειμμα ούρων έχει απομείνει στην κύστη.
Διορθικό υπερηχογράφημα Προστάτη
Στο διορθικό υπερηχογράφημα η εξέταση γίνεται με μία ειδική κεφαλή, η οποία εισάγεται στο ορθό μέσω του δακτυλίου του πρωκτού. Το διορθικό υπερηχογράφημα μπορεί να εκτιμήσει τον προστάτη με μεγαλύτερη ακρίβεια. Η εξέταση γίνεται με τον ασθενή ξαπλωμένο στο εξεταστικό κρεβάτι στο ΑΡ πλάι με τα πόδια μαζεμένα στην κοιλιά. Ο γιατρός τοποθετεί ένα αναισθητικό ζελέ στην περιοχή του πρωκτού και στη συνέχεια με προσεκτικές κινήσεις θα εισαγάγει την ειδική κεφαλή υπερήχων στο ορθό. Η διαδικασία αυτή δεν πονάει αν ακολουθηθούν οι οδηγίες του γιατρού. Ο ασθενής μπορεί να νιωσει μία μικρή πίεση και μία μικρή αίσθηση σαν να θέλει να αφοδεύσει.
Μετά το υπερηχογράφημα, μπορείτε να συνεχίσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες χωρίς κανένα περιορισμό.
Βιοψία προστάτη με σύστημα Yβριδικής Απεικόνισης (Fusion imaging)
Σε περίπτωση υψηλού PSA για να διερευνηθεί αν υπάρχει καρκίνος ο ουρολόγος συνήθως συστήνει βιοψία προστάτη. Το υλικό λαμβάνεται με λεπτή βελόνα η οποία εισάγεται από το ορθό προσαρμοσμένη στην κεφαλή του υπερήχου. Υπό τη συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση εντοπίζονται οι ύποπτες περιοχές στον προστάτη και εν συνεχεία, λαμβάνονται μικρά κομμάτια ιστού από τον προστάτη.
Στην κλασική βιοψία προστάτη, λαμβάνονται 6-14 τεμαχιδια από την περιφερική και μεταβατική ζώνη σε διαδοχικές θέσεις. Αν εντοπιστούν υπερηχογραφικά περιοχές ύποπτες λαμβάνεται επιπλέον τεμάχιο από αυτές. Συχνά όμως η κακοήθεια στον προστάτη δεν διαφέρει στην υπερηχογραφικη εικόνα από την καλοηθη υπερπλασια. Γι’ αυτό όσο μεγαλύτερος αριθμός τεμαχιδίων λαμβάνεται, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να εντοπιστεί ο καρκίνος, αλλά και τόσο αυξάνεται η πιθανότητα επιπλοκών.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το προβλημα και να μειωθεί ο αριθμων των τυχαιων βιοψιων αναπτυχθηκε η τεχνικη της βιοψιας προστατη με υβριδική απεικόνιση.
Ο ασθενης υποβάλλεται αρχικά σε μια ειδικού τυπου (Πολυπαραμετρική) Μαγνητική Τομογραφία Προστάτη.
Η γιατρός εισάγει εικόνες από προηγηθείσα εξέταση Μαγνητικής Τομογραφίας σε ένα ειδικά εξοπλισμένο Μηχάνημα Υπερήχων Υψηλής Ευκρίνειας τελευταίας γενιάς που φέρει σύστημα πλοήγησης. Οι εισαχθείσες εικόνες Μαγνητικής ή Αξονικής συνδέονται με ακρίβεια με τις εικόνες που παράγονται σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της εξέτασης υπερήχων. Η συζευξη των εικονων επιτυγχανεται μεσω συστηματος ηλεκτρονικής πλοήγησης (GPS). Η εξέταση είναι απολύτως ασφαλής, αφού δεν χρησιμοποιεί ιοντίζουσα ακτινοβολία.
Η μεθοδος επιτρεπει τη διενέργεια βιοψιών εξαιρετική ακρίβεια και ασφάλεια, ακομη και σε βλαβες που δεν είναι διακριτές με υπερηχο αλλα μονο με μαγνητικη τομογραφία, αφού η ακρη της βελονας φερει ένα σενσορα και με χρήση ασθενούς μαγνητικού πεδίου είναι ορατή πανω στην εικονα του υπερηχου και της μαγνητικής τομογραφίας ταυτόχρονα. Ετσι η καθοδηγηση παρέχεται τοσο από την εικονα του Υπερηχου οσο και από την αντίστοιχη εικόνα της Μαγνητικής Τομογραφίας.
Ετσι μειωνεται ο αριθμος των τυχαιων συστηματικων βιοψιων, γεγονος που μειωνει την πιθανοτητα επιπλοκών (αιμορραγια, λοιμωξη) και αυξανεται η αξιοπιστία την εξετασης. Με τον συνδυασμό Πολυπαραμετρικής Μαγνητικής τομογραφίας και Υβριδικής Τεχνολογίας έχει βρεθεί από μελέτες ότι μπορούμε να διαγνωσουμε 30% περισσότερες περιπτώσεις κλινικά σημαντικών καρκίνων προστάτη.
Η εξέταση είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη σε ασθενείς με οριακές τιμές PSA ή σε ασθενείς με συνυπάρχουσες καλοήθεις βλάβες στον προστάτη όπου η συμβατική βιοψία έχει δυσκολία να εντοπίσει τον καρκίνο.
Οδηγιες για τους ασθενείς πρόκειται να υποβληθούν σε βιοψία προστατη
Ενημερώστε την γιατρό για:
- αλλεργία σε φάρμακα (ιδίως σε αναισθητικά)
- προβλήματα υγείας που προκαλούν αυξημένη τάση για αιμορραγίες
- αν λαμβάνετε αντιπηκτικά (π.χ. Sintrom, Salospir, Aspirin, Iscover, Plavix κτλ)
Προετοιμασία
- Αν λαμβάνετε αντιπηκτικά (π.χ. Sintrom, Salospir, Aspirin, Iscover, Plavix κτλ) πρέπει να επικοινωνήσετε με τον θεράποντα ιατρό για την προσωρινή διακοπή τους. Εάν συντρέχει λόγος, χορηγείται, για λίγες ημέρες, κάποιο άλλο αντιπηκτικό φάρμακο, το οποίο προκαλεί μικρότερη διαταραχή της πηκτικότητας του αίματος, όπως η ηπαρίνη μικρού μοριακού βάρους.
- Για ελαχιστοποίηση της πιθανότητας μόλυνσης (προστατίτιδα) απαιτείται η χορήγηση αντιβίωσης από το στόμα, για 3 ημέρες, πριν από τη βιοψία, και 7 ημέρες μετά
- Eπιβάλλεται ο καθαρισμός του εντέρου, πριν από τη βιοψία, με υποκλυσμό.
- Φροντίστε να υπάρχει μαζί σας συνοδός που θα οδηγήσει για να επιστρέψετε στο σπιτι
Πιθανές επιπλοκές και προβλήματα
Στη πλειονότητα των περιπτώσεων δεν παρουσιάζεται καμιά σοβαρή επιπλοκή. Ωστόσο, παρά την προσοχή κατά την εκτέλεση της εξέτασης, είναι πιθανόν να προκύψουν κάποιες επιπλοκές. Η σημαντικότερη όλων είναι η προστατίτιδα, η η φλεγμονή του αδένα που συνοδευεται από πυρετό και η οποία, σπάνια, οδηγεί σε σχηματισμό αποστήματος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο καλός καθαρισμός του εντέρου με υποκλυσμό και η λήψη αντιβιοτικών πριν και μετά τη βιοψία αποκλείουν τέτοιο ενδεχόμενο.
Η λήψη βιοψιών μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε παροδική εμφάνιση αίματος στα ούρα (αιματουρία), η οποία συνήθως υποχωρεί μετά την πάροδο ορισμένων ωρών ή μετά από μερικές κενώσεις της κύστης.
Πολύ σπάνια εμφανίζεται αίμα από το ορθό, κυρίως σε περιπτώσεις που συνυπάρχουν παθήσεις του ορθού, όπως αιμορροιδες. Οι αιμορραγίες αυτές υποχωρούν, συνήθως, μόνες τους μετά από πάροδο 2 ή 3 ημερών.
Είναι δυνατόν να παρουσιαστεί προσωρινά αίμα κατά τη διάρκεια της εκσπερμάτισης (αιμοσπερμία), φαινόμενο το οποίο μπορεί να επιμείνει έως και ένα μήνα μετά τη βιοψία. Η ικανότητα στύσης και η γονιμότητα δεν επηρεάζονται. Τέλος, επί παρουσίας αλλεργίας σε κάποιο από τα φάρμακα ή υλικά, είναι δυνατόν να παρουσιαστεί οίδημα, κνησμός, εξάνθημα, ζάλη ή εμετός.
Οδηγίες για μετά τη βιοψία
- Τα αναισθητικά και παυσίπονα έχουν συνήθως δράση για 30 λεπτα-1 ωρα αλλά σπανια έως και μία ημέρα.
Στο διάστημα αυτό, δεν επιτρέπεται η οδήγηση, ο χειρισμός μηχανημάτων, η λήψη σημαντικών αποφάσεων και η κατανάλωση αλκοόλ. - Θα χρειαστεί να λαβετε προληπτικά αντιβιωση –επικοινωνείστε μαζι μας για την συνταγή
- Καταναλώνετε πολλά υγρά, προκειμένου να αποβληθούν τα υπολείμματα αίματος από την κύστη και την ουρήθρα.
- Αποφυγή σεξουαλικής επαφής για λιγες μερες μετα
- Αποφυγή κάθε σωματικής καταπόνησης (ιδιαίτερα η οδήγηση δικύκλου) για λιγες μερες μετά.
Επικοινωνήστε αμεσως μαζί μας ή απευθυνθείτε στο νοσοκομείο που εφημερεύει αν παρατηρήσετε:
- σημαντικη αιμορραγία από το ορθό που δεν σταματά
- ζωηρό κοκκινο αιμα στα ουρα
- πόνο
- πυρετό πάνω από 37 C
Ελενα Δρακωνάκη MD, PhD, PostDoc, ESSRDip
Ακτινολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης
