Αρθρίτιδα
Συγγραφέας Αναστάσιος Λιλικάκης Γράφτηκε στις ,
Η αρθρίτιδα υπάρχει χιλιάδες χρόνια. Υπάρχουν διάφοροι τύποι, ωστόσο οι πιο κοινές είναι η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, οι οποίες αναγνωρίστηκαν ως διαφορετικές μόνο στον 20ο αιώνα. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τον 18ο αιώνα όλοι οι τύποι αρθρίτιδας θεωρείτο ότι οφείλονταν στην ουρική αρθρίτιδα (ποδάγρα).
Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι οι οποίοι αναπτύσσουν αρθρίτιδα. Τα ζώα επίσης υποφέρουν απ’ αυτή και οι αρχαίοι άνθρωποι επίσης την ανέπτυσσαν. Πάνω από το 50% του πληθυσμού έχουν αρθρίτιδα σε μία ή περισσότερες από τις αρθρώσεις τους. Μέχρι την ηλικία των 75 ετών υπάρχει 85% πιθανότητα να έχετε αναπτύξει αρθρίτιδα σε κάποια άρθρωση, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες όπως το ισχίο και το γόνατο.
Επειδή η αρθρίτιδα είναι τόσο συχνή αποτελεί μείζον πρόβλημα του γενικού πληθυσμού. Δεν επηρεάζει μόνο το άτομο το οποίο έχει επηρεαστεί από την νόσο, αλλά επίσης τους φίλους, τους συγγενείς, τους συναδέλφους και όλους όσους πρέπει να παράσχουν βοήθεια στους ανθρώπους με το πρόβλημα. Η ποιότητα ζωής επιδεινώνεται, το εισόδημα μπορεί να μειωθεί και συνήθως απαιτείται κάποιου είδους θεραπεία.
Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική, με την χορήγηση φαρμάκων, ή άλλων πιο επεμβατικών μεθόδων, ή χειρουργική. Ένα μεγάλο τμήμα της ενασχόλησης ενός ορθοπαιδικού χειρουργού στην σύγχρονη εποχή έχει να κάνει με την αντιμετώπιση αρθριτικών προβλημάτων. Οι δύο πιο συνήθεις αρθρώσεις οι οποίες επηρεάζονται είναι το ισχίο και το γόνατο, καθώς και οι δύο είναι μεγάλες αρθρώσεις οι οποίες φέρουν το βάρος του σώματος και οι οποίες για μια μακρά περίοδο αντιμετωπίζουν όλα τα χτυπήματα και τους κραδασμούς της καθημερινής χρήσης.
Οι χειρουργικές λύσεις μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές. Κάποιες πραγματοποιούνται ευρύτατα ενώ κάποιες άλλες μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο σε ειδικευμένα κέντρα. Παρά την συχνότητα των χειρουργικών επεμβάσεων υπάρχουν λίγα μέρη όπου ένας ασθενής μπορεί να μάθει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτών.
ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ – ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ;
Η αρθρίτιδα μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Η κατάληξη “ίτιδα” στο τέλος μίας λέξης συνήθως σημαίνει φλεγμονή. Εδώ, ωστόσο, περιγράφει μια σταδιακή καταστροφή της αρθρικής επιφάνειας. Οι δύο πιο συχνές μορφές αρθρίτιδας είναι η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, αλλά και άλλες καταστάσεις όπως η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ή η ψωρίαση μπορούν να προκαλέσουν αρθριτικού τύπου καταστροφές και είναι γνωστές σαν αρθροπάθειες. Η μόλυνση μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα σε μία άρθρωση (σηπτική αρθρίτιδα). Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των μορφών της αρθρίτιδας είναι η απώλεια της στιλπνότητας της αρθρικής επιφάνειας, έτσι ώστε η κίνηση χαμηλής τριβής να αντικαθίσταται από ανώμαλη, τραχεία, υψηλής τριβής κίνηση. Οι αλλαγές στην άρθρωση μπορούν στην συνέχεια να προκαλέσουν αλλαγές στους μύες και τους συνδέσμους που περιβάλλουν την άρθρωση.
ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ
Η πρώτη αλλαγή η οποία συμβαίνει στην οστεοαρθρίτιδα είναι η φθορά του χόνδρου ο οποίος επαλείφει και προστατεύει την οστική επιφάνεια μιας άρθρωσης. Καθώς η απαλή και στιλπνή επιφάνεια της άρθρωσης εξαφανίζεται, οι ανώμαλες πια αρθρικές επιφάνειες προκαλούν τριγμό και κρηγμό. Μικρά κομμάτια αρθρικού χόνδρου μπορεί να αποσπαστούν δημιουργώντας προϊόντα φθοράς μέσα στην άρθρωση. Μερικές φορές αυτά τα προϊόντα φθοράς μπορούν να συσσωρευθούν και να μεγαλώσουν και να δημιουργήσουν ελεύθερα σώματα, όπως περίπου συμβαίνει όταν μια χιονόμπαλα κατρακυλά σε έναν λόφο. Παγίδευση των ελευθέρων σωμάτων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το «κλείδωμα» μιας άρθρωσης.
Η σταδιακή απώλεια του αρθρικού χόνδρου σχετίζεται επίσης με αλλαγές στο υποκείμενο οστό (υποχόνδριο οστούν). Αυτό το οστό, το οποίο ήταν προφυλαγμένο από τον χόνδρο αρχίζει να αλλάζει μορφή ορατά, συχνά γίνεται επίπεδο και δίκην μανιταριού. Πολλές άλλες οστικές αλλαγές μπορεί ακόμα να επισυμβούν, συμπεριλαμβανομένου του σχηματισμού κύστεων μέσα στο κόκκαλο. Ονομάζονται υποχόνδριες κύστεις και ενίοτε μπορεί να φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος. Επίσης μέσα στην οστεοαρθριτική άρθρωση, αρχίζουν να σχηματίζονται οστικές προεκβολές στα άκρα οι οποίες προκαλούνται από την δημιουργία νέου οστού το οποίο είναι διαταραγμένο. Αυτές οι προεκβολές ονομάζονται οστεόφυτα (“άλατα” στην καθομιλουμένη) και μπορούν να είναι επώδυνες από μόνες τους.
Τελικά ο αρθρικός χόνδρος φθείρεται τόσο πολύ ώστε το υποκείμενο οστό αποκαλύπτεται. Ο πόνος αυξάνεται καθώς η κίνηση στο αποκαλυμμένο οστούν έχει περισσότερη τριβή (τρίβεται «κόκκαλο με κόκκαλο»). Ο αρθρικός υμένας ο οποίος παράγει το αρθρικό υγρό (το οποίο λιπαίνει την άρθρωση) επίσης αλλάζει, γίνεται φλεγμονώδης ως αποτέλεσμα της τριβής. Σε ορισμένες περιπτώσεις συσσωρεύεται μεγάλη ποσότητα αρθρικού υγρού προκαλώντας ύδραρθρο. Αυτό σημαίνει πως η άρθρωση γίνεται οιδηματώδης και επώδυνη καθώς παράγεται υπερβολική ποσότητα υγρού.
ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι πολύ διαφορετική από την οστεοαρθρίτιδα. ΄Εχουν προταθεί διάφορες αιτίες, συμπεριλαμβανομένων ανωμαλιών στο ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά καμία δεν έχει αποδειχθεί. Ξεκινά σαν μια φλεγμονή της επένδυσης της άρθρωσης (αρθρικός υμένας) η οποία καλείται υμενίτιδα. Σταδιακά αυτή η φλεγμονή γίνεται ανεξέλεγκτη και έχει ως αποτέλεσμα εκτεταμένη καταστροφή του χόνδρου. Ενώ η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να είναι περιορισμένη στο ισχίο ή το γόνατο, συχνά επηρεάζει και άλλες αρθρώσεις του σώματος. Τα άνω άκρα, και κυρίως τα χέρια προσβάλλονται πολύ συχνά. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν σχετίζεται συνήθως με κύστεις στο οστό ή με οστεόφυτα.
ΣΗΠΤΙΚΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ
Οι λοιμώξεις του ισχίου και του γόνατος ήταν πολύ συχνές στο παρελθόν. Με την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, τέτοιου είδους λοιμώξεις έχουν γίνει λιγότερο συχνές αλλά εξακολουθούν να είναι συχνές στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τα βακτήρια μπορούν να εισέλθουν στην άρθρωση είτε απευθείας, όπως μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια ενός τραυματισμού, ή διαμέσου ενός άλλου σημείου στο σώμα, για παράδειγμα μια μολυσμένη είσφρυση όνυχος μπορεί να στείλει τα βακτηρίδια στο σύστοιχο γόνατο ή το ισχίο.
Η μόλυνση σε μία άρθρωση μπορεί να είναι καταστροφική για τον αρθρικό χόνδρο ο οποίος είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητος στην επίδραση των βακτηριδίων. Μέσα σε λίγες ώρες η προστατευτική αυτή επιφάνεια μπορεί να καταστραφεί. Δυστυχώς ο αρθρικός χόνδρος δεν μπορεί να επουλωθεί. Εφόσον η επιφάνεια καταστραφεί δεν υπάρχει ίαση. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η σηπτική αρθρίτιδα θεωρείται επείγουσα χειρουργική κατάσταση. Το χειρουργείο μπορεί να καθαρίσει την άρθρωση, να χορηγήσει τοπικά αντιβιοτικά και να συλλέξει ακριβείς πληροφορίες γύρω από την ακριβή φύση του βακτηριδίου που προκαλεί την λοίμωξη έτσι ώστε να χορηγηθούν τα κατάλληλα αντιβιοτικά.
ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ
Υπάρχουν κι άλλες καταστάσεις οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν αρθρίτιδα του ισχίου ή του γόνατος. Αιμορραγικές νόσοι όπως η αιμορροφιλία, και μεταβολικά προβλήματα, όπως η ουρική αρθρίτιδα ή ο διαβήτης, μπορούν να καταστρέψουν τις αρθρώσεις. Η ουρική αρθρίτιδα (ποδάγρα) για παράδειγμα, προκαλείται από την παρουσία αυξημένου ουρικού οξέως στο αίμα, συχνά από ανεξήγητους λόγους, ή ως συνέπεια θεραπείας με φάρμακα, υποθυρεοειδισμού ή άλλων ορμονικών διαταραχών και σπανίων μεταβολικών ασθενειών. Οι κρύσταλλοι του ουρικού οξέως επικάθονται στις αρθρώσεις και προκαλούν εξαιρετικό πόνο.
Οστεοαρθρίτιδα ώμου
ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Η αρθρίτιδα του ισχίου ή του γόνατος πρωταρχικά προκαλεί πόνο. Ωστόσο μπορεί επίσης να προκαλέσει παραμόρφωση ή οίδημα της άρθρωσης. Η άρθρωση μπορεί να είναι ασταθής όταν φορτίζεται ή να έχει κριγμό με την κίνηση. Ο πόνος μπορεί αρχικά να είναι διαλείπων, αλλά τελικά θα γίνει μόνιμος. Αρχικά μπορεί μόνο να προκαλείται από την άσκηση αλλά στο τέλος θα υφίσταται και κατά την ανάπαυση. Μπορεί επίσης μερικές φορές να είναι τόσο ισχυρός που να υφίσταται και την νύχτα, να είναι δηλαδή και νυχτερινός πόνος. Ο ύπνος γίνεται αδύνατος και η γενική κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται ως αποτέλεσμα αυτού.
Ο πόνος ο οποίος υπάρχει στο ισχίο δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι η άρθρωση του ισχίου έχει το πρόβλημα. Το ίδιο ισχύει και για τον πόνο που υπάρχει στο γόνατο. “Αντανακλαστικός πόνος” δηλαδή πρόβλημα σε ένα σημείο του σώματος το οποίο προκαλεί πόνο σε ένα άλλο, είναι κάτι το οποίο οι γιατροί συχνά βλέπουμε. Αυτό είναι το αποτέλεσμα από την περίπλοκη νευρική παροχή σε διάφορα σημεία του σώματος. Προβλήματα του ισχίου μπορεί ορισμένες φορές να προκαλούν πόνο προς το γόνατο και προβλήματα στην μέση μπορεί να προκαλούν πόνο στο ισχίο. Κύστεις στην μήτρα, κήλες, προβλήματα στις ωοθήκες και πολλές άλλες καταστάσεις μπορεί να αντανακλώνται στο ισχίο ή και πιο χαμηλά στο κάτω άκρο. Είναι συνεπώς σημαντικό ότι όλα τα σχετικά συμπτώματα θα αναφέρονται στον γιατρό έτσι ώστε να μπορεί να δημιορυργηθεί μια πλήρης και ακριβής εικόνα του προβλήματος.
΄Οσο ο αρθρικός χόνδρος καταστρέφεται τόσο η άρθρωση παραμορφώνεται. Το γόνατο μπορεί να βρίσκεται μόνιμα σε κάμψη (κεκαμένο), μια παραμόρφωση η οποία είναι γνωστή σαν σύγκαμψη σε κάμψη. Στο ισχίο αντίστοιχα μπορεί σταδιακά ο άρρωστος να μην μπορεί να τεντώσει πλήρως την άρθρωση του ισχίου και το ισχίο να μείνει σε σύγκαμψη. Το γόνατο μπορεί επίσης να αποκτήσει παραμόρφωση σε ραιβότητα (πιο συνηθισμένο) ή σε βλαισότητα. Αυτές οι παραμορφώσεις προκαλούν επιβάρυνση σε άλλες αρθρώσεις, όπως η ποδοκνημική και η οσφύς (μέση). Έτσι δεν είναι σπάνιο να δούμε ασθενείς με αρθρίτιδα του ισχίου ή του γόνατος οι οποίοι επίσης έχουν προβλήματα με την μέση ή τις ποδοκνημικές.
ΠΑΡΑΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Οι ασθενείςμε μία επώδυνη άρθρωση, οι οποίοι βλέπουν γιατρό για πρώτη φορά, μπορούν να ερωτηθούν μία ποικιλία ερωτήσεων, όπως:
1. Ποιά είναι η ηλικία σας;
2. Τι δουλειά κάνετε/κάνατε;
3. Πάσχετε από άλλες παθήσεις;
4. Λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή για κάποιο λόγο;
5. ΄Εχετε οικογενειακό ιστορικό αρθρίτιδας;
6. Πότε ξεκίνησε ο πόνος;
7. Τι προκαλεί τον πόνο;
8. Βελτιώνεται ή χειροτερεύει η κατάσταση;
9. Πού είναι ο πόνος; πού αντανακλά; πως ανακουφίζεται; κ.λ.π.
Ο γιατρός μπορεί επίσης να θέλει να γνωρίζει αν έχετε πρωινή δυσκαμψία, ή εάν έχετε προσέξει οίδημα, κριγμό ή άλλο θόρυβο από την άρθρωσή σας. Ο γιατρός μπορεί μετά να εξετάσει την άρθρωση ψηλαφώντας για οποιαδήποτε ανωμαλία και κινώντας την άρθρωση να δει ποιο είναι το εύρος κίνησης που έχετε.
Οστεοαρθρίτιδα ποδοκνημικής
Δεν χρειάζονται όλοι οι ασθενείς παρακλινικές εξετάσεις κάποιας μορφής (εξετάσεις αίματος ή ακτινογραφίες).
Σε απλές περιπτώσεις η διάγνωση γίνεται αποκλειστικά από τα συμπτώματα του ασθενούς και την κλινική εξέταση. Σε πιο περίπλοκα περιστατικά οι παρακάτω παρακλινικές εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν.
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ: μπορεί να γίνουν εξετάσεις αίματος, για να ελεγχθεί ο βαθμός φλεγμονής στο σώμα (Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών, ΤΚΕ ή/και CRP), να ελεγχθεί η πιθανότητα ύπαρξης μόλυνσης, να ελεγχθεί το ανοσοποιητικό σύστημα για ύπαρξη αντισωμάτων τα οποία παρουσιάζονται σε ορισμένες μορφές αρθρίτιδας, να ελεγχθούν τα επίπεδα του ουρικού οξέως και διάφορες άλλες εξετάσεις αίματος.
ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: Η ακτινολογική απεικόνιση της οστεοαρθρίτιδας είναι διαφορετική από αυτή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Στην οστεοαρθρίτιδα μπορούμε να δούμε οστεόφυτα και οστικές κύστες συνδυασμένες με ένα στενό διάστημα μεταξύ των δύο οστικών επιφανειών. Αυτό το στενό διάστημα αντιπροσωπεύει την σταδιακή φθορά των αρθρικών επιφανειών. Ελεύθερα σώματα μπορούν επίσης να φανούν.
Για την ρευματοειδή αρθρίτιδα η κατάσταση είναι διαφορετική. Συνήθως δεν υπάρχουν οστεόφυτα αλλά υπάρχει μια διάχυτη λέπτυνση του οστού, ιδιαίτερα στην περιοχή της άρθρωσης, όπως θα μπορούσε να υπάρχει στην περίπτωση της οστεοπόρωσης.
Συχνά οι ακτινολογικές αλλοιώσεις της ρευματοειδούς αρθρίτιδας δεν είναι σημαντικές, παρ’ ότι ο πόνος μπορεί να είναι ανυπόφορος. Αυτό είναι ένας αντικατοπτρισμός κατά ένα μέρος της φθοράς του οστού και του αρθρικού χόνδρου αλλά και του πόνου που δημιουργείται από την υμενίτιδα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ο αρθρικός υμένας δεν μπορεί όμως να φανεί στην απλή ακτινογραφία.
ΑΛΛΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ : Πολλές διαφορετικές εξετάσεις μπορεί να γίνουν για να βοηθήσουν στην διάγνωση και στην κατανόηση της αρθρίτιδας. Η περιοχή μπορεί να τομογραφηθεί (Μαγνητική Τομογραφία, Υπολογιστική-Αξονική Τομογραφία, Σπινθηρογράφημα οστών), ή να γίνει βιοψία (να παρθεί ένα δείγμα ιστού της άρθρωσης) ή/και παρακέντηση της άρθρωσης (να αφαιρεθεί λίγο αρθρικό υγρό αν υπάρχει για αναλύσεις).
Η αρθροσκόπηση (χειρουργική επέμβαση με την χρήση κάμερα;) μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί ως μέθοδος διερεύνησης.
Σε αυτή την περίπτωση μικρά αρθροσκοπικά εργαλεία (4,5 mm πλάτους) τοποθετούνται μέσα στην άρθρωση από μικρές τομές και μπορούν να ληφθούν δείγματα από συγκεκριμένες περιοχές που έχουν καταστραφεί.
Η αρθροσκοπική χειρουργική του γόνατος είναι ευρέως διαδεδομένη αλλά και η αρθροσκοπική χειρουργική του ισχίου διαδίδεται ολοένα και περισσότερο παγκοσμίως, αλλά και στην χώρα μας.
Αναστάσιος Λιλικάκης,
Ορθοπαιδικός
