Παιδιά & διαζύγιο, κρίση, συναισθήματα και συμβουλές για γονείς
Συγγραφέας Ιωάννα Κούρια Γράφτηκε στις ,
Το διαζύγιο είναι ένα φαινόμενο, το οποίο παλαιότερα συνέβαινε σπάνια, ενώ στις μέρες μας συναντάται όλο και συχνότερα. Ποικίλοι λόγοι θα μπορούσαν να εξηγήσουν τη διαφορά αυτή σε σχέση με προηγούμενες εποχές. Οι εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αναμφισβήτητα είναι οι σημαντικότεροι από αυτούς. Οι σημερινές οικογένειες αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες, η σχέση του ζεύγους κλονίζεται, οι διαμάχες και οι συγκρούσεις καλύπτουν μεγάλο μέρος της καθημερινότητας τους και τελικά καταλήγουν σε διαζύγιο.
Οι επιπτώσεις του διαζυγίου στα παιδιά
Το διαζύγιο ασκεί μια έντονη και αποδιοργανωτική επίδραση στον κύκλο ζωής της οικογένειας, διαταράσσοντας την ισορροπία της. Εξαιτίας του διαζυγίου κρίνεται αναγκαία η τροποποίηση του οικογενειακού σχήματος, προκειμένου να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Όλα τα μέλη της οικογένειας βιώνουν συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας, έλλειψης αποφασιστικότητας, φόβου, θυμού, θλίψης και ανεπάρκειας. Τα πιο ευάλωτα όμως μέλη είναι τα παιδιά. Όταν το διαζύγιο αφορά μόνο το ζευγάρι είναι σχετικά μια πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη συνθήκη. Όταν όμως εμπλέκονται παιδιά τότε τα πράγματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και ευαισθησίας. Για όλη την οικογένεια το διαζύγιο είναι μια απώλεια. Τα μέλη της εισέρχονται σε κατάσταση πένθους. Οι σύζυγοι καλούνται να θρηνήσουν τη διάλυση μιας σχέσης και τη ματαίωση των ονείρων και των προσδοκιών που συνόδευε αυτή τη σχέση. Τα δε παιδιά θρηνούν για τη διάλυση του οικείου οικογενειακού σχήματος, την απομάκρυνση του ενός γονέα από το σπίτι και τη διατάραξη της προηγούμενης ισχύουσας ισορροπίας. Οι αντιδράσεις τους ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται. Η θλίψη και η δυσφορία τους θα εκφραστεί κυρίως μέσω της συμπεριφοράς τους.
- Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να εμφανίσουν παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια, άγχος αποχωρισμού και προσκόλληση στο γονέα που μένει, φόβο εγκατάλειψης, διαταραχές ύπνου και φαγητού, επιθετικότητα, ενούρηση και ευερεθιστότητα.
- Τα παιδιά σχολικής ηλικίας βιώνουν το διαζύγιο ως απόρριψη προς το πρόσωπο τους. Νιώθουν θλίψη, ενοχή, θυμό και μπορεί να εμφανίσουν διαταραχές διαγωγής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία συγκέντρωσης, χαμηλή σχολική επίδοση, κοινωνική απόσυρση, υπερβολική υπακοή και ανωριμότητα. Επίσης, μπορεί να νιώθουν την ανάγκη να προστατέψουν τους γονείς.
- Στην εφηβεία μετά από ένα διαζύγιο μπορεί να εμφανιστεί κατάθλιψη, παραπτωματικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, προσκόλληση προς τους συνομηλίκους, φυγή από το σπίτι, πλήρης αδιαφορία, πιθανή βίαιη αντίδραση και άρνηση για αλλαγές στη ζωή τους.
Σε πιο ακραίες περιπτώσεις μπορεί να κάνουν χρήση ουσιών.
Η ένταση με την οποία θα εμφανιστούν αυτά τα συμπτώματα, αλλά και το πόσο άμεση θα είναι η προσαρμογή του παιδιού στη νέα κατάσταση, είναι άμεσα συνυφασμένα με τον τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης από τους γονείς. Όταν τίθεται θέμα διαζυγίου τα παιδιά καταρχήν χρειάζονται μια έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση. Είναι σημαντικό και οι δύο γονείς από κοινού να ανακοινώσουν την απόφαση του διαζυγίου στα παιδιά, όντας ειλικρινείς και πρόθυμοι να απαντήσουν σε κάθε απορία και ανησυχία τους. Απαραίτητο επίσης να ενθαρρύνουν την έκφραση των συναισθημάτων και να αντιμετωπίζουν όλα τα συναισθήματα ως φυσιολογικά.
Επιπλέον, τα παιδιά πρέπει να απενοχοποιηθούν. Τις περισσότερες φορές νομίζουν ότι φταίνε εκείνα για τη διάλυση της σχέσης των γονέων.
Οι γονείς θα πρέπει να τα διαβεβαιώσουν ότι δεν είναι δική τους ευθύνη το διαζύγιο και ότι η αγάπη τους προς εκείνα παραμένει ακέραια και είναι άνευ όρων.
Μια από τις βασικότερες ανάγκες των παιδιών μετά από ένα διαζύγιο είναι το να νιώθουν ασφαλή. Για το λόγο αυτό η καθημερινότητα τους πρέπει να διατηρηθεί όσο το δυνατόν σταθερή. Το ιδανικό θα ήταν να παραμείνουν στο ίδιο σπίτι, σχολείο και γειτονιά. Αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε θα πρέπει να ενημερωθούν για όλες τις αλλαγές που θα επακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε αυτές (π.χ. στη διακόσμηση του νέου σπιτιού). Επίσης, πρέπει να ενημερωθούν για θέματα επιμέλειας και επικοινωνίας με το γονέα που φεύγει, η οποία θα πρέπει να είναι αρκετά συχνή. Σημαντική είναι και η επιστροφή του παιδιού σε αγαπημένες δραστηριότητες και η ενίσχυση των φιλικών σχέσεων. Το παιδί πρέπει να ενθαρρύνεται να συνεχίσει τη ζωή του και να εκφράζει τους προβληματισμούς του. Τα μεγαλύτερα παιδιά θα πρέπει να καθησυχάζονται για την ευτυχία των γονέων και να ενημερώνονται για τα μελλοντικά τους σχέδια (π.χ. που θα μείνει ο γονέας που φεύγει από το σπίτι, αλλαγή δουλειάς κ.α.).
Χωρίζουμε ως ζευγάρι αλλά παραμένουμε γονείς.
Από την πλευρά τους οι γονείς είναι σημαντικό να προσέχουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους. Είναι συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα οι έφηβοι να παίρνουν το ρόλο των φίλων των γονιών, να προσπαθούν να τους παρηγορήσουν και να τους συμβουλέψουν.
Αυτό τους επιβαρύνει ψυχολογικά και τους δημιουργεί άγχος, καθώς νιώθουν ότι έχουν την ευθύνη του γονέα και ότι χωρίς αυτούς εκείνος δε θα τα καταφέρει. Με αυτό τον τρόπο αυτό, δυσκολεύονται να ανεξαρτητοποιηθούν και να απομακρυνθούν από εκείνον. Το πιο σημαντικό όμως απ΄όλα είναι η διατήρηση καλής επικοινωνίας και σχέσης μεταξύ των γονέων μετά το διαζύγιο. Τα διαζύγια έντονης αντιδικίας, όπου κυριαρχούν συναισθήματα θυμού και έχθρας ανάμεσα στους δύο συζύγους και κατά τα οποία τα παιδιά βρίσκονται στη μέση και τους ζητείται να συμμαχήσουν είτε με τον ένα είτε με τον άλλο γονέα, οδηγούν σε πολλαπλά ψυχολογικά προβλήματα των παιδιών, για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτείται η παρέμβαση ειδικού.
Η ψύχραιμη αντιμετώπιση της κατάστασης, η αναγνώριση από τους γονείς των δικών τους συναισθημάτων, καθώς και η αναζήτηση προσωπικής θεραπείας και βοήθειας, μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τη διασφάλιση της ψυχικής υγείας των παιδιών. Όταν δεν υπάρχουν εντάσεις μεταξύ των γονέων, τις περισσότερες φορές τα παιδιά καταφέρνουν να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.
