Διαταραχή ύπνου – Γενικά Μέτρα Βελτίωσης
Συγγραφέας Σπύρος Καλημέρης Γράφτηκε στις ,
Σημαντικό μέρος του πληθυσμού παρουσιάζει διαταραχή ύπνου. Ο ύπνος επηρεάζεται ως προς την έναρξή του (αϋπνία έναρξης), τη διάρκειά του (πρώιμη αφύπνιση), την ποιότητά του (ενδιάμεσες αφυπνίσεις και αίσθημα κόπωσης το πρωί).
Η αύξηση στη συχνότητα των διαταραχών του ύπνου σήμερα έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία. Άμεσα ή έμμεσα η ποιότητα του ύπνου δε γίνεται να παραμείνει αλώβητη υπό ορισμένες σύγχρονες συνθήκες ζωής.
Παρ’ ολ’ αυτά , υπάρχουν κάποια γενικά μέτρα για τον ύπνο που πιθανώς να μην είναι ευρύτερα γνωστά ή να υποβαθμίζεται η σημασία τους, που δυνητικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη λύση για πολλούς συνανθρώπους μας που
Αργεί να τους πάρει ο ύπνος
Ξυπνούν ενδιάμεσα στη νύχτα μία ή περισσότερες φορές
Ξυπνούν πολύ νωρίτερα από το επιθυμητό
Κοιμούνται λίγες ώρες
Δεν αισθάνονται ξεκούραστοι κατά το ξύπνημα και στη διάρκεια της ημέρας με συνέπειες για την καθημερινή τους λειτουργικότητα στην εργασία, στην οικογένεια, στην κοινωνική ζωή
Φυσικά δε σημαίνει ότι τα μέτρα αυτά είναι η πανάκεια. Σε κάποιες περιπτώσεις με διαταραχή ύπνου η βοήθεια του ψυχιάτρου δεν αντικαθίσταται. Θα ήταν όμως χρήσιμο να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Ο ύπνος είναι κορυφαία βιολογική ανάγκη και έχουν γραφεί ατελείωτες γραμμές για τη χρησιμότητά του στη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, ενώ οι επιδράσεις του συνεχίζουν να αποτελούν ευρύ πεδίο έρευνας.
Ως τώρα οι 4 βασικές λειτουργίες που αποδίδονται στον ύπνο είναι :
Η αποκατάσταση των συστημάτων του οργανισμού (με το ανοσοποιητικό να είναι ένα από τα κυριότερα)
Η εξοικονόμηση ενέργειας
Η παγίωση των πληροφοριών που αποκτούνται κατά την εγρήγορση
Η αποφυγή των θηρευτών (εξελικτική προσαρμογή)
Έτσι λοιπόν η αναφορά των γενικών μέτρων βελτίωσης της ποιότητας του ύπνου καθίσταται ιδιαιτέρως σημαντική και ακολουθεί παρακάτω :
ΩΡΑΡΙΟ ΥΠΝΟΥ
Προσπαθήστε να πηγαίνετε για ύπνο την ίδια ώρα κάθε βράδυ και να σηκώνεστε την ίδια ώρα κάθε πρωί. Το σώμα και το μυαλό σας θα συνηθίσουν να απενεργοποιούνται σε μια καθορισμένη ώρα κάθε βράδυ μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα από την εφαρμογή του μέτρου. Περιορίστε την παραμονή στο κρεβάτι στις συνήθεις ώρες που υπήρχαν πριν εμφανιστεί η διαταραχή του ύπνου. Αποφεύγετε τους ημερήσιους ύπνους (πλην ειδικών περιπτώσεων).
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΠΝΟΥ
Μια βασική αρχή είναι ότι η κρεβατοκάμαρα χρησιμοποιείται μόνο για ύπνο και σεξ. Τηλεόραση, υπολογιστές, χώρος εργασίας εντός κρεβατοκάμαρας αντενδείκνυνται. Έτσι θα γίνει συνήθεια ο ύπνος σε αυτήν και όχι σε άλλους χώρους του σπιτιού π.χ. καναπές. Φροντίστε για άνετες συνθήκες ύπνου: Βεβαιωθείτε ότι έχετε ρυθμίσει κατάλληλα για σας συνθήκες όπως είναι η θερμοκρασία, το φως, ο θόρυβος, τα χρώματα στους τοίχους και στις κουρτίνες, το στρώμα, τα μαξιλάρια, τα σκεπάσματα, οι πυτζάμες ακόμα και η χρήση καλτσών ή μη.
Αν και ενδέχεται να υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις αναλόγως τον άνθρωπο, συνήθως την έναρξη του ύπνου ευνοούν : ουδέτερη (ούτε κρύο ούτε ζέστη) θερμοκρασία, το σκοτάδι και η απουσία ήχων. Στα υπόλοιπα επεισέρχεται ακόμη περισσότερο ο υποκειμενικός παράγοντας, αλλά απαλές μονοχρωματικές επιλογές για το δωμάτιο καθώς και το κριτήριο της άνεσης για ενδύματα και κλινοσκεπάσματα θα βοηθούσαν γενικώς.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Λίγο πριν τον ύπνο είναι χρήσιμο να αποφεύγονται δραστηριότητες απαιτητικές για το σώμα και τον εγκέφαλο π.χ. η εργασία. Ακόμη αντικαταστήστε την τηλεόραση ή/και τη χρήση υπολογιστή λίγο πριν ξαπλώσετε με ράδιο ή χαλαρωτικό διάβασμα. Η ακτινοβολία που εκπέμπουν δρα ανασταλτικά στη νυχτερινή αύξηση της μελατονίνης, ορμόνης απαραίτητης για την έναρξη του ύπνου. Επιπροσθέτως ανασταλτικά στη βραδινή χαλάρωση δρα και η συσσώρευση πληροφοριών που προκαλούν στον εγκέφαλο τα δύο αυτά μέσα.
Σωματική άσκηση αργά το βράδυ επίσης μπορεί να δυσχεραίνει την έλευση του ύπνου στους περισσότερους. Αντιθέτως συνίσταται σωματική άσκηση νωρίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας καθώς πλην των πολλαπλών λοιπών ωφέλιμων επιδράσεων που έχει, συμβάλλει και στην αποφόρτιση του οργανισμού από το καθημερινό στρες.
Συναισθηματική φόρτιση τις βραδινές ώρες αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μια συναισθηματική φόρτιση δεν προέρχεται αποκλειστικά από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, αλλά για παράδειγμα από την τηλεόραση στην οποία πλεονάζουν σήμερα οι ειδήσεις με δυσάρεστο περιεχόμενο ή από την παρακολούθηση μιας κινηματογραφικής ταινίας θρίλερ. Τέλος η επίδραση ενός χαλαρωτικού βραδινού μπάνιου αποτελεί all time classic σύσταση με ευεργετικά αποτελέσματα.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Αντενδείκνυται η χρήση ουσιών που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα όπως το αλκοόλ. Το αλκοόλ αποδεδειγμένα μειώνει την ποιότητα του ύπνου επηρεάζοντας για παράδειγμα την αρχιτεκτονική του ή προκαλώντας ενδιάμεσες αφυπνίσεις, ενώ η υπερβολική του χρήση μπορεί να ευθύνεται και για σοβαρές διαταραχές ύπνου που χρήζουν ψυχιατρικής βοήθειας.
Άλλες ουσίες είναι διεγερτικά όπως ο καφές και η νικοτίνη. Γενικά χρήσιμο είναι να υπάρχει ρουτίνα στις ώρες που λαμβάνονται τα ημερήσια γεύματα. Επιπλέον συνίσταται το βραδινό φαγητό να είναι ελαφρύ και να λαμβάνεται νωρίς κάποιες ώρες πριν τη νυχτερινή κατάκλιση καθώς η διαδικασία της χώνεψης ενός π.χ. έντονα λιπαρού ή πικάντικου γεύματος πριν τον ύπνο, αποτρέπει τη χαλάρωση του οργανισμού. Από την άλλη πλευρά δε συνίσταται η κατάργηση του βραδινού γεύματος. Τέλος δε συνίσταται και η λήψη πολλών υγρών τις βραδινές ώρες καθώς μπορεί να προκαλέσουν νυχτερινή έπειξη για ούρηση ή συχνοουρία.
ΑΛΛΑ
Όταν ο ύπνος δε δείχνει να έρχεται με τίποτα δε βοηθά να πιεζόμαστε και να παραμένουμε μάταια στο κρεβάτι. Ενδεχομένως το να σηκωθούμε και να απασχοληθούμε για λίγο με κάτι όχι ιδιαίτερα απαιτητικό θα μπορούσε να βοηθήσει ορισμένους. Για κάποιους το χαλαρό διάβασμα πριν τον ύπνο είναι και το κλειδί του. Η μη οπτική επαφή με ρολόι παίζει το ρόλο της. Από κει και πέρα το να πεις σε κάποιον που έχει διαταραχή ύπνου π.χ. να αδειάσει το μυαλό του ναι μεν μπορεί να φέρει αποτέλεσμα, η εφαρμογή του όμως στην πράξη δεν είναι συχνά εύκολη.
Άλλη μέθοδος είναι η κατεύθυνση της σκέψης σε θετικά μονοπάτια, ο οραματισμός ευχάριστων δραστηριοτήτων, μελλοντικών επιδιώξεων, η ονειροπόληση , έτσι ώστε να ξεχαστούν προσωρινά οι δυσκολίες και τα άγχη της καθημερινότητας. Πρέπει να σημειωθεί τέλος ότι τεχνικές χαλάρωσης και αυτοβοήθειας μέσω ειδικών μαθημάτων και βιβλίων είναι στις μέρες μας πολύ πιο προσιτές απ’ ότι στο παρελθόν και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από μερίδα του ενδιαφερόμενου πληθυσμού.
Ένα ερώτημα που εύλογα θα μπορούσε να τεθεί είναι τι κάνει κάποιος εάν όλα τα παραπάνω δε βοηθήσουν.
Σε αυτή την περίπτωση και αν το πρόβλημα συνεχίζεται για αρκετούς μήνες και προκαλεί έντονη ενόχληση, δυσφορία, αλλά και δυσλειτουργία στην καθημερινότητα, τότε κατά πάσα πιθανότητα είναι διαταραχή ύπνου που χρήζει ψυχιατρικής αντιμετώπισης.
Η αϋπνία και μάλιστα η δευτεροπαθής, είναι η συχνότερη διαταραχή ύπνου. Αϋπνία ως σύμπτωμα υπάρχει ως κομμάτι των περισσότερων και των σοβαρότερων ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, οι ψυχώσεις, η εξάρτηση από αλκοόλ και ουσίες και οι αγχώδεις διαταραχές. Επιπλέον αϋπνία μπορεί να επέλθει δευτεροπαθώς και ως συνέπεια διαφόρων σωματικών παθήσεων.
