Βλαισό Μέγα Δάκτυλο
Συγγραφέας Δημήτριος Νικολόπουλος Γράφτηκε στις ,
ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ HALLUX VALGUS
Με τον όρο Βλαισό Μέγα Δάκτυλο ή Hallux Valgus ή όπως συχνά αναφέρουν οι ασθενείς μας «κότσι» ορίζουμε την επίκτητη παραμόρφωση του άκρου πόδα (1ος στοίχος) που χαρακτηρίζεται από την εντυπωσιακή ερυθρότητα και τη συνοδό εξόστωση (διόγκωση) στην 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση του ποδιού.
Η παραμόρφωση μπορεί να ξεκινήσει σε εφηβική ηλικία (νεανικό) ή μετά την ενηλικίωση ή ως παθολογία σε έδαφος ρευματοπάθειας (ρευματοειδής αρθρίτιδα). Κληρονομικότητα υπάρχει στο Βλαισό Μέγα Δάκτυλο (70% των ασθενών έχουν οικογενειακό ιστορικό), όπως και άλλοι αιτιακοί παράγοντες όπως τραυματικοί, υπέρχρηση (χορός, μπαλέτο), κακή χρήση υποδημάτων. Η χρήση στενών και ψηλοτάκουνων υποδημάτων για χρόνια, οδηγεί σε υπερβολική φόρτιση το πρόσθιο τμήμα του ποδιού και αποτελεί αιτιατό παράγοντα τέτοιων παραμορφώσεων.
Πρόκειται για παραμόρφωση τριών επιπέδων (3-D), δηλαδή:
Γωνίωση > 15⁰ στην 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση (H-V angle)
Αύξηση της γωνίας μεταξύ 1ου-2ου μεταταρσίου (διαμετατάρσιος γωνία) (>9⁰)
Στροφική παραμόρφωση της πρώτης φάλαγγος σε σχέση με το μετατάρσιο (με συνοδό παραμόρφωση και των σησαμοειδών οσταρίων)
Απώλεια επαλληλίας εγγύς φάλαγγος με 1ο ΜΤΤ (>15⁰)
Συχνά παραμόρφωση 1ης με 2η φάλαγγα 1ου δακτύλου (>10⁰)
Η διάγνωση πρωταρχικά είναι κλινική, όπου επιβεβαιώνονται από τον ορθοπαιδικό η παραμόρφωση, ενώ ελέγχεται η επαλληλία των αρθρώσεων, η μόνιμη δυσκαμψία, η αστάθεια της ταρσο-μετατάρσιας άρθρωσης ή συνοδός αρθρίτιδα. Οι συχνές φλεγμονές στην 1η ΜΤΤΦ άρθρωση οδηγεί σε ερυθρό δέρμα, με πάχυνση του θυλάκου της άρθρωσης και σε εξεσημασμένη εξόστωση.
Συχνά η παραμόρφωση στο 1ο δάκτυλο (ειδικά όταν είναι μεγάλη) συνοδεύεται από παραμορφώσεις στα μικρότερα δάκτυλα, με συχνότερα το 2ο και 3ο (πτώση κεφαλών ΜΤΤ, σφυροδακτυλία, γαμψοδακτυλία ή τύλοι).
Μετά την κλινική εξέταση ακολουθούν ειδικές ακτινογραφίες άκρου πόδα με το σκέλος σε φόρτιση και μετρούνται οι αντίστοιχες γωνίες παραμόρφωσης.
Μετρώντας τις γωνίες και με βάση την κλινική εικόνα, ακολούθως αποφασίζεται το είδος της επέμβασης που θα χρειαστεί ο/η ασθενής.
Περιγράφονται πολλές επεμβάσεις και ακόμα περισσότερες τροποποιήσεις αυτών λόγω ακριβώς της ιδιαιτερότητας του άκρου πόδα, δηλαδή ότι πρέπει να είναι λειτουργικός και να δέχεται όλο το βάρος του ανθρώπινου σώματος. Οι επιλογές ανά εποχές στο υπόδημα και στη μόδα έχει δείξει η ιστορία του ποδιού ότι επηρεάζει ποικιλοτρόπως το αποτέλεσμα. Η επιτυχία της επέμβασης έγκειται στη σωστή επιλογή από τον ορθοπαιδικό χειρουργό του τύπου της επέμβασης που χρειάζεται ο ασθενής. Δεν υπάρχει μία επέμβαση για όλα τα πόδια.
Η επιτυχία μας έγκειται στην εφαρμογή της κατάλληλης επέμβασης για το κάθε πόδι και τη συγκεκριμένη παραμόρφωση. Στην επιλογή αυτή συμμετέχει τόσο ο ασθενής με την παραμόρφωση, την ηλικία του, το αποτέλεσμα που επιθυμεί (τι θέλει να κάνει στο μέλλον, να περπατά ή να χορεύει) όσο και η εμπειρία του χειρουργού ώστε να μπορεί να επιλέξει ανάμεσα στις πολλές επεμβάσεις και που ξέρει να χειρίζεται, ποια είναι η πιο κατάλληλη για τον ασθενή.
Συντηρητική
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η συντηρητική αντιμετώπιση έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις ήπιας παραμόρφωσης (μικρή hallux valgus γωνία και φυσιολογική διαμετατάρσιος) ή σε περιπτώσεις ήπιας μεταταρσαλγίας ή pes planus. Τότε εφαρμόζονται διάφορα ορθοτικά ημέρας ή νύχτας, όπου καθυστερούν την εξέλιξη της νόσου και ανακουφίζουν εν μέρη από τα συμπτώματα. Τα πέλματα ανύψωσης των κεφαλών των μεταταρσίων για παράδειγμα ανακουφίζουν από την μεταταρσαλγία τύπου Ι.
Χειρουργική Θεραπεία
Η χειρουργική αντιμετώπιση στηρίζεται στις εξής αρχές:
1. Διόρθωση της H-V γωνίας (οστεοτομία ή επέμβαση μαλακών μορίων και θυλακοπλαστική).
2. Αφαίρεση της εξόστωσης.
3. Διόρθωση της διαμετατάρσιας γωνίας (οστεοτομίες).
4. Τενοντομεταφορές.
5. Θυλακοπλαστική.
6. Διόρθωση στροφικής παραμόρφωσης 1ης ΜΤΤΦ άρθρωσης.
7. Akin οστεοτομία σε παραμόρφωση 1ης Φ-Φ άρθρωσης.
8. Οστεοτομίες Weil ή Hellal σε μεταταρσαλγία (μικρά δάκτυλα).
9. Αρθροδέσεις σε τεράστιες παραμορφώσεις με αρθρίτιδα.
Το κάθε παραμορφωμένο πόδι χρειάζεται τις δικές του επεμβάσεις. Δεν υπάρχει μια επέμβαση πανάκεια για κάθε βλαισό δάκτυλο.
Το μετεγχειρητικό διάστημα αποκατάστασης ποικίλει ανάλογα με τον τύπο της επέμβασης που εφαρμόζουμε και τις διορθώσεις που έχουμε κάνει. Ο Ορθοπαιδικός διορθώνει τις παραμορφωμένες γωνίες και τον άξονα του ποδιού, και περιμένει τον κατάλληλο χρόνο επούλωσης των διορθώσεων αυτών. Επίσης η ηλικία του ασθενούς είναι ένας παράγοντας που πάντα υπολογίζεται. Άλλο χρόνο θέλει να επουλωθεί (πωρωθεί) μια οστεοτομία σε ένα κορίτσι 20 ετών με νεανικό «κότσι» (3 εβδομάδες) και άλλο χρόνο σε ηλικία 40-50 ετών (4-5 εβδομάδες) ή σε ηλικία 70 ετών με οστεοπόρωση (6-8 εβδομάδες).
Επίσης άλλη μετεγχειρητική προστασία χρειάζεται η κάθε τύπου επέμβαση. Σε απλές περιπτώσεις βαδίζει άμεσα χωρίς προστασία, άλλοτε άμεσα με ειδικό υπόδημα.
Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως στα δικά μας περιστατικά, η ασθενής βαδίζει 8 ώρες μετεγχειρητικά με ειδικό ή όχι υπόδημα (πρόσθιας αποφόρτισης ή άκαμπτο υπόδημα) χωρίς βακτηρίες (υποστήριξη). Στις περισσότρες περιπτώσεις η ασθενής εξέρχεται την ίδια ημέρα της επέμβασης, εκτός και αν υπάρχουν ειδικοί ιατρικοί λόγοι (όπως, ΣΔ, ιστορικό θρόμβωσης).
Η αναλγητική αγωγή που απαιτείται από τους περισσότερους ασθενείς μας είναι μόνο 3 με 5 ημερών τύπου παρακεταμόλης (Depon) ανά 8ωρο και ακολούθως τίποτα!
Ως Ορθοπαιδικός Χειρουργός Ποδιού, αφιερώνω αρκετή ώρα με τον ασθενή μου αναλύοντας τον τύπο επέμβασης που θα χρειαστεί, το χρόνο αποκατάστασης και εξηγώ το λόγο που δεν θα πονά μετεγχειρητικά.
Επιπλοκές: Υποτροπή βλαισού δακτύλου. Μύθος ή πραγματικότητα;
Πολλές φορές με ρωτούν οι ασθενείς μου αν το «κότσι» ξαναγίνεται – και απαντώ πώς αν γίνει η σωστή επέμβαση στον συγκεκριμένο ασθενή, τότε δεν έχουμε υποτροπές. Έχω πολλές φορές χειρουργήσει υποτροπές συναδέλφων όπου δεν έγινε εξ αρχής πλήρης διόρθωση ή δεν προστατεύτηκε κατάλληλα ο ασθενής μετεγχειρητικά ή δεν αξιολογήθηκε η φύση της δουλείας ή του υποδήματος που θέλει η ασθενής για το μέλλον. Στο νεανικό βλαισό δάκτυλο, λόγω αλλαγής του οστού και της κατασκευής του ποδιού μετά 3-4 δεκαετίες μπορεί να υπάρξει κάποια μικρότερης γωνίας υποτροπή.
Απείθαρχοι μετεγχειρητικά ασθενείς οδηγούν σε υποτροπές επίσης. Τα μετεγχειρητικά πρωτόκολλα είναι συγκεκριμένα και αφού γίνει το κατάλληλο χειρουργείο, θα πρέπει να ακολουθούνται πιστά τα πρωτόκολλα αυτά από τους ασθενείς, όπως και να επανελέγχονται οι ασθενείς και το μετεγχειρητικό αποτέλεσμα στα διαστήματα που ορίζει ο ορθοπαιδικός το πρώτο έτος.
Δημήτριος Νικολόπουλος,
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
