Σύνδρομο βρεφικής άμυνας
Συγγραφέας Στέλιος Παπαβέντσης Γράφτηκε στις ,
Στο σχολείο θα έπρεπε να διδάσκεται ένα μάθημα με τίτλο «Συνέπειες». Οι μαθητές να σκέφτονται μεθοδικά και να αναλύουν συνέπειες μιας πράξης ή μιας μη πράξης σε διάφορα επίπεδα, προσωπικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, οικολογικό.
Κάνω κάτι, παίρνω μια απόφαση, παραλείπω κάτι: τι συνέπειες, αποτελέσματα, μπορεί να έχει αυτό σε μένα, στους γύρω μου, στην κοινωνία, στην Γη;
Πάσχουμε συνολικά ως κοινωνία από έλλειψη τέτοιας βαθιάς σκέψης. Ζούμε όλοι στο άμεσο, στο επιφανειακό, στο φαντασμαγορικό των δελτίων ειδήσεων και των σόσιαλ. Η σκέψη των πολλών αλλά και των ιθυνόντων δεν ξεφεύγει από την νηπιακή κατάσταση, όπως ένα νήπιο ζει στο τώρα στο σήμερα και δεν κατανοεί εύκολα συνέπειες πράξεων έτσι και εμείς κινούμαστε με αποσπασματικά μέτρα, κινήσεις εντυπωσιασμού, πυρόσβεση καταστολή και αύριο θα δούμε. Αλλά τι εκπαίδευση να ζητήσει κανείς όταν τομείς όπως η κοινωνιολογία εξοστρακίζονται, η Φιλοσοφία, οι Τέχνες και η Λογική υπάρχουν ως ώρα χαβαλέ στο τέλος του Λυκείου;
Γιατί τα γράφω αυτά; Γιατί παρόμοια έχουμε κινηθεί και στο πολύπλοκο, πολλαπλών επιπτώσεων και προεκτάσεων, θέμα της πανδημίας.
Πολύ συνοπτικά, μεγάλοι και παιδιά περάσαμε παρατεταμένες περιόδους εγκλεισμού και καραντίνας, για την χώρα μας από τα ρεκόρ σε όλον τον κόσμο σε διάρκεια και απαγορεύσεις, με ακραία επίμονα μέτρα όπως απαγόρευση βόλτας σε ανοιχτούς χώρους και πάρκα, απαγόρευση μετακίνησης στον καθαρό αέρα για περπάτημα σε βουνά και θάλασσες.
Μέτρα με στόχο την προαγωγή της δημόσιας υγείας (!) που απαγόρευαν οποιαδήποτε κίνηση σε παιδιά και ενήλικες, γυμναστική ούτε σε ανοιχτούς χώρους. Μέτρα ακραία, αμφίβολης αποτελεσματικότητας και πολλαπλών κινδύνων άμεσων και απώτερων.
Μέτρα που ανάγκασαν εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά να σταματήσουν για πολλούς μήνες σπορ, γύμναση, έστω κάνοντάς τα με μέτρα και προσοχή σε κοινωνική συνεύρεση. Μέτρα που έκλεισαν όλη την περσινή χρονιά τα παιδιά σε αμφιβόλου αξίας τηλεκπαίδευση.
Ως συνέπειες, προέκυψαν ολόκληρες γενιές παιδιών πιο πλαδαρές, με μειωμένη φυσική κατάσταση, χειροτέρευση της σωματικής και ψυχικής τους ευεξίας, άρα και μείωση της άμυνας τους, του ανοσοποιητικού τους. Προέκυψε επίσης μεγάλη αύξηση στα ποσοστά παχυσαρκίας και υπέρβαρου, κατάθλιψης, κοινωνικής απομόνωσης, μείωσης κοινωνικών δεξιοτήτων.
Τώρα που – σωστά – δεν ξαναμπήκαμε σε τέτοιες λογικές για φέτος και τα παιδιά προσπαθούν να βρουν τους ρυθμούς τους σε σχολεία αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητες, υπάρχει μια έντονη παρουσία διαφόρων ιώσεων και επίμονα συμπτώματα σε μικρά και μεγάλα παιδιά. Ιδιαίτερα στα παιδιά παιδικών σταθμών που δεν φορούν μάσκα. Αυτό συμβαίνει εν μέρει γιατί η συνεύρεση έφερε πάλι πίσω όλους τους συνήθεις ιούς της εποχής, ιούς που πέρυσι με την καραντίνα δεν πέρασαν σχεδόν καθόλου, όπως ρινοιούς εντεροϊούς αδενοιούς, RSV, και ιούς γρίπης που θα ακολουθήσουν. Οι προβλέψεις στις μελέτες δείχνουν για φέτος έξαρση σε αυτές τις ιώσεις για τώρα και για τον χειμώνα που έρχεται. Πασχίζοντας να μην περάσει μαζικά ο κορονοϊος από όλους μας, μειώσαμε τα τείχη ανοσίας που είχαμε, ενήλικες και παιδιά, για δεκάδες άλλους ιούς. Οι μελέτες δείχνουν ότι καταστάσεις όπως οι βρογχιολίτιδες μπορούν να εμφανιστούν έντονα τον φετινό χειμώνα και κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και με την γρίπη, αν μάλιστα δεν φτιαχτεί ικανοποιητικό τείχος ανοσίας στον πληθυσμό με το εμβόλιο γρίπης.
Μετά από δύο χρόνια εγκλεισμών, ένας ολόκληρος πληθυσμός ανθρώπων βρίσκεται πάνω κάτω σε κατάσταση παρθένου οργανισμού, χωρίς ανοσολογική μνήμη ενάντια σε πάρα πολλά πράγματα εκεί έξω. Θυμίζει την κατάσταση του βρέφους: ένα μικρόβιο ή ιός «περνάει» από ένα σπίτι. Οι ενήλικες έχουν αντισώματα από πολλαπλές εκθέσεις σε διάφορες στιγμές της ζωής τους, τα μεγαλύτερα παιδιά λιγότερη αλλά υπαρκτή ανοσολογική μνήμη. Το βρέφος όμως είναι παρθένο, γνωρίζει το περιβάλλον του για πρώτη φορά.
Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ότι το βρέφος θα εκδηλώσει δυνατά συμπτώματα με 3 μέρες ψηλό πυρετό μύξες βήχα κλπ, το μεγαλύτερο παιδί έναν πονόλαιμο στο πόδι και ο μπαμπάς τίποτα.
Μετά από δύο χρόνια παύσης στις ανοσολογικές απαντήσεις ενάντια σε παθογόνους μικρό-οργανισμούς, η κατάστασή μας τώρα που βγήκαμε πάλι έξω θυμίζει ως έναν βαθμό το βρέφος που ανοίγεται για πρώτη φορά στον κόσμο. Μπορεί επίσης να παραλληλιστεί με την κατάσταση του μικρού παιδιού που πηγαίνει πρώτη φορά παιδικό. Παρθένος οργανισμός στο σπίτι πριν, με ελάχιστες εκθέσεις σε παθογόνα, ανοίγεται ξαφνικά σε περιβάλλον που βομβαρδίζεται από ανταλλαγές καινούργιων δυνητικά παθογόνων ιών άλλων κάθε βδομάδα. Αποτέλεσμα να περνάει τους πρώτους 3-6 μήνες με τον έναν πυρετό μετά τον άλλον, μόνιμη μύξα και βήχα.
Ζούμε και τους επόμενους χειμώνες θα ζήσουμε λοιπόν το σύνδρομο του βρέφους και το σύνδρομο του πρώτη φορά παιδικό σταθμό. Και αυτά είναι ως κάποιον βαθμό τουλάχιστον απόρροια της παρατεταμένης απομόνωσης των δύο τελευταίων ετών. Και πιθανόν αυτή η «ευαισθησία» δική μας και των παιδιών μας να είναι τόσο πιο έντονη – ως πληθυσμός πάντα, όχι σε ατομικό επίπεδο – όσο πιο έντονα κλειστήκαμε.
Είναι σίγουρο ότι σε πολλές άλλες χώρες ανά τον κόσμο, η απομόνωση που εφαρμόστηκε δεν ήταν τόσο παρατεταμένη και σκληρή όπως στην χώρα μας, και είναι σίγουρο ότι δεν έγινε έτσι εκεί γιατί κάποιοι ειδήμονες και υπεύθυνοι εκεί κάθισαν και σκέφτηκαν όλες αυτές τις παραμέτρους, όλη την γκάμα συνεπειών, σε βάθος χρόνου. Και κράτησαν για περισσότερο χρόνο ανοιχτά τα σχολεία, ανοιχτά τα πάρκα, ανοιχτή την άθληση και το περπάτημα στη φύση.
Είναι ξεκάθαρο ακόμη, για μένα τουλάχιστον, ότι μερικά από τα μέτρα που πάρθηκαν, όπως ο αποκλεισμός των ανθρώπων από τα ανοιχτά πάρκα, από τις παιδικές χαρές, από το βουνό, από την θάλασσα, από τα γήπεδα και από την άθληση θα μείνουν στην ιστορία ως τα πιο αντιφατικά και αντιεπιστημονικά για μια κρίση δημόσιας υγείας.
Κατανοώντας τα παραπάνω, τι μπορούμε να κάνουμε για να την «βγάλουμε» πιο καθαρή; Πρώτον, να μας μείνουν κάποιες καλές συνήθειες, όπως η υγιεινή των χώρων, η υγιεινή των χεριών, η χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους και συγχρωτισμό ή όταν έχουμε συμπτώματα, η παραμονή στο σπίτι έως ότου το παιδί μας να γίνεται τελείως καλά.
Τα εμβόλια covid και γρίπης βοηθούν να χτιστούν τείχη προστασίας. Αλλά για τις εκατοντάδες άλλες ιώσεις και μικροβιακές λοιμώξεις που υπάρχουν εκεί έξω εμβόλια δεν υπάρχουν, μόνο κοινή λογική και επαγρύπνηση. Δεύτερον, να έχουμε κατά νου ότι θεμιτή δεν είναι ούτε η απόλυτη γυάλα για έναν ολόκληρο χρόνο για τα παιδιά μας, ούτε και ο βομβαρδισμός λοιμώξεων.
Η άμυνα του παιδιού χτίζεται ομαλά όταν εκτίθεται ήπια και αραιά σε ιώσεις και όταν αναρρώνει καλά από αυτές πριν το βρει η επόμενη.
Στέλιος Παπαβέντσης,
Παιδίατρος
