Σχολική άρνηση και προσαρμογή στο σχολείο
Συγγραφέας Ιωάννα Κούρια Γράφτηκε στις ,
Το παιδί μέσα στο χώρο της οικογένειας είναι το μέλος που απολαμβάνει σαφή προνόμια. Είναι το επίκεντρο της προσοχής των γονέων και βρίσκει ανθρώπους πάντα διαθέσιμους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Με την είσοδο του στο σχολείο, τα προνόμια και οι βολικές συνήθειες του σπιτιού χάνονται. Ο τρόπος ζωής του αλλάζει και πλέον έρχεται αντιμέτωπο με κανόνες και απαιτήσεις, οι οποίες πριν δεν υπήρχαν.
Το παιδί θα πρέπει να μάθει να κρατάει συγκεντρωμένη την προσοχή του, να κάθεται ήσυχο στη θέση του, να αναβάλει την ικανοποίηση των αναγκών του, να ανταγωνίζεται άλλα παιδιά για την εξασφάλιση της προσοχής της/του δασκάλας/ου.
Δεδομένων όλων των παραπάνω, λοιπόν, δεν είναι περίεργο γιατί ορισμένα παιδιά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν τις πρώτες μέρες της σχολικής τους ζωής. Πολύ κοινή εικόνα, είναι ένα παιδί που κλαίει, που «γαντζώνεται» από τη μητέρα και δε την αφήνει να φύγει, που δηλώνει την άρνηση του να σηκωθεί το πρωί και να πάει σχολείο. Ωστόσο, αυτές οι αντιδράσεις υποχωρούν μετά από ένα εύλογο διάστημα, όταν το παιδί πλέον έχει αρχίσει να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της σχολικής ζωής.
Για μερικά παιδιά όμως, η απροθυμία να πάνε στο σχολείο συνεχίζεται για αρκετούς μήνες μετά την έναρξη της σχολικής ζωής και δεν υποχωρεί παρόλες τις προσπάθειες των γονέων και των εκπαιδευτικών. Τα παιδιά αυτά, εκδηλώνουν διάφορα συμπτώματα, όπως ανησυχία, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, κλάμα, δυσκολίες στο φαγητό και τον ύπνο, εφιάλτες, ζαλάδες, ναυτίες, εμετούς, διάρροιες, πονοκεφάλους, τα οποία συνήθως υποχωρούν όταν ο γονέας συμφωνήσει το παιδί να παραμείνει στο σπίτι. Επίσης, χαρακτηριστικό των συμπτωμάτων αυτών είναι ότι εμφανίζονται κυρίως, τις μέρες της σχολικής ζωής και εξαφανίζονται τα Σαββατοκύριακα ή στις γιορτές και τις αργίες. Στις περιπτώσεις αυτές αρχίζουμε να μιλάμε για σχολική άρνηση ή φοβία, η οποία δεν θα πρέπει να συγχέεται με τις αρνητικές αντιδράσεις των παιδιών όταν πρωτοπηγαίνουν σχολείο ή με το σκασιαρχείο.
Το παιδί με σχολική φοβία, πραγματικά υποφέρει από τα συμπτώματα του και «παγώνει» στην ιδέα ότι πρέπει να πάει σχολείο. Έτσι, καταλήγει να κάνει συστηματικές απουσίες για περιόδους που ποικίλουν από μερικούς μήνες μέχρι και ένα έτος. Το παιδί αυτό νιώθει ασφάλεια στο σπίτι, κοντά στους γονείς και ιδιαίτερα τη μητέρα. Βασανίζεται από την ιδέα ότι πρέπει να εγκαταλείψει το σπιτικό περιβάλλον και να απομακρυνθεί από αυτό και εφευρίσκει διάφορες δικαιολογίες, όπως το ότι ο/η δάσκαλος/α δε του φέρεται καλά, ότι οι συμμαθητές του τον ενοχλούν κ.α.
Τα αίτια της σχολικής άρνησης
Τα αίτια της σχολικής άρνησης είναι πολλά και ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση. Η υπερπροστατευτικότητα της μητέρας και το άγχος αποχωρισμού από αυτή, η ανησυχία ότι εκείνη μπορεί να πάθει κάτι όταν το παιδί βρίσκεται μακριά της, η δυσλειτουργική δομή της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μελών της, η αδιαφορία του πατέρα, είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση σχολικής άρνησης.
Από την άλλη αρνητικές εμπειρίες στο σχολείο (παρενόχληση και κοροϊδία από τους συμμαθητές, αυστηρότητα των δασκάλων, μειωμένη επίδοση), μπορεί να οδηγήσουν στην συσχέτιση του σχολείου με κάτι αρνητικό και επομένως στη φοβία προς αυτό.
Οι συνέπειες της σχολικής άρνησης
Οι συνέπειες της σχολικής άρνησης είναι πολλές. Το παιδί που κάνει συχνές απουσίες μένει πίσω στα μαθήματα και όταν τελικά επιστρέψει στη σχολική τάξη αδυνατεί να συμβαδίσει μαθησιακά με τους συμμαθητές του. Η επίδοση του πέφτει και το πλήγμα στην αυτοεκτίμηση του είναι μεγάλο. Επιπλέον, απομονώνεται, χάνει τις παρέες και τους φίλους του, γίνεται στόχος αρνητικών σχολίων από τα άλλα παιδιά και συχνά οδηγείται σε κατάθλιψη.
Συνέπειες όμως συχνά εμφανίζονται και σε ολόκληρη την οικογένεια. Η άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο διαταράσσει την ισορροπία της και εντείνει τη δυσλειτουργικότητα της. Οι γονείς μπορεί να επιρρίπτουν ευθύνες ο ένας στον άλλο και πυροδοτούνται προβλήματα στη μεταξύ τους σχέση.
Όπως είναι κατανοητό είναι επιτακτική η ανάγκη της άμεσης παρέμβασης ειδικού. Συνίσταται ψυχοθεραπεία, τόσο ατομική του παιδιού όσο και οικογενειακή, η οποία ως στόχο θα έχει την ομαλή επιστροφή στο σχολείο και την προσαρμογή σε αυτό. Επίσης, η θεραπευτική παρέμβαση θα πρέπει να στοχεύει στη μείωση του άγχους και των ενοχλητικών συμπτωμάτων και την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Σε αυτή τη διαδικασία απαραίτητη είναι η συνεργασία γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικού.
