Δίαιτα Άτκινς (Atkins) και αδυνάτισμα
Συγγραφέας Τόνι Νζέιμ Γράφτηκε στις ,
Η δίαιτα Άτκινς ή κρεατοφαγική ή πρωτεϊνική δίαιτα, η οποία περιλαμβάνει παράλληλα πολλά λίπη. Είναι γνωστή και ως κετονική ή χημική δίαιτα. Αποκλείει σε μεγάλο βαθμό τους υδατάνθρακες, αναγκάζοντας τον οργανισμό να παράγει πολλές κετόνες.
Εμπνευστής και θεωρητικός της είναι ο Αμερικάνος γιατρός Ρόμπερτ Άτκινς, ο οποίος εισηγείται ένα διαιτολόγιο που περιλαμβάνει πολύ κρέας, πολύ λίπος και ελάχιστους υδατάνθρακες.
Υποστηρίζει ότι ο οργανισμός, μη βρίσκοντας για «καύσιμα» τους υδατάνθρακες, αναγκάζεται να καταφύγει για τις καύσεις του στα αποθέματα λίπους και (δυστυχώς) ανάλογα με τις ανάγκες του, στους μυς. Με αυτό το σκεπτικό, η δίαιτα μειώνει αδιακρίτως σε πολύ οριακό σημείο όλους τους υδατάνθρακες (μακαρόνια, ψωμί, όσπρια, δημητριακά, ζάχαρη, λαχανικά και φρούτα).
Βασικό επιχείρημα της δίαιτας υπέρ του αποκλεισμού των υδατανθράκων είναι το γεγονός ότι οι υδατάνθρακες αναγκάζουν το σώμα να παράγει ινσουλίνη και έτσι ανοίγουν την όρεξη, ενώ οι πρωτεΐνες απεναντίας προκαλούν κένωση, δηλαδή αναγκάζουν τον οργανισμό να παράγει κετόνες, που κόβουν την όρεξη. Οι κετόνες όμως είναι «απόβλητα» που προκύπτουν από το μεταβολισμό των λιπών. Όταν υπερπαράγονται στον οργανισμό, αλλάζει σε μεγάλο βαθμό (επισφαλής για την υγεία) βαθμό η χημική ισορροπία του σώματός μας.
Διάρκεια – Φάσεις
Η δίαιτα Άτκινς αποτελείται από δυο 15ημερες φάσεις. Στο πρόγραμμα δίαιτας Άτκινς η πρώτη φάση είναι η κυρίως δίαιτα και η δεύτερη φάση είναι λίγο πιο «ανεκτική», εκείνη που ολοκληρώνει τη δίαιτα. Δίαιτα Άτκινς αναλυτικά:
Η πρώτη φάση της δίαιτας του Άτκινς (πρώτο δεκαπενθήμερο) έχει τους εξής κανόνες:
Όχι περισσότερο από 20 γραμμάρια υδατανθράκων την ημέρα και κυρίως από ορισμένα λαχανικά (μαρούλι, ντομάτα, ραδίκι, σπαράγγι, κρεμμύδι, μπρόκολο και μανιτάρια)
Κατανάλωση λιπαρών και πρωτεϊνών από πουλερικά, ψαρικά, αυγά, κόκκινο κρέας, βούτυρο και φυτικά έλαια.
Δεν επιτρέπονται τα ζυμαρικά, τα δημητριακά, το ψωμί, τα αμυλούχα λαχανικά και τα γαλακτοκομικά (με εξαίρεση το τυρί, την κρέμα και το βούτυρο γάλακτος).
Δεν επιτρέπονται τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά.
Δεν επιτρέπονται οι ξηροί καρποί και τα όσπρια.
Δεν επιτρέπετε η καφεΐνη και η ζάχαρη.
Δεν επιτρέπεται το αλκοόλ.
Στη δεύτερη φάση (δεύτερο δεκαπενθήμερο), που ολοκληρώνεται η δίαιτα, περιλαμβάνει ότι και η πρώτη φάση, με τη διαφορά ότι προσθέτει λίγους υδατάνθρακες (5 γρ./εβδομάδα).
Στην τρίτη φάση (συνεχιζόμενη απώλεια βάρους ή προ συντήρηση) προσθέτει σιγά σιγά περισσότερους υδατάνθρακες (10 γρ./εβδομάδα) από λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως και όσπρια.
Στην τέταρτη φάση (συντήρηση) επιτρέπεται η κατανάλωση όλων των τροφίμων με μέτρια πρόσληψη υδατανθράκων.
Τι υπόσχεται
Χάνεται περίπου 4-6 κιλά την πρώτη εβδομάδα.
Θα ξαναπάρω τα κιλά εύκολα;
Η ίδια η δίαιτα του Άτκινς δεν προσφέρεται για συντήρηση ούτε με παραλλαγές. Είναι ανθυγιεινή για το καρδιαγγειακό σύστημα και για τα νεφρά. Αν τη διακόψετε χωρίς να συνεχίσετε με μια άλλη (πιο υγιεινή) δίαιτα λίγων θερμίδων, θα ξαναπάρετε τα κιλά, επειδή το διάστημα ενός μηνός που εφαρμόσατε τη δίαιτα του Άτκινς, το σώμα σας θα έχει υποστεί πιθανόν μικροβλάβες στο μυϊκό ιστό. Ο μυϊκός ιστός θα δυσκολεύεται, λοιπόν, στη συνέχεια να μεταβολίσει τις θερμίδες των τροφών σας, οπότε θα αποθηκεύει ως λίπος.
Σε γενικές γραμμές, η σύνθεση της δίαιτας είναι κατά 27% πρωτεΐνες, 10% υδατάνθρακες και 63% λίπη (από τα οποία το 26% προέρχεται από κορεσμένα λίπη, όπως π.χ. μπέικον), ενώ σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ένας υγιής άνθρωπος πρέπει κανονικά να ακολουθεί καθημερινά μια διατροφή που η σύστασή της να αποτελείται από 15% πρωτεΐνες, 55% υδατάνθρακες και 30% λίπη. Το γάλα το αποκλείει παρότι είναι πρωτεϊνούχο, επειδή έχει περισσότερους υδατάνθρακες από το τυρί.
Αν και ο δρ Άτκινς ισχυρίζεται ότι είναι κατά των συμπληρωμάτων, συνιστά έναν ολόκληρο κατάλογο συμπληρωμάτων «σε εκείνους που τυχόν αισθάνονται να τους λείπουν κάποια στοιχεία».
Και είναι λογικό, γιατί η δίαιτα αυτή αποκλείει, ειδικά κατά το πρώτο σκληρό 15ημερο, το γάλα (άρα προκαλεί ελλείψεις σε ασβέστιο, αφού το ασβέστιο από άλλες πηγές τροφίμων δεν είναι τόσο εύκολα απορροφήσιμο από τον οργανισμό) και τα φρούτα και τα λαχανικά (άρα, προκαλεί ελλείψεις σε πολλές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία).
Για την περίοδο συντήρησης, ο δρ. Άτκινς εισηγείται ένα γενικό πλάνο – μενού, στο οποίο αυξάνει σταδιακά τους υδατάνθρακες (κατά 20 γραμμάρια) και μειώνει ελαφρώς τα λίπη, αλλά η δίαιτα εξακολουθεί να είναι υπερβολική σε πρωτεΐνες και λίπη.
Τα υπέρ
Μπορείτε να την τηρήσετε ακόμα και αν τρώτε συχνά έξω. Απλώς πρέπει να αντικαταστήσετε για παράδειγμα τις πατάτες που συνοδεύουν το κρέας με τυρί.
Δημιουργεί το αίσθημα κορεσμού και αν κάποιος είναι γενικότερα κρεατοφάγος, δεν αισθάνεται ιδιαίτερα στερημένος από γεύσεις.
Είναι σχετικά εύκολη στην εφαρμογή, επειδή δεν περιορίζει τις μερίδες του κρέατος και δεν περιλαμβάνει δυσεύρετα τρόφιμα.
Φέρνει γρήγορα αποτελέσματα.
Τα κατά
Το διαιτολόγιο είναι ανθυγιεινό ακόμα και για απόλυτα υγιείς οργανισμούς, πόσο μάλλον για ανθρώπους πολύ υπέρβαρους, που πιθανόν να έχουν ήδη, χωρίς να το γνωρίζουν, κάποια προβλήματα υγείας, όπως για παράδειγμα αρχόμενο διαβήτη.
Αυξάνει τη χοληστερίνη, ενώ η τόσο απόλυτη κρεατοφαγία που εισηγείται συνδέεται στατιστικά με καρκινογένεση και νεφρική ανεπάρκεια.
Δεν σας εκπαιδεύει σε μια ρεαλιστικά σωστή διατροφή, την οποία μπορείτε να υιοθετήσετε για πολύ καιρό με ασφάλεια, οπότε διακόπτοντας τη δίαιτα μπορεί εύκολα να ξαναπάρετε τα κιλά.
Υπάρχει περίπτωση μετά το πέρας της δίαιτας να αλλοιωθεί σημαντικά ο μεταβολισμός, γιατί, καθώς ο οργανισμός μαθαίνει να τρέφεται από τα λίπη και εν μέρει από τους μυς, καταστρέφει το μυϊκό ιστό, ο οποίος είναι το κύριο «εργοστάσιο» του μεταβολισμού.
Η απώλεια του βάρους προέρχεται κυρίως από την φθορά του μυϊκού ιστού και όχι από την καύση του λίπους.
Το άτομο δεν μπορεί να γυμναστεί σωστά, γιατί δεν περιέχει υδατάνθρακες που αποτελούν την φυσιολογική πηγή ενέργειας για τους μύες.
Η έλλειψη των υδατανθράκων μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, όπως έντονο αίσθημα κόπωσης και αδυναμίας.
Μπορεί επίσης να προκαλέσει απώλειας μνήμης (ακόμα και μόνιμη), διότι ο εγκέφαλος τροφοδοτείται με υδατάνθρακες (γλυκόζη), αλλά όταν δεν υπάρχουν, τρέφεται με κετόνες οι οποίες είναι άκρως τοξικές, ειδικά για τον εγκέφαλο. Για αυτό μπορεί να εκδηλώσετε επιπλέον εκνευρισμό, δυσθυμία ή αδυναμία συγκέντρωσης.
Οι κετόνες, επίσης, προκαλούν δυσοσμία της αναπνοής και των εκκρίσεων.
Δεν καλύπτονται οι ανάγκες του οργανισμού σε μέταλλα και βιταμίνες.
Οποιαδήποτε «παρασπονδία» ή παραμικρή ασυνέπεια από τις οδηγίες της δίαιτας μπορεί να ανατρέψει ολόκληρο το πρόγραμμα.
Προκαλεί συχνά δυσκοιλιότητα και πιθανόν κάποιοι να χρειαστούν φαρμακευτική βοήθεια σε αυτόν το τομέα.
Είναι στερητική, ειδικά για εμάς τους Έλληνες που είμαστε συνηθισμένοι στις σαλάτες, στα φρούτα, το ψωμί και στα ζυμαρικά.
Δεν είναι πρακτική, διότι περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητα επιλογών.
Το σκεπτικό της δίαιτας αυτής εν μέρει «στέκει», δηλαδή οι πολλές κετόνες όντως κόβουν την όρεξη, αλλά ο λόγος είναι ότι η όρεξη κόβεται σε κάθε άρρωστο οργανισμό. Ουσιαστικά, δηλαδή, οι πολλές κετόνες από την υπερβολική πρόσληψη σας αρρωσταίνουν και αυτή η παθολογική κατάσταση είναι αρκετά έως πολύ σοβαρή. Ο συγκεκριμένος τρόπος διατροφής σας καθιστά στην ουσία έμμεσα διαβητικούς. Όπως δηλαδή ο διαβητικός δεν μπορεί να μεταβολίσει καλά τους υδατάνθρακες και κινδυνεύει από οξέωση, έτσι και όποιος κάνει καθαρά πρωτεϊνικές δίαιτες στερεί από τον οργανισμό του σε τέτοιο βαθμό από του αναγκαίους υδατάνθρακες, ώστε κινδυνεύει, λόγω της δίαιτας, από οξέωση.
Η αμερικανική Καρδιολογική Εταιρία αναφέρει κατηγορηματικά ότι αυτή η δίαιτα δεν βοηθάει τον παχύσαρκο και τεκμηριώνει το σκεπτικό της με τους κινδύνους που συνεπάγεται η κρεατοφαγία για τη χοληστερίνη, το διαβήτη αλλά και τα νεφρά.
Προσοχή: δεν είναι κατάλληλη για άτομα με σοβαρή νεφρική νόσο ή για εγκυμονούσες και θηλάζουσες γυναίκες.
Να συμβουλευτείτε το γιατρό σας ή τον διατροφολόγο σας πριν την έναρξη της, ακόμα και αν δεν έχετε κάποιο πρόβλημα και ειδικά εάν έχετε διαβήτη, ουρική αρθρίτιδα ή κάποιο σοβαρό νόσημα.
Η υιοθέτηση υγιεινών διαιτητικών συνηθειών σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα είναι ο μόνος τρόπος υγιεινής απώλειας βάρους και διατήρησης αυτού μακροπρόθεσμα.
Βιβλιογραφία:
Carol S Johnston, Sherrie L Tjonn, Pamela D Swan, Andrea White, Heather Hutchins and Barry Sears (May 2006). “Ketogenic low-carbohydrate diets have no metabolic advantage over nonketogenic low-carbohydrate diets”. American Journal of Clinical Nutrition83 (5): 1055–61. PMID16685046.
Sondike SB, Copperman N, Jacobson MS. Effects of a low-carbohydrate diet on weight loss and cardiovascular risk factors in overweight adolescents. J Pediatr 2003. 142: 253-58.
Charlotte E. Grayson, MD, Loss: High Protein, Low Carbohydrate Diets , Web MD, retrieved 17 July 2008
Fad diets and obesity: Low-carbohydrate vs. low-fat diets. (2005) University of Michigan Medical Center, Department of Urology, Ann Arbor, MI, USA.
Prof Arne Astrup DrMedSci, Thomas Meinert Larsen MSc, Angela Harper PhD. Atkins and other low-carbohydrate diets: hoax or an effective tool for weight loss? Pages 897 – 899, 4 September 2004. doi:10.1016/S0140-6736(04)16986-9
Τόνι Νζέιμ,
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
