Υπονιμότητα: Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνει το ζευγάρι;
Συγγραφέας Ιάκωβος Σούσης Γράφτηκε στις ,
Όταν ένα ζευγάρι προσπαθεί πολλούς μήνες να κάνει παιδί χωρίς αποτέλεσμα, καλό είναι να διερευνήσει την πιθανότητα να υπάρχει θέμα υπογονιμότητας.
Η υπογονιμότητα μπορεί να προκληθεί είτε από προβλήματα στον άνδρα είτε από προβλήματα στη γυναίκα ή και στους δύο. Συνήθως 30% αφορούν αποκλειστικά τον άνδρα, 30% αποκλειστικά την γυναίκα και στο 40% των ζευγαριών βρίσκουμε προβλήματα και στους δύο συντρόφους.
Γονιμότητα της γυναίκας
Η γονιμότητα της γυναίκας “ξεκινά” από τις ωοθήκες, οι οποίες πρέπει να απελευθερώνουν υγιή ωάρια. Η αναπαραγωγική οδός πρέπει να είναι σε τέτοια κατάσταση ώστε να επιτρέπει σε ένα ωάριο να περάσει από τις σάλπιγγες και να συναντήσει το σπερματοζωάριο ώστε να γίνει η γονιμοποίηση. Το γονιμοποιημένο ωάριο πρέπει να ταξιδέψει μέχρι τη μήτρα και να εμφυτευτεί στο ενδομήτριο
(τη “φόδρα” της μήτρας).
Εξετάσεις για τη γονιμότητα της γυναίκας
Οι εξετάσεις για τη γυναικεία υπογονιμότητα έχουν στόχο να διαπιστωθεί εάν κάποια από αυτές τις διαδικασίες παρουσιάζει προβλήματα.
Οι συνήθεις εξετάσεις για τη γονιμότητα της γυναίκας περιλαμβάνουν:
Ορμονικές εξετάσεις
Εξετάσεις αίματος, που μετρούν τα επίπεδα ορμονών για να διαπιστωθεί εάν έχετε ωορρηξία, αλλά και αν τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες είναι φυσιολογικά για την ηλικία σας.
• FSH – LH – Ε2: η αιματολογική αυτή εξέταση γίνεται την 3η μέρα του κύκλου και δείχνει το απόθεμα και την ποιότητα των ωαρίων στις ωοθήκες
• Προγεστερόνη: γίνεται την 7η ημέρα μετά την ωορρηξία και δείχνει αν υπήρξε ωοθυλακιορρηξία
• Προλακτίνη, ανδρογόνα και ορμόνες θυρεοειδούς
• AMH – Αντιμυλέριος ορμόνη: γίνεται οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου και εκτιμά τον αριθμό και την ποιότητα των ωαρίων.
Υστεροσαλπιγγογραφία
Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι μία ακτινογραφία της μήτρας και των σαλπίγγων που γίνεται με έγχυση σκιαγραφικού υγρού.
Η υστεροσαλπιγγογραφία δίνει εικόνες που μπορεί να μην απεικονίζονται υπερηχογραφικά και παρέχει πολύτιμα στοιχεία για να αξιολογηθεί η κοιλότητα και η τυχόν ύπαρξη συγγενών ανωμαλιών της μήτρας, η διαβατότητα των σαλπίγγων και αν υπάρχουν υδροσάλπιγγες.
HI-CO-SY
Μία νέα τεχνική που φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την υστεροσαλπιγγογραφία, είναι το HI-CO-SY, που είναι ένα υπερηχογράφημα της μήτρας, με τη χρήση ειδικού υγρού για αντίθεση. Το πλεονέκτημά του είναι ότι δεν χρησιμοποιείται ακτινοβολία και το μειονέκτημά του ότι δεν παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες για την κατάσταση των σαλπίγγων.
Ενδοκολπικό υπερηχογράφημα
Το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών γίνεται για να διαπιστωθούν τυχόν προβλήματα στη μήτρα ή τις ωοθήκες, όπως ινομυώματα ή πολύποδες, υδροσάλπιγγα, πολυκυστικές ωοθήκες ή κύστεις στις ωοθήκες. Μας δίνει όμως ταυτοχρόνως και πληροφορίες για το απόθεμα των ωαρίων της γυναίκας. Η καταμέτρηση των μικρών ωοθυλακίων (antral follicle count AFC) είναι σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για την επιτυχία των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει υστεροσκόπηση και/ή λαπαροσκόπηση.
Υστεροσκόπηση
Στην υστεροσκόπηση, το υστεροσκόπιο φθάνει μέσω του τραχήλου στη μήτρα και ελέγχει την κοιλότητά της για παθολογική ανατομία, πολύποδες, ινομυώματα και συμφύσεις. Ορισμένες φορές κατά τη διάρκεια της υστεροσκόπησης κρίνεται απαραίτητο να γίνει αφαίρεση ή διόρθωση των παθολογικών καταστάσεων.
Λαπαροσκόπηση
Η διαγνωστική λαπαροσκόπηση είναι μία ελάχιστα επεμβατική τεχνική με την οποία εξετάζονται οι σάλπιγγες, οι ωοθήκες και η μήτρα για παθήσεις που επηρεάζουν τη γονιμότητα όπως η ενδομητρίωση, οι κύστεις στις ωοθήκες, οι πυελικές συμφύσεις και τα ινομυώματα. Υπό γενική αναισθησία, το λαπαροσκόπιο εισέρχεται από μία μικροσκοπική τομή στον ομφαλό και εξετάζονται τα εσωτερικά γεννητικά όργανα (ωοθήκες, σάλπιγγες, μήτρα) καθώς και άλλα όργανα στην κοιλιά της γυναίκας. Οποιαδήποτε παθολογία βρεθεί, μπορεί να διορθωθεί κατά την επέμβαση.
Η γονιμότητα του άνδρα
Ένας γόνιμος άνδρας παράγει κατά μέσο όρο 1500 σπερματοζωάρια το δευτερόλεπτο. Η εκσπερμάτιση πρέπει να γίνεται αποτελεσματικά μέσα στον κόλπο της συντρόφου του και τα σπερματοζωάρια να μπορούν να “κολυμπήσουν” μέχρι το ωάριο.
Εξετάσεις για τη γονιμότητα του άνδρα
Οι εξετάσεις για τη γονιμότητα του άνδρα έχουν στόχο να διαπιστωθεί εάν κάποια από αυτές τις λειτουργίες δεν γίνεται σωστά.
Ο γιατρός, μετά την κλινική εξέταση και τη λήψη ιστορικού, χρειάζεται συνήθως τις ακόλουθες εξετάσεις για να κάνει διάγνωση:
Σπερμοδιάγραμμα
Το σπερμοδιάγραμμα είναι η πιο σημαντική εξέταση για τον έλεγχο της γονιμότητας του άνδρα, καθώς μετράται ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, η κινητικότητα και η μορφολογία τους.
Το δείγμα σπέρματος λαμβάνεται (αφού έχει προηγηθεί αποχή από εκσπερμάτιση για 3 έως 7 ημέρες) είτε με αυνανισμό είτε με διακοπή της σεξουαλικής επαφής και εκσπερμάτιση σε αποστειρωμένο δοχείο. Εάν η λήψη γίνει στο σπίτι, πρέπει να μεταφερθεί σε διάστημα μικρότερο της μίας ώρας, χωρίς να χάσει τη θερμοκρασία του σώματος.
Στο σπερμοδιάγραμμα ελέγχεται και η ύπαρξη ή όχι αντισπερματικών αντισωμάτων, ώστε να διαπιστωθεί εάν ο άνδρας έχει αναπτύξει αντισώματα κατά του ίδιου του σπέρματος. Η ύπαρξη αντισπερματικών αντισωμάτων επηρεάζει σημαντικά τη διείσδυσή των σπερματοζωαρίων στην τραχηλική βλέννα και το ωάριο.
Σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιθανό να χρειαστεί και δείγμα ούρων ώστε να ελεγχθεί για την παρουσία σπέρματος.
Έλεγχος κατακερματισμού DNA σπέρματος
Ο έλεγχος κατακερματισμού DNA σπέρματος ελέγχει το ποσοστό του κατακερματισμένου DNA στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων. Γίνεται σε περιπτώσεις υψηλού βαθμού ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμίας, όταν υπάρχει ιστορικό αποβολών, αποτυχιών στην εξωσωματική γονιμοποίηση ή χαμηλής ποιότητας εμβρύων.
Ορμονικές εξετάσεις
Εξετάσεις αίματος για να προσδιοριστούν τα επίπεδα τεστοστερόνης και άλλων ανδρικών ορμονών.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ανάλογα με το ιστορικό του άνδρα, χρειάζεται να γίνουν:
Γενετικές εξετάσεις
Γενετικός έλεγχος για να προσδιοριστεί εάν υπάρχει γενετική αιτία που επηρεάζει τη γονιμότητα. Παραδείγματος χάριν καρυότυπος περιφερικού αίματος που δείχνει σημαντικές χρωμοσωμικές διαταραχές και άλλες εξετάσεις που ανιχνεύουν την έλλειψη γονιδίων που είναι σημαντικά για την σπερματογένεση.
Υπερηχογράφημα οσχέου
Το υπερηχογράφημα οσχέου ελέγχει εάν υπάρχει κιρσοκήλη ή παθολογία στους όρχεις.
Βιοψία όρχεως
Η βιοψία όρχεως έχει θέση για τη διερεύνηση της αζωοσπερμίας. Όταν η αζωοσπερμία είναι αποφρακτικού τύπου, τότε με τη βιοψία μπορεί να γίνει
λήψη σπερματοζωαρίων που θα χρησιμοποιηθούν στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Επίσης, κατά την ιστολογική εξέταση του ορχικού ιστού μπορεί να διαγνωστεί το σύνδρομο Sertoli κατά το οποίο ο όρχις παράγει φυσιολογικά ανδρικές ορμόνες, αλλά δεν λειτουργεί ο μηχανισμός της σπερματογένεσης.
Ιάκωβος Σούσης,
Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Ιατρός Αναπαραγωγής
