Υπνική άπνοια. Που οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται;
Συγγραφέας Κωνσταντίνος Πλούκος Γράφτηκε στις ,
Το σύνδρομο της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας είναι μια κλινική οντότητα ιδιαίτερα συχνή στον πληθυσμό, σε ενήλικες αλλά και σε παιδιά, η οποία επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής και ύπνου του ασθενούς και η οποία μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές. Σαν άπνοια ορίζεται η διακοπή της αναπνοής για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα και διακρίνεται σε αποφρακτική (όταν το θωρακικό τοίχωμα κινείται κανονικά) και κεντρική (όταν το θωρακικό τοίχωμα δεν κινείται), ενώ υπάρχει και η μικτή μορφή που είναι συνδυασμός τους.
Στο σύνδρομο της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας έχουμε τουλάχιστον 5 απνοϊκά επεισόδια ανά ώρα και μπορεί να φτάνουν και να ξεπερνούν τα 60 ανά ώρα στις πολύ σοβαρές μορφές. Σχεδόν πάντα συνδυάζονται με έντονο ροχαλητό, το οποίο θεωρείται το αρχικό στάδιο της νόσου.
Η αιτιολογία του συνδρόμου της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας είναι ποικίλη και σχετίζεται κατά βάση με την απόφραξη της ανώτερης αεροφόρου οδού. Σαν κυριότερο αίτιο θεωρούνται οι διαταραχές στην ανατομική της κεφαλής και του τραχήλου. Τέτοιες μπορεί να είναι η μακρά σταφυλή, η υπερτροφία της γλώσσας και της γλωσσικής αμυγδαλής (αμυγδαλικός ιστός στη βάση της γλώσσας), η μικρογναθία και οπισθογναθία, η εστενωμένη υπερώα (ουρανίσκος), ο κοντός τράχηλος (λαιμός) κλπ. Επίσης διαταραχές ρινός όπως η σκολίωση ρινικού διαφράγματος και η υπερτροφία των ρινικών κογχών από διάφορες αιτίες (αλλεργική ρινίτιδα, φαρμακευτική ρινίτιδα κλπ) μπορούν να ευθύνονται, σχετίζονται όμως περισσότερο με το ροχαλητό και λιγότερο με την υπνική άπνοια.
Η παχυσαρκία είναι μια πολύ συχνή αιτία, μια και αυξάνει το λίπος στα πλάγια φαρυγγικά τοιχώματα.
Στα παιδιά το συνηθέστερο αίτιο είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) και των αμυγδαλών και σπανιότερα κάποια σύνδρομα όπως το σ.Down και το σ.Pierre-Robin. Τέλος, η λήψη ηρεμιστικών και αγχολυτικών φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση του συνδρόμου.
Ο λόγος για τον οποίο είναι μεγάλη η κλινική σημασία του συνδρόμου είναι οι επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει. Η υπέρταση, η ανεπάρκεια δεξιάς καρδίας, διάφορες καρδιακές αρρυθμίες, στεφανιαία νόσος και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια είναι κάποιες από αυτές. Επίσης, λόγω του γεγονότος ότι τα άτομα αυτά εμφανίζουν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, εξαιτίας της πολύ κακής ποιότητας ύπνου, είναι επιρρεπή σε τροχαία και εργατικά ατυχήματα. Στα παιδιά μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα συμπεριφοράς όπως υπερκινητικότητα ή υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, μαθησιακές δυσκολίες, υπολειπομένη ανάπτυξη αλλά και σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι πάσχοντες από το σύνδρομο εμφανίζουν αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα.
Ο θεράπων ιατρός, για να οδηγηθεί στη διάγνωση του συνδρόμου, πρέπει να λάβει ένα λεπτομερές ιστορικό.
Σε αυτό είναι πολύ χρήσιμες οι πληροφορίες που δίνουν οι σύντροφοι και οι γονείς των ασθενών. Σημαντικό κομμάτι της εξέτασης είναι η ενδοσκόπηση του ανώτερου αναπνευστικού με εύκαμπτο ενδοσκόπιο.
Έτσι ελέγχονται όλες οι ανατομικές δομές που σχετίζονται με το σύνδρομο, η ρινική κοιλότητα, ο φάρυγγας, ο λάρυγγας, η υπερώα, η γλώσσα. Επίσης πρέπει να γίνει πολύ προσεκτικός έλεγχος του στόματος, της σταφυλής, των αμυγδαλών και της σύγκλεισης των γνάθων. Όπου κρίνεται απαραίτητο μπορεί να χρειαστεί ακτινολογικός έλεγχος με αξονική και μαγνητική τομογραφία. Η μελέτη ύπνου (πολυυπνογράφημα) είναι επίσης σημαντική στη διάγνωση του συνδρόμου αλλά και στον υπολογισμό της βαρύτητας του. Γίνεται μια πλήρης ολονύκτια καταγραφή του ύπνου του ασθενούς όπου αξιολογούνται ο αριθμός των απνοιών και των εγρηγόρσεων, λαμβάνεται καρδιογράφημα και εγκεφαλογράφημα κλπ.
Η θεραπεία του συνδρόμου, ανάλογα με το αίτιο και τη βαρύτητα, μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική. Η απώλεια βάρους, η άσκηση και η αποφυγή ηρεμιστικών χαπιών αλλά και κατάχρησης καφεΐνης και αλκοόλ, είναι μετρά πολύ σημαντικά και καθοριστικά για την πορεία της νόσου. Μέθοδος εκλογής για την αντιμετώπιση του συνδρόμου θεωρείται η συσκευή CPAP, η οποία φοριέται σαν μάσκα και χορήγει συνεχώς αέρα θετικής πίεσης από τη μύτη του ασθενούς κατά τη διάρκεια του ύπνου. Το μειονέκτημα της είναι ότι δεν γίνεται εύκολα ανεκτή από όλους τους ασθενείς. Όσον αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση, πολλές μέθοδοι χρησιμοποιούνται, με διαφορετικές ενδείξεις και αποτελέσματα η καθεμία.
Η σταφυλουπερώια φαρυγγοπλαστική (με ραδιοσυχνότητες ή Laser), η έγχυση σκληρυντικών ουσιών στην υπερώα, τα υπερώια εμφυτεύματα, επεμβάσεις στη γλώσσα, στην κάτω γνάθο και στο υοειδές οστό και η ρινοχειρουργική (πλαστική διαφράγματος και καυτηριασμός ρινικών κογχών) είναι κάποιες από αυτές. Στα παιδιά αλλά και σε ενήλικες λαμβάνουν χώρα η αμυγδαλεκτομή και η αδενοτομή.
Εν κατακλείδι, το σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας είναι μια κατάσταση που επηρεάζει πολλαπλώς τη ζωή του ασθενούς είτε αυτός είναι ενήλικας είτε είναι παιδί και πρέπει πάντα να διερευνάται για να αποσαφηνιστούν τα αιτία, να αντιμετωπιστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να προληφθούν οι συνέπειες του.
Η επαγρύπνηση του πληθυσμού για τις αρνητικές συνέπειες της παχυσαρκίας, του καπνίσματος και της κατάχρησης ηρεμιστικών φαρμάκων καθώς και η γνωστοποίηση των ωφελειών της άσκησης και της σωστής διατροφής, θα συντελέσει στον περιορισμό του συνδρόμου.
Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά και είναι χρέος όλων, ιδίως των γονιών και των ιατρών, να δοθούν σωστές βάσεις σε αυτά.
Πλούκος Κωνσταντίνος,
ΩΡΛ
